Vanellus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Vanellus[1]
Brisson, 1760[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – czajka zwyczajna (V. vanellus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

siewkowce

Parvordo

Charadriida

Nadrodzina

Charadrioidea

Rodzina

sieweczkowate

Podrodzina

sieweczki

Rodzaj

Vanellus

Typ nomenklatoryczny

Tringa vanellus Linnaeus, 1758

Gatunki

zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Vanellus – rodzaj ptaków z podrodziny sieweczek (Charadriinae) w rodzinie sieweczkowatych (Charadriidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce, Australii i Oceanii oraz w Ameryce Południowej i Centralnej[31].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 20–38 cm; masa ciała 99–426 g; rozpiętość skrzydeł 55–87 cm[31].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Vanellus: średniowiecznołac. vanellus „czajka”, od zdrobnienia łac. vannus „szeroki wachlarz, wiejadło”; w aluzji do szerokich skrzydeł i zwisającego lotu[32].
  • Tringa: średniowiecznołac. tringa nazwa nadana samotnikowi przez Ulissesa Aldrovandiego w 1599 roku, od gr. τρυγγας trungas „wielkości drozda, białozady brodzący ptak, machający ogonem”, wspomniany przez Arystotelesa, dalej nie zidentyfikowany, ale przez późniejszych autorów identyfikowany jako bekas, pliszka lub pluszcz[33]. Gatunek typowy: Tringa vanellus Linnaeus, 1758.
  • Acanthropterus: gr. ακανθα akantha „kolec, cierń”, od ακη akē „punkt”; πτερον pteron „skrzydło”[34]. Gatunek typowy: Charadrius malabaricus Boddaert, 1783.
  • Chettusia: włoska nazwa Chettusia, odpowiednik rosyjskiej nazwy Keptuschka dla czajki towarzyskiej[35]. Gatunek typowy: Charadrius gregarius Pallas, 1771.
  • Acanthopteryx: gr. ακανθα akantha „kolec, cierń”, od ακη akē „punkt”; πτερυξ pterux, πτερυγος pterugos „skrzydło”[36]. Gatunek typowy: Charadrius spinosus Linnaeus, 1758.
  • Gavia: łac. Gavia „niezidentyfikowany ptak morski”, może jakiś głuptak[37]. Gatunek typowy: Tringa vanellus Linnaeus, 1758.
  • Sarciophorus: gr. σαρκιον sarkion „kawałek ciała”, od zdrobnienia σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało, mięso”; -φορος -phoros „noszący”, od φερω pherō „nosić”[38]. Gatunek typowy: Charadrius pileatus J.F. Gmelin, 1789 (= Charadrius tectus Boddaert, 1783).
  • Belonopterus: gr. βελονη belonē „igła”, od βελος belos „strzała”; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”[39]. Gatunek typowy: Tringa cajanensis Latham, 1790 (= Parra cayennensis J.F. Gmelin, 1789)[a]
  • Sarcogrammus: gr. σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało, mięso”; γραμμη grammē „linia, pociągnięcie pióra”, od γραφω graphō „pisać”[40]. Gatunek typowy: Charadrius goensis Latham, 1801 (= Tringa indica Boddaert, 1783).
  • Stephanibyx: Gr. στεφανος stephanos „korona”, od στεφανοω stephanoō „koronować”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[41]. Gatunek typowy: Charadrius coronatus Boddaert, 1783.
  • Tylibyx: gr. τυλη tulē „obrzęk, gruboskórny”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[42]. Gatunek typowy: Lobivanellus melanocephalus Rüppell, 1845.
  • Xiphidiopterus: gr. ξιφιδιον xiphidion „sztylet”, zdrobnienie od ξιφος xiphos „miecz”; -πτερος -pteros „-skrzydły”, od πτερον pteron „skrzydło”[43]. Gatunek typowy: Vanellus albiceps Gould, 1834.
  • Vanellochettusia: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Vanellus' Brisson 1760 i Chettusia Bonaparte, 1841[44]. Gatunek typowy: Charadrius leucurus M.H.C. Lichtenstein, 1823.
  • Lobipluvia: łac. lobus „płat”, od gr. λοβος lobos „płat”; fr. Pluvier „siewka”, od średniowiecznołac. plovarius lub pluviarius „siewka”[45]. Gatunek typowy: Charadrius malabaricus Boddaert, 1783.
  • Ptiloscelys: epitet gatunkowy Vanellus ptiloscelis G.R. Gray & Mitchell, 1847[b][46]. Gatunek typowy: Charadrius resplendens von Tschudi, 1843.
  • Defilippia: prof. Filippo De Filippi (1814–1867), włoski zoolog, dyrektor sekcji zoologicznej Museo Regionale di Scienze Naturali di Torino w latach 1848–1867[47]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855; młodszy homonim Defilippia Lioy, 1864 (Diptera).
  • Hemiparra: gr. ἡμι- hēmi- „pół-” , od ἡμισυς hēmisus „połowa”; rodzaj Parra Linnaeus, 1766 (długoszpon)[c][48]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855.
  • Limnetes: gr. λιμνητης limnētēs „żyjący na bagnach”, od λιμνη limnē „bagno”[49]. Nazwa zastępcza dla Defilippia Salvadori, 1865.
