Uniwersytet Albrechta w Królewcu
| |
.jpg)
| |
| Data założenia |
1544 |
|---|---|
| Data likwidacji |
1945 |
| Państwo | |
| Rektor |
Georgius Sabinus (pierwszy) |
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej  | |
| 54°42′50″N 20°30′36″E/54,713889 20,510000 | |
Uniwersytet Albrechta w Królewcu, Uniwersytet Alberta w Królewcu, zwyczajowo Albertyna lub Albertina (niem. Albertus-Universität Königsberg) – uniwersytet w Królewcu, istniejący w latach 1544–1945, jedyny uniwersytet w Księstwie Pruskim i jeden z najważniejszych w I Rzeczypospolitej. Po oderwaniu Prus od Polski (w 1657 roku) Albertyna pozostała największym ośrodkiem akademickim w Prusach Wschodnich do końca ich istnienia.
Obecnie do tradycji Albertyny odwołuje się Bałtycki Uniwersytet Federalny im. Immanuela Kanta w Królewcu.
Powstanie uniwersytetu
[edytuj | edytuj kod]Królewiecki uniwersytet zawdzięcza swą nazwę Albrechtowi Hohenzollernowi – pierwszemu władcy Prus Książęcych. Celem, jaki stawiał książę Albrecht przed uniwersytetem, było szerzenie „czystej ewangelii” wewnątrz księstwa i w całej Rzeczypospolitej, dostarczenie państwu kadry urzędniczej, nauczycieli, lekarzy oraz ogólne szerzenie oświaty i kultury humanistycznej.
W 1539 książę polecił stanom pruskim znalezienie funduszy na utrzymanie szkoły. Brano pod uwagę kilka lokalizacji: Nidzica, Zalewo, Welawa. Ostatecznie w 1542 założono w Królewcu (dokładnie w Knipawie) szkołę partykularną, która miała przygotowywać uczniów do studiów uniwersyteckich. W celu podniesienia rangi protestanckiej szkoły 20 lipca 1544 Albrecht uroczystym aktem ufundował w jej miejsce uniwersytet, rozsyłając zaraz po tym stosowną proklamację do kilku państw, w tym Polski, Danii, Szwecji i do krajów niemieckich. 17 sierpnia 1544 nastąpiło poświęcenie uczelni i objęcie rządów przez pierwszego rektora Albertyna, Georgiusa Sabinusa, który dwukrotnie piastował ten urząd. Dotychczasowa szkoła partykularna została przekształcona w pedagogium, a jej zamknięcie nastąpiło w 1617.
W proklamacji Albrecht zapowiedział, że uczelnia będzie nadawała stopnie naukowe, ale nie posiadała ona odpowiedniego przywileju ani od Stolicy Apostolskiej (papież nie widział interesu w popieraniu protestanckiego uniwersytetu), ani od cesarza Niemiec (Albrecht po sekularyzacji zakonu krzyżackiego został w Niemczech banitą). Pełne uprawnienia uniwersyteckie i tym samym możliwość nadawania stopni naukowych uznawanych w całym świecie chrześcijańskim nadał Albertynie (na prośbę księcia Albrechta) król Polski Zygmunt August, który 28 marca 1560 obdarzył uczelnię takimi samymi przywilejami, jakie posiadała Akademia Krakowska[1][2].
Polacy na uczelni
[edytuj | edytuj kod]Wśród pierwszych profesorów uczelni byli Abraham Kulwieć, wykładowca greki i hebrajskiego, oraz Stanisław Rafajłowicz, wykładowca teologii (nie znał niemieckiego, wykłady odbywały się po łacinie). Astronomii nauczał Maciej Menius, profesor matematyki w gdańskim gimnazjum, który w Królewcu wydał w 1584 książkę Themata de circulis Spherae Materialis. Wykładał tu także luterański teolog Hieronim Malecki[3]. Przez 24 lata rektorem uczelni był Celestyn Myślenta.
Wśród pierwszych studiujących tu znanych Polaków byli Bieniasz Budny, Erazm Gliczner, Marcin Kwiatkowski, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski, Andrzej Kochanowski, Jan i Jakub Niemojewscy, Stanisław Sarnicki.
Jednym z ważniejszych celów Uniwersytetu Albrechta w Królewcu było kształcenie duchownych protestanckich; od 1728 istniało tam polskie seminarium ewangelickie[4], które działało aż do lat 30. XX wieku i wykształciło wielu pastorów, zasłużonych dla krzewienia oświaty i kultury polskiej, między innymi Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, Gustawa Gizewiusza, Władysława Semadeniego. Na uczelni działali też Jerzy Olech, Marcin Gregor, Herman Pełka, August Grzybowski.
Profesorowie
[edytuj | edytuj kod]
Absolwenci i studenci
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ ... zapomniana uczelnia Rzeczypospolitej
- ↑ Danuta Bogdan, W kręgu autonomii uniwersyteckiej. Troski i radości profesorów Uniwersytetu Królewieckiego w XVI–XVII wieku, „Echa Przeszłości”, T. IX, Olsztyn 2008, s. 37–60, ISSN 1509-9873.
- ↑ Jerzy Duda: „Albertina” na znaczkach i kartach pocztowych. [dostęp 2008-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-14)].
- ↑ Tadeusz Grygier: Seminarium polskie w Królewcu [w:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” (Olsztyn), 3 (1957), s. 129–141
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Caspar Stein: Das Alte Königsberg: Eine ausführliche Beschreibung der drei Städte Königsberg samt ihren Vorstädten und Freiheiten wie sie anno 1644 beschaffen waren, Verein für Familienforschung in Ost- und Westpreussen Hamburg 1998, ISBN 3-931577-14-7, reprint wyd. Königsberg 1911
- Janusz Jasiński, Historia Królewca. Szkice z XIII–XX stulecia, Olsztyn: Książnica Polska, 1994, ISBN 83-85702-03-2, OCLC 170006061.
- Tadeusz Oracki: Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku. T. 2: L-Ż. Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1988
- Sławomir Augusiewicz, Janusz Jasiński, Tadeusz Oracki, Wybitni Polacy w Królewcu. XVI–XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074.