Wiewiórkowate
Sciuridae[1] | |
G. Fischer, 1817[2] | |
![]() | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Infragromada | |
Rząd | |
Podrząd | |
Rodzina |
wiewiórkowate |
Typ nomenklatoryczny | |
Sciurus Linnaeus, 1758 | |
Synonimy | |
| |
Podrodziny | |
zobacz opis w tekście |
Wiewiórkowate[3] (Sciuridae) – rodzina ssaków z podrzędu wiewiórkokształtnych (Sciuromorpha) w rzędzie gryzoni (Rodentia).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Gryzonie te dysponują dobrym wzrokiem, co odgrywa istotną rolę, jako że ich aktywność przypada na dzień. Wyjątek stanowią nocne polatuchy[4].
Wiewiórkowate mają w szczęce siekacz, dwa przedtrzonowce (bądź jeden) oraz trzy trzonowce, w połówce żuchwy siekacz, przedtrzonowiec i 3 trzonowce. Podobne uzębienie występuje u sewelowatych (dwa przedtrzonowce szczęki)[4].
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
22 | = | 1 | 0 | 2 | 3 |
1 | 0 | 1 | 3 |
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
20 | = | 1 | 0 | 1-2 | 3 |
1 | 0 | 1 | 3 |
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W obrębie tej rodziny występuje pięć podrodzin[5][3]:
- Sciurillinae Moore, 1959 – tropikowiórki – jedynym przedstawicielem jest rodzaj Sciurillus O. Thomas, 1914 – tropikowiórka, z jednym gatunkiem Sciurillus pusillus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – tropikowiórka karłowata
- Ratufinae Moore, 1959 – wiewióry
- Callosciurinae Pocock, 1923 – wiewiórczaki
- Sciurinae G. Fischer, 1817 – wiewiórki
- Xerinae Osborn, 1910 – afrowiórki
Obejmują one w sumie pół setki rodzajów, do których zalicza się około 270 gatunków[4].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Wiewiórkowate wyodrębniły się zapewne w Ameryce Północnej. Obecnie najwięcej gatunków zamieszkuje kontynenty północnoamerykański i w jeszcze większym stopniu azjatycki. To właśnie w tropikalnych lasach na południowym wschodzie Azji obserwuje się najwięcej gatunków wiewiórkowatych[4]. Występują jednak na wszystkich kontynentach poza Australią[6][7]. Nie obserwuje się ich na Madagaskarze i na Saharze, nie sięgają również południowego krańca Ameryki Południowej[4].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Większość wiewiórkowatych wiedzie dzienny tryb życia; wyłamują się aktywne nocą polatuchy. Niektórzy przedstawiciele tej rodziny wiodą społeczne życie, na przykład susły i nieświszczuki, zawiązując kolonie o dużej liczbie członków, którzy dzielą pomiędzy siebie role społeczne. Bezpieczeństwa takiej kolonii strzegą wystawieni na czatach wartownicy, którzy w razie niebezpieczeństwa zawiadamiają o nim inne osobniki za pomocą wydawanych przez siebie dźwięków, dysponując bogatym wachlarzem odgłosów[4].
Gryzonie te przyjmują pokarm roślinny i zwierzęcy. Przed nastaniem zimy magazynują tłuszcz, który zużywają, gdy zimą zapadają w długą, trwającą nawet i pół roku hibernację. Podczas snu zimowego ich procesy życiowe zwalniają. Serce bije wolniej, mniej oddechów przypada na jednostkę czasu. Obniża się także temperatura ciała. Przystosowanie takie sprzyja wydłużeniu życia[4].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Liczni członkowie wiewiórkowatych są zagrożeni wyginięciem bądź też narażeni na nie. Zagrożenie takie wynikać może z utraty siedlisk bądź wypierania przez gatunki introdukowane przez człowieka. Tak dzieje się w przypadku choćby wiewiórki pospolitej na terenie Wielkiej Brytanii oraz w północnych Włoszech, gdzie wypiera ją przybyła z kontynentu północnoamerykańskiego wiewiórka szara[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sciuridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 408, 1817 (łac.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192–214. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b c d e f g h Joanna Gliwicz , Systematyka, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 147-148, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 594–626. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 648–837. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Sciuridae. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-22].