Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie
Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (ang. Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, CFE) – umowa międzynarodowa zawarta w Paryżu 19 listopada 1990, pomiędzy państwami NATO i Układu Warszawskiego, kończące formalnie drugą rundę wiedeńskich negocjacji rozbrojeniowych KBWE i kończąca Zimną Wojnę.
Wszedł w życie 9 listopada 1992[1]. Depozytariuszem jest Holandia. Tekst autentyczny: angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski i włoski.
Polska powiadomiła Holandię o przystąpieniu 26 listopada 1991[2].
Traktat przestał być respektowany z początkiem (wg MSK) 7 listopada 2023 roku[3][4]. Ze strony polskiej zawieszenie stosowania wprowadzono ustawą z dnia 7 marca 2024 r. o zmianie zakresu obowiązywania Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, podpisanego w Paryżu dnia 19 listopada 1990 r.[5] Ustawa podpisana została przez prezydenta RP Andrzeja Dudę.
Strony traktatu i jego postanowienia[edytuj | edytuj kod]
Było to wzajemne zobowiązanie do proporcjonalnej redukcji sił konwencjonalnych w Europie. Traktat został podpisany pomiędzy dwiema „grupami państw stron”, tj. państwami NATO i państwami byłego Układu Warszawskiego.
Stronami traktatu były:
Traktat wprowadzał pojęcie strefy stosowania, w granicach której obowiązywały limity rozmieszczania broni konwencjonalnej. Obejmowała ona lądowe terytoria państw-stron położone pomiędzy Oceanem Atlantyckim a Uralem, a także wyspy: Ziemię Franciszka Józefa, Nową Ziemię, Svalbard, Wyspę Niedźwiedzią, Maderę, Azory, Wyspy Kanaryjskie. Strefa stosowania objęła także prawie całe terytorium Turcji.
Ograniczono liczbę poszczególnych rodzajów uzbrojenia dla każdej z „grup państw stron” w strefie stosowania do:
- 20 000 czołgów
- 20 000 sztuk artylerii
- 30 000 bojowych wozów piechoty
- 6800 samolotów bojowych
- 2000 śmigłowców uderzeniowych
Państwa, które przekroczyły stan uzbrojenia dozwolony traktatem zmuszone zostały do jego zniszczenia pod międzynarodowym nadzorem.
CFE-1A[edytuj | edytuj kod]
Uzupełnieniem traktatu CFE jest podpisany 10 lipca 1992 w Helsinkach Akt Zamykający ws. stanów osobowych sił konwencjonalnych w Europie (ang. Final Act on Personnel Strength of Conventional Armed Forces in Europe (CFE-1A)), na podobnej zasadzie określający limity stanu osobowego poszczególnych sił zbrojnych.
Umowa o dostosowaniu Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie[edytuj | edytuj kod]
W związku z rozpadem ZSRR i rozwiązaniem Układu Warszawskiego w 1991, 19 listopada 1999 w czasie konferencji OBWE w Stambule podpisano Umowę o dostosowaniu Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie[6].
Depozytariusz i teksty autentyczne jak poprzednim traktacie.
Sygnatariuszami są:
Traktat przestał tym samym nosić znamiona porozumienia międzyblokowego, przeistaczając się w zobowiązanie poszczególnych państw. Zrobiono wyjątek dla Rosji, która wynegocjowała nieobowiązywania postanowień traktatu w pskowskim okręgu wojskowym i w obwodzie królewieckim. Do traktatu nie przystąpiły republiki bałtyckie – Litwa, Łotwa i Estonia, które poczuły się zagrożone uprzywilejowaną pozycją Rosji.
Rosja już wkrótce złamała postanowienia traktatu, naruszając reżim flankowy przez wprowadzenie dodatkowych wojsk na północny Kaukaz, do Naddniestrza i w strefie konfliktu w Gruzji.
Zmodyfikowany traktat wejdzie w życie dopiero po ratyfikowaniu go przez sygnatariuszy, co dotychczas zrobiła jedynie Rosja, Ukraina, Kazachstan i Białoruś[7].
Rosja zawiesza uznawanie i odstępuje od Umowy[edytuj | edytuj kod]
Przed 33. Szczytem grupy G8 w Heiligendamm Prezydent Rosji, Władimir Putin, zaproponował Prezydentowi Stanów Zjednoczonych Ameryki G. Bushowi alternatywną (w stosunku do Polski i Czech) lokalizację elementów amerykańskiej tarczy antyrakietowej na terenie poradzieckiej bazy wojskowej w Azerbejdżanie. W razie odrzucenia tej oferty Minister Obrony Rosji Siergiej Iwanow zagroził rozmieszczeniem przez Rosję pocisków rakietowych na terenie obwodu królewieckiego[8], co stanowiłoby złamanie postanowień Traktatu.