  • Nonnusia: Nonnus (żyjący w 400 roku), pisarz grecki, który podjął się ambasadorowania w Etiopii i na Bliskim Wschodzie (por. średniowiecznołac. nonnus „starszy mnich, tytuł papieża”, od gr. νοννος nonnos mnich)[50]. Gatunek typowy: Chettusia crassirostris Hartlaub, 1855.
  • Dilobus: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwukrotny”, od δυο duo „dwa”; λοβος lobos „płat”[51]. Nazwa zastępcza dla Lobipluvia Bonaparte, 1856 ze względu na puryzm.
  • Lobibyx: łac. lobus „płat”, od gr. λοβος lobos „płat”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[52]. Gatunek typowy: Tringa lobata Latham, 1801 (= Vanellus novaehollandiae Stephens, 1819)[d].
  • Anomalophrys: gr. ανωμαλος anōmalos „dziwny, nierówny”, od negatywnego przedrostka αν- an-; ομαλος omalos „równy”; οφρυς ophrus, οφρυος ophruos „brwi”; w przeciwieństwie do dorosłego ptaka, młodociana czajka rdzawopierśna ma szerokie rdzawe brwi[53]. Gatunek typowy: Lobivanellus superciliosus Reichenow, 1886.
  • Eurypterus: gr. ευρυς eurus „szeroki”; -πτερος -pteros „-skrzydły”[54]. Gatunek typowy: Charadrius leucurus M.H.C. Lichtenstein, 1823; młodszy homonim Eurypterus De Kay, 1826 (Eurypterida).
  • Euhyas: gr. ευ eu „dobry”; rodzaj Hyas Gloger, 1827[e] (pijawnik)[55]; nowa nazwa dla Eurypterus Sharpe, 1896.
  • Microsarcops: gr. μικροσαρκος mikrosarkos „z małym ciałem”, od μικρος mikros „mały”; σαρξ sarx, σαρκος sarkos „ciało”; ωψ ōps, ωπος ōpos „oblicze”[56]. Gatunek typowy: Pluvianus cinereus Blyth, 1842.
  • Zonifer: gr. ζωνη zōnē „opaska, pas”; φερω pherō „nosić” (por. łac. zona „pas”; ferre „nosić”)[57]. Gatunek typowy: Charadrius tricolor Vieillot, 1818.
  • Zapterus: gr. ζα- za- „bardzo, silny”; πτερος pteros „skrzydlaty”, od πτερον pteron „skrzydło”[58]. Nowa nazwa dla Euhyas Sharpe, 1896.
  • Afribyx: łac. Afer, Afra „Afrykanin, afrykański”, od Africa „Afryka”; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[59]. Gatunek typowy: Vanellus lateralis A. Smith, 1839[f].
  • Rogibyx: John Porter Rogers (1873–1941), australijski kolekcjoner; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[60]. Gatunek typowy: Vanellus cucullatus Temminck, 1830 (= Vanellus tricolor Horsfield, 1821 (= Charadrius macropterus Wagler, 1827).
  • Titihoia: onomatopeja w języku zulu I’titihoya dla czajki czarnoskrzydłej[61]. Gatunek typowy: Charadrius melanopterus Cretzschmar, 1829.
  • Dorypaltus: gr. δοριπαλτος doripaltos „dzierżący włócznię”, od δορυ doru, δορατος doratos „włócznia”; παλλω pallō „dzierżyć”[62]. Gatunek typowy: †Dorypaltus prosphatus Brodkorb, 1959.
  • Anitibyx: Anita Rodenkirchen-Bartsch, niemiecka ornitolożka amatorka; nowołac. ibyx „czajka”, od gr. ιβυξ ibux, ιβυκος ibukos „nieznany hałaśliwy ptak”[63]. Gatunek typowy: Charadrius armatus Burchell, 1822.
  • Viator: łac. viator, viatoris „podróżny, posłaniec”, od via „droga”[64]. Gatunek typowy: †Viator picis Campbell, 1979; młodszy homonim Viator Vokes, 1974 (Gastropoda).
  • Afrovanellus: łac. Afer, Afra „Afrykanin, afrykański”; rodzaj Vanellus Brisson, 1760[65]. Gatunek typowy: Charadrius tectus Boddaert, 1783.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki[66]:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Podgatunek V. chilensis.
  2. ↑ Synonim V. resplendens.
  3. ↑ Synonim Jacana.
  4. ↑ Podgatunek V. miles.
  5. ↑ Synonim Pluvianus.
  6. ↑ Podgatunek V. senegallus.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Vanellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 5. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 94. (fr. • łac.).
  3. ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 263. (łac.).
  4. ↑ J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum. London: Richard Taylor, 1828, s. 100. (ang.).
  5. ↑ Ch.L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. Roma: Tip. Salviucci, 1838, s. (23). (fr.).
  6. ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma and an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2nd ed., rev., augm., and accompanied with an index. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 84. (ang.).
  7. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 433. (niem.).
  8. ↑ H.E. Strickland. On some New Genera of Birds. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 9, s. 32, 1841. (ang.). 
  9. ↑ a b c d e H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. xviii. (niem.).
  10. ↑ J.F. von Brandt: Vanellochettusia. W: A. Lehmann: Reise nach Buchara und Samarkand in den Jahren 1841 und 1842. St. Petersburg: Akademie der Wissenschaften, 1852, s. 324. (niem.).
  11. ↑ Bonaparte 1856 ↓, s. 418.
