Théodore Tronchin
,_m%C3%A9decin_genevois,_professeur_%C3%A0_l%27Acad%C3%A9mie.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| doktor nauk medycznych | |
| Doktorat |
1730 |
Théodore Tronchin (ur. 24 maja 1709[a] w Genewie, zm. 30 listopada 1781 w Paryżu) – lekarz pochodzący z Genewy, propagator szczepień ochronnych przeciw ospie[b], współtwórca Encyklopedii Francuskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Théodore Tronchin pochodził ze starej rodziny z Arles, spokrewnionej ze znakomitymi rodami Prowansji. Jego przodek Rémi Tronchin był oficerem kawalerii w służbie Henryka IV, króla Francji, dołączył do zwolenników Reformacji i schronił się w Genewie[1].
Ojciec Theodore’a, Jean-Robert Tronchin (1670–1730), był jednym z najbogatszych bankierów w Genewie i Lyonie, członkiem Rady Deux-Cents w Genewie. Matka, Angélique Calandrini (1692–1715), pochodziła z patrycjuszowskiej rodziny z toskańskiego miasta Lukka i zmarła w młodym wieku[2].
Lata szkolne i studia[edytuj | edytuj kod]
Teodor ukończył w Genewie szkołę podstawową, a następnie został przyjęty do założonej przez Kalwina Akademii Genewskiej[3]. Ojciec Teodora chciał, aby syn poświęcił się karierze duchownej, co jednak nie odpowiadało młodemu człowiekowi[c]. Majątek ojca przepadł w wyniku załamania się systemu finansowego stworzonego przez Johna Lawa[4].
W szesnastym roku życia Tronchin został wysłany pod opiekę Lorda Bolingbrooka do Anglii[5]. Ten mąż stanu pokierował przebiegiem studiów Tronchina i umożliwił mu kontakty z wieloma naukowcami. W tym czasie Tronchin zdecydował się na karierę w zakresie medycyny i rozpoczął studia na Uniwersytecie w Cambridge. Jego pierwszym nauczycielem był dr Richard Mead, lekarz Jerzego II, króla Wielkiej Brytanii. Lektura dzieł Hermana Boerhaave’a tak go zafascynowała, że w roku 1729 opuścił Anglię i udał się do Holandii, gdzie w Amsterdamie mieszkali przedstawiciele jednej z gałęzi jego rodziny[6]. Tronchin wstąpił na Uniwersytet w Lejdzie, w którym Boerhaave był szefem katedry medycyny, botaniki i chemii, aby osobiście poznać i studiować u tego mistrza[7]. W Lejdzie także poznał się z Kawalerem de Jaucourt, przyszłym współtwórcą Encyklopedii Francuskiej[8].
W 1730 roku otrzymał stopień doktora na podstawie prac w dziedzinie odpowiadającej współcześnie ginekologii. Został mianowany prezydentem wydziału medycznego i inspektorem szpitali. Poślubił wnuczkę Johana de Witta, wielkiego pensjonariusza Holandii. Do Genewy wrócił w 1754 roku, gdzie nadano mu tytuł honorowego profesora nauk medycznych[9].
Praca zawodowa[edytuj | edytuj kod]
Wielką zasługą Teodora Tronchin było propagowanie szczepień ochronnych przeciw ospie prawdziwej. Opublikował także w Encyklopedii Francuskiej dwa artykuły na temat szczepień[10]. W 1756 roku zaszczepił przeciw ospie dzieci księcia Orleanu[11]. W 1764 zaszczepił dzieci księcia Parmy[12].
O Tronchina zabiegały domy panujące i arystokracja europejska, m.in. władczyni Rosji Elżbieta Romanowa[13]. Do Paryża przeniósł się w 1766 roku, gdzie został powołany przez księcia Orleanu na stanowisko swojego pierwszego lekarza[d][9]. Decyzja ta została źle odebrana przez współziomków w Genewie i całej Szwajcarii[12].
Zaprzyjaźniony był z wieloma sławnymi osobistościami w dziedzinie filozofii i literatury, między innymi z Wolterem[e], Rousseau[14] i Diderotem. Był nauczycielem szwajcarskiego lekarza Louisa Odier, zasłużonego dla rozpowszechnienia szczepień przeciw ospie prawdziwej.
Dr Tronchin przywiązywał dużo uwagi do propagowania zasad higieny i zdrowego trybu życia, dostępu świeżego powietrza, ruchu, niekrępujących ubrań[15]. Był przeciwko zamykaniu chorych w zamkniętych pomieszczeniach. Udoskonalił technikę szczepień. Dwie godziny każdego dnia przeznaczał na bezpłatne przyjmowanie chorych, takim pacjentom dawał często[15] pieniądze na kupno lekarstw. Majątku na praktyce lekarskiej zatem nie zrobił, swoim dzieciom zostawił raczej skromną fortunę[16][17]. Jego syn Théodore Tronchin (1582–1657), uczeń Teodora Bezy, stał się czołowym genewskim teologiem[18].
Słynni pacjenci[edytuj | edytuj kod]
- Jean le Rond d’Alembert[19]
- Kardynał de Bernis[19]
- Madame de Boufflers[19]
- Denis Diderot[20]
- Louise d’Épinay[21]
- Marszałek d’Estrées[19]
- Friedrich Melchior von Grimm[19]
- Madame Pompadour[19]
- Książę de Richelieu[19]
- Voltaire[22]
Dorobek naukowy[edytuj | edytuj kod]
Théodore Tronchin był członkiem czołowych uczelni medycznych w Europie. Największą uwagę poświęcał przede wszystkim praktyce lekarskiej. Zostawił też skromny dorobek opublikowanych prac naukowych.
