Dzwon Zygmunt
Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, powszechnie, lecz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dzwon wykonał w krakowskiej ludwisarni ludwisarz Hans Beham z Norymbergi w 1520 roku. Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych: Zygmunta i Stanisława. Znajdują się tam także herby Polski i Litwy. Na wieży umieszczono go 9 lipca 1521 roku. 13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos.
Według legendy, powtarzanej nieraz przez dawnych historyków[1], dzwon został odlany z mołdawskich armat zdobytych w bitwie pod Obertynem, jednak bitwa miała miejsce 10 lat po zawieszeniu dzwonu. Według innej opinii Zygmunta wykonano z armat zdobytych pod Orszą[2][3]. W XIX wieku serce dzwonu trzykrotnie pękało, ale było bezzwłocznie naprawiane. W Wigilię 2000 stwierdzono kolejne pęknięcie. Uszkodzone serce zastąpiono nowoodlanym[4], a dotychczasowe oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską. Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.
Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem do roku 1999, kiedy to przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.
Znaczenie w kulturze Polski[edytuj | edytuj kod]
Współcześnie Zygmunt bije w najważniejsze święta i uroczystości kościelne i narodowe. Rocznie takich okazji jest około 30, a są to między innymi Nowy Rok, Niedziela Palmowa, Wielkanoc, Dzień Konstytucji 3 Maja, Boże Ciało, Wszystkich Świętych, Święto Niepodległości, Boże Narodzenie. Prócz tego dzwon bije w chwilach ważnych dla Krakowa i Polski, w ostatnich latach między innymi:
- 12 maja 1935 – śmierć marszałka Józefa Piłsudskiego
- 16 marca 1956 – w czasie uroczystości pogrzebowych Bolesława Bieruta[5]
- 16 października 1978 – po wyborze papieża Jana Pawła II na Stolicę Piotrową
- 30 kwietnia 2004 – z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
- 2 kwietnia 2005 – po ogłoszeniu śmierci papieża Jana Pawła II
- 19 kwietnia 2005 – po wyborze Benedykta XVI na Stolicę Piotrową
- 27 sierpnia 2005 – z okazji ingresu abp. Stanisława Dziwisza do katedry wawelskiej
- 10 kwietnia 2010 – po katastrofie samolotu rządowego w Smoleńsku
- 18 kwietnia 2010 – w czasie uroczystości pogrzebowych Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej
- 10 kwietnia 2011 – w pierwszą rocznicę katastrofy samolotu rządowego w Smoleńsku
- 22 lipca 2011 – po uroczystościach pogrzebowych biskupa Albina Małysiaka
- 3 listopada 2012 – w czasie uroczystości pogrzebowych prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego
- 28 lutego 2013 – po abdykacji papieża Benedykta XVI
- 13 marca 2013 – po wyborze papieża Franciszka na Stolicę Piotrową
- 28 lipca 2013 – po ogłoszeniu decyzji papieża Franciszka o Światowych Dniach Młodzieży 2016 w Krakowie
- 3 listopada 2013 – w czasie uroczystości pogrzebowych Tadeusza Mazowieckiego[6]
- 28 marca 2014 – z okazji 650. rocznicy konsekracji katedry wawelskiej
- 27 kwietnia 2014 – z okazji kanonizacji Jana XXIII i Jana Pawła II[7]
- 10 maja 2014 – z okazji 650. rocznicy powstania Uniwersytetu Jagiellońskiego
- 13 grudnia 2015 – z okazji inauguracji Roku Miłosierdzia
- 27 lipca 2016 – po przybyciu papieża Franciszka na Wawel z okazji Światowych Dni Młodzieży 2016 w Krakowie
- 2 sierpnia 2016 – po śmierci kardynała Franciszka Macharskiego
- 4 sierpnia 2016 – w czasie wnoszenia trumny kardynała Franciszka Macharskiego do prezbiterium katedry na Wawelu
- 5 sierpnia 2016 – w czasie uroczystości pogrzebowych kardynała Franciszka Macharskiego
- 28 stycznia 2017 − z okazji ingresu abp. Marka Jędraszewskiego do katedry wawelskiej
- 15 października 2017 – z okazji 200. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki
- 16 października 2018 – z okazji 40. rocznicy wyboru kard. Karola Wojtyły na papieża
- 3 listopada 2018 – po śmierci byłego proboszcza katedry wawelskiej ks. Janusza Bielańskiego[8]
- 28 grudnia 2018 – po śmierci kanonika kapituły katedralnej ks. bp. Tadeusza Pieronka[9]
- 17 kwietnia 2019 – po pożarze katedry Notre-Dame w Paryżu[10]
- 22 listopada 2019 - w czasie pogrzebu 20 powstańców styczniowych w Wilnie[11]
Dane[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Ton uderzeniowy[4]: g0
- Masa: dzwon z sercem, jarzmem, łożyskami i huśtawką z linami waży 12 600 kg; w tym serce dzwonu: 365 kg i klosz: 9650 kg[4]
- Średnica klosza: 242 cm[4]
- Wysokość klosza z koroną: 241 cm[4]
- Grubość ścian: od 7 do 29 cm
- Objętość: 1,2 m³
- Stop: brąz (80% miedzi, 20% cyny)[12]
- Płaskorzeźby: św. Zygmunta i św. Stanisława oraz wizerunki Orła Polskiego i Pogoni litewskiej
- Łaciński napis głosi: Bogu Najlepszemu, Największemu i Dziewicy Bogurodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić Roku Zbawienia 1520
Dzwon Zygmunt jest częścią zespołu historycznych dzwonów zawieszonych na Wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej. Pozostