Wieża Zygmuntowska na Wawelu

Wieża Zygmuntowska
	nr rej. A-7 20.II.1933
	; Widok wieży od zachodu, spod Bramy Wazów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wawel, Kraków
Ukończenie budowy	XIV wiek
Ważniejsze przebudowy	I połowa XVI wieku, 1899
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Polski Wieża Zygmuntowska
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Wieża Zygmuntowska
	Położenie na mapie Krakowa Wieża Zygmuntowska
	Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Wieża Zygmuntowska
	50°03′17,70″N 19°56′07,98″E/50,054917 19,935550
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wieża Zygmuntowska – wieża w katedrze na Wawelu, druga co do wielkości, została wzniesiona w 1 połowie XIV wieku jako baszta obronna.

Historia

Do 1 ćwierci XV wieku była wieżą obronną wchodzącą w skład fortyfikacji wawelskich. Za rządów biskupa Wojciecha Jastrzębca przeszła na własność katedry wawelskiej wraz z przyległymi murami zostając włączona w obręb kościoła. Zawieszono w niej cztery katedralne dzwony i przekształcono w dzwonnicę. W XVI wieku wieżę podwyższono, aby móc zawiesić Dzwon Zygmunt. Powstała wówczas dębowa konstrukcja wsporcza, nie stykająca się z murami wieży, zachowana do dziś. W latach 1895–1899 prowadzono prace nad konserwacją wieży, którą przykryto nowym hełmem projektu Sławomira Odrzywolskiego. Hełm łączy w sobie elementy różnych stylów.

Dzwony

Na wieży zawieszonych jest obecnie 5 dzwonów^[1]:

Nazwa	Masa	Średnica	Rok odlania	Odlewnia
Zygmunt	9650 kg	242 cm	1520	Hans Behem
Stanisław	6000 kg	189 cm	1463	nieznana*
Kardynał	3400 kg	160 cm	1455	nieznana*
Urban	2628 kg	167,5 cm	1757	Johannes Weidner & Samuel Scholtz
Wacław	1800 kg	139 cm	1462	nieznana*

Dzwon Zygmunt

Osobny artykuł: Dzwon Zygmunt.

Dzwon Stanisław

Zwany również Tęczyński, Półzygmunt. Ufundowany w roku 1463 przez kasztelana krakowskiego Jana Tęczyńskiego w intencji zbawienia duszy jego zamordowanego brata Andrzeja. Do jego wykonania użyto materiału ze starszego dzwonu Nawoja. Nazwany imieniem świętego Stanisława, patrona katedry i Polski.

Dzwon Kardynał

Odlany w roku 1455 z fundacji Kapituły Katedralnej i dedykowany kardynałowi Zbigniewowi Oleśnickiemu. Uszkodzony w XIX wieku przez oderwany fragment serca Dzwonu Zygmunt.

Dzwon Urban

Ufundowany przez Kazimierza Wielkiego około roku 1364. Nazwany imieniem papieża Urbana V w dowód wdzięczności za jego zgodę na utworzenie Akademii Krakowskiej. Początkowo zawieszony w Niepołomicach, przeniesiony przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego na Wawel około roku 1450. Od wieków był najczęściej używanym dzwonem katedry. Był trzykrotnie przelewany, po raz ostatni w roku 1757 i w tej postaci dotrwał do czasów obecnych. Wśród licznych dekoracji na dzwonie wyróżnia się pobożne wezwanie: „Strzeż nas Panie, jak źrenicy oka”, które jest intencją twórców dzwonu.

W 2022 roku dzwon został wyremontowany i przywrócony do użytku, od tej pory dzwoni co niedzielę o godzinie 9:50 oraz w ważniejsze uroczystości z Dzwonem Zygmunt^[2].

Dzwon Wacław

Zwany też Głownik, Homicidalis. Odlany około roku 1460 z fundacji Kapituły Katedralnej i jej kanonika Jakuba z Sienna. Nazwany na cześć świętego Wacława, patrona katedry. Nazwa Głownik przylgnęła do niego w 1462 roku, gdy bił podczas ścinania mieszczan skazanych za zabójstwo wojewody Andrzeja Tęczyńskiego.