- 1730 Dissertatio medica inauguralis De nympha, Edition: Lugduni Batavorum: Apud. Joh. Arnold. Langerak[23]
- 1757 De Colica Pictonum[f][24]
- 1762 Wprowadzenie do książki Guillaume’a de Baillou: Opera omnia[g][25].
Nie wiadomo, co stało się z większością napisanych przez niego prac klinicznych. Zachowała się jego korespondencja z innym lekarzem szwajcarskim, Samuelem Augustem Tissotem[26].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data 24 maja 1709 podana jest w książce Henryka Tronchin[27] i w Szwajcarskim Leksykonie Historycznym[9]. Data 24 czerwca 1709 znajduje się natomiast we francuskiej i angielskiej wersji Wikipedii.
- ↑ Tronchin stosował metodę wariolizacji. Szczepienia wirusem krowianki zostały wprowadzone przez Edwarda Jennera dopiero w 1798 roku. Tronchin uzyskiwał dobre wyniki wariolizacji prawdopodobnie również dzięki temu, że do szczepień dopuszczał osoby w dobrym stanie zdrowia[28].
- ↑ Córka Teodora wspomina, że młody człowiek w nocy, pieszo, w tajemnicy przed rodzicami, przemierzał kilometry dróg szukając miejsc, w których odbywały się bale[3].
- ↑ Książę Orleanu już w 1762 roku proponował Tronchinowi stanowisko swojego lekarza, ale ten wtedy odmówił.
- ↑ Dr Tronchin pomógł Wolterowi osiedlić się w Genewie, leczył go w ostatnim okresie życia.
- ↑ De Colica Pictonum (O kolce z Poitou) Książka w języku łacińskim, pełny tytuł: T.Tronchin, In Academia Genevensi med. prof. Colegii Medici Amstelodamensis olim Inspectoris, Acad. Reg. Scient. Berolin. &c. De Colica Pictonum. Genevae, Apud Fratres Cramer, MDCCLII (1757).
- ↑ Książka w języku łacińskim, pełny tytuł: Gulielmi Ballonii Medici Parisiensis Celeberrimi, Opera omnia In quatuor Tomos divisa, studio et opera M. Jacobi Thevart, Medici Parisiensis, digesta, denuo in lucem edita: cum Praefatione Theodori Tronchin, In Academia Genevensi Medicinae Professoris. Genevae, Apud Fratres de Tournes, M.DCC.LXII (1762).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. II.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 2.
- ↑ a b Tronchin 1906 ↓, s. 3.
- ↑ Frederick C. Shattuck, Theodore Tronchin 1709-1781., „Boston Medical and Surgical Journal”, vol. 159 nr 1., 2 lipca 1908.
- ↑ John Eadie, John Francis Waller (redakcja): The Imperial dictionary of universal biography: a series of original memoirs of distinguished men, of all ages and all nations, Tronchin, Theodore. T. III. London: W. Mackenzie, 1863, s. 1178. [dostęp 2018-04-02].
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 7.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 8.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 86.
- ↑ a b c Dictionnaire historique 2012 ↓.
- ↑ L’Édition Numérique Collaborative et Critique de l’Encyclopédie de Diderot, de D’Alembert et de Jaucourt (1751–1772). L’inoculation défendue par Tronchin, un de ses illustres praticiens s. 755, tom VIII. [dostęp 2018-03-23]. (fr.).
- ↑ Diderot 1751 ↓, s. 770.
- ↑ a b Tronchin 1906 ↓, s. 302.
- ↑ Michaud: Biographie universelle ancienne et moderne. T. 42. Paris: C. Desplaces, Leipzig: Brockhaus, 1843, s. 200. [dostęp 2018-04-19]. (fr.).
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 64.
- ↑ a b Tronchin 1906 ↓, s. 63.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 30.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 48.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. III.
- ↑ a b c d e f g Tronchin 1906 ↓, s. 301.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 207.
- ↑ Louise d’Epinay (1) – „Devenir soimême est une longue patience”. [dostęp 2018-04-09]. (fr.).
- ↑ Frank A. Kafker: Notices sur les auteurs des 17 volumes de « discours » de l’Encyclopédie. s. 117. [dostęp 2017-04-27]. (fr.).
- ↑ Bibliothèque nationale de France, Théodore Tronchin (1709–1781). [dostęp 2018-04-03]. (fr.).
- ↑ Théodore Tronchin: De Colica Pictonum. Genewa: Fracters Cramer, 1757. [dostęp 2018-04-05].
- ↑ Guillaume de Baillou: Opera omnia medica. 1762. [dostęp 2018-03-27]. (łac.).
- ↑ Charles Eynard: Essai sur la vie de Tissot, contenant des lettres inédites de Tronchin.... T. III. Lausanne: Jacquea Duclous, 1839, s. 22. [dostęp 2018-04-04].
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 1.
- ↑ Tronchin 1906 ↓, s. 107.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dictionnaire historique de la Suisse: Tronchin, Théodore. Bern: 2012.
- Denis Diderot, Jean le Rond d’Alembert: Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (Édition Numérique Collaborative et CRitique). 1751.
- Henry Tronchin: Un médecin du XVIII-e siècle Théodore Tronchin (1709–1781), d’après des documents inédits. Paryż, Genewa: Librairie Plon, Paris; Librairie Kündig, Genève, 1906.