14 lipca 2007 roku Prezydent FR Władimir Putin podpisał dekret zawieszający uczestnictwo Rosji w umowie międzynarodowej[9]. Przyczyną działania Rosji – było zaistnienie wyjątkowych okoliczności naruszających bezpieczeństwo Federacji Rosyjskiej i wymagającymi podjęcia nie cierpiących zwłoki kroków (dotyczyło to amerykańskich planów rozmieszczenia elementów tarczy antyrakietowej w Polsce i Czechach oraz żądań Rosji w sprawie przystąpienia do układu Litwy, Łotwy oraz Estonii)[9][10].
24 listopada 2011 roku rząd brytyjski ogłosił zaprzestanie wymiany informacji wojskowych z Rosją na podstawie Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, ponieważ Rosja odmawia jego wykonywania. Brytyjski wiceminister ds. europejskich David Lidington oświadczył: Nie sposób utrzymywać w nieskończoność sytuacji, w której jedna strona wywiązuje się ze swych zobowiązań międzynarodowych, druga zaś nie. Tak więc Zjednoczone Królestwo postanowiło nie współpracować dalej z Rosją w ramach Traktatu. Zapowiedział równocześnie, że w tym roku Wielka Brytania nie dostarczy Rosji danych wojskowych, których wymiana miała nastąpić 15 grudnia[11].
Jedenastego marca 2015 roku Federacja Rosyjska podjęła decyzję o wstrzymaniu swego udziału w spotkaniach grupy doradczej[12].
Największe państwo Europy przestało uznawać Договор об обычных вооружённых силах в Европе z początkiem (wg MSK) 7 listopada 2023 roku, w związku z wcześniejszą decyzją Dumy Państwowej FR[13] i akceptacją jej przez Prezydenta FR[14][15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Status of the Treaty on Conventional Armed Forces in Europe.
- ↑ Oświadczenie Rządowe z 6 listopada 1994 r. w sprawie przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, podpisanego w Paryżu 19 listopada 1990 r. (Dz.U. 1995 nr 15, poz. 74).
- ↑ NATO - News: North Atlantic Council statement on the Allied response to Russia's withdrawal from the Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, 07-Nov.-2023 [online], nato.int [dostęp 2024-04-26] (ang.).
- ↑ Заявление МИД России в связи с завершением процедуры выхода Российской Федерации из Договора об обычных вооружённых силах в Европе (ДОВСЕ) - Министерство иностранных дел [online], mid.ru [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Dz.U. z 2024 r. poz. 492
- ↑ Agreement on Adaptation of the Treaty on Conventional Armed Forces in Europe.
- ↑ Lista ratyfikacji Umowy o dostosowaniu (ang.).
- ↑ Iwanow grozi USA w razie odrzucenia oferty Putina. Gazeta.pl, 2007-07-04. [dostęp 2009-06-08]. (pol.).
- ↑ a b Rosja zawiesza wykonywanie Traktatu o Ograniczeniu Sił Konwencjonalnych w Europie. Gazeta.pl, 2007-07-14. [dostęp 2009-06-08]. (pol.).
- ↑ Powrót do czasów zimnej wojny – opinie o decyzji Putina. Gazeta.pl, 2007-07-14. [dostęp 2009-06-08]. (pol.).
- ↑ Londyn zaprzestaje współpracy z Moskwą. Niezależna.pl, 25 listopada 2011. [dostęp 2011-11-30]. (pol.).
- ↑ Russia Completes CFE Treaty Suspension.
- ↑ https://iz.ru/1513534/2023-05-16/gosduma-denonsirovala-dogovor-ob-obychnykh-vooruzhennykh-silakh-v-evrope
- ↑ NATO - News: North Atlantic Council statement on the Allied response to Russia's withdrawal from the Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, 07-Nov.-2023 [online], nato.int [dostęp 2024-04-26] (ang.).
- ↑ Заявление МИД России в связи с завершением процедуры выхода Российской Федерации из Договора об обычных вооружённых силах в Европе (ДОВСЕ) - Министерство иностранных дел [online], mid.ru [dostęp 2024-04-26].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Treaty on Conventional Armed Forces in Europe teksty oryginalne
- Tekst traktatu (.pdf). (pol.). (Dziennik Ustaw 1995 r. nr 15, poz. 73)
- Treaty on Conventional Armed Forces in Europe na stronie Departamentu Stanu USA
- Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie. biurose.sejm.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-23)]. (Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz)
- Traktat o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie strona msz.gov.pl