  12. ↑ Bonaparte 1856 ↓, s. 419.
  13. ↑ T. Salvadori. Intorno a due nouvi generi di uccelli. „Atti della Società italiana di scienze naturali”. 8, s. 373, 1865. (wł.). 
  14. ↑ T. Salvadori. Su due nuovi generi di uccelli. „Atti della Società italiana di scienze naturali”. 8, s. 270, 1865. (wł.). 
  15. ↑ Finsch i Hartlaub 1870 ↓, s. 640.
  16. ↑ Finsch i Hartlaub 1870 ↓, s. 641.
  17. ↑ Heine i Reichenow 1882–1890 ↓, s. 335.
  18. ↑ Heine i Reichenow 1882–1890 ↓, s. 334.
  19. ↑ Sharpe 1896 ↓, s. 156.
  20. ↑ Sharpe 1896 ↓, s. 171, 736.
  21. ↑ Sharpe 1896 ↓, s. 736.
  22. ↑ Sharpe 1896 ↓, s. 133.
  23. ↑ Sharpe 1896 ↓, s. 154.
  24. ↑ H.Ch. Oberholser. Some untenable names in ornithology. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 51, s. 201, 1899. (ang.). 
  25. ↑ a b G.M. Mathews: The birds of Australia. Cz. 3. London: Witherby & Co., 1913, s. 41. (ang.).
  26. ↑ A. Roberts. Classification of S. African birds. Some additional notes. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 79, 1924. (ang.). 
  27. ↑ P. Brodkorb. The Pleistocene Avifauna of Arredondo, Florida. „Bulletin of the Florida State Museum, Biological Sciences Series”. 4 (9), s. 281, 1959. (ang.). 
  28. ↑ H.E. Wolters. Aus der omithologischen Sammlung des Museums Alexander Koenig. III. „Bonner zoologische Beiträge”. 25, s. 284, 1974. (niem.). 
  29. ↑ K.E. Campbell: The non-passerine Pleistocene avifauna of the Talara Tar Seeps, northwestern Peru. Toronto: Royal Ontario Museum, 1979, s. 1018, seria: Life sciences contributions, nr 118. ISBN 0-88854-230-5. (ang.).
  30. ↑ B.C. Livezey. Phylogenetics of modern shorebirds (Charadriiformes) based on phenotypic evidence: analysis and discussion. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 160 (3), s. 567–618, 2010. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2010.00635.x. (ang.). 
  31. ↑ a b T. Piersma & P. Wiersma: Family Charadriidae (Plovers). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 411–414, 417–420. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
  32. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Vanellus.
  33. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Tringa.
  34. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Acanthropterus.
  35. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Chettusia.
  36. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Acanthopteryx.
  37. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Gavia.
  38. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Sarciophorus.
  39. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Belonopterus.
  40. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Sarcogrammus.
  41. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Stephanibyx.
  42. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Tylibyx.
  43. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Xiphidiopterus.
  44. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Vanellochettusia.
  45. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Lobipluvia.
  46. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Ptiloscelys.
  47. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Defilippia.
  48. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Hemiparra.
  49. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Limnetes.
  50. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Nonnusia.
  51. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Dilobus.
  52. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Lobibyx.
  53. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Anomalophrys.
  54. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Eurypterus.
  55. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Euhyas.
  56. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Microsarcops.
  57. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Zonifer.
  58. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Zapterus.
  59. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Afribyx.
  60. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Rogibyx.
  61. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Titihoia.
  62. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Dorypaltus.
  63. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Anitibyx.
  64. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Viator.
  65. ↑ Jobling 2021 ↓, s. Afrovanellus.
  66. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 – sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vanellus&oldid=71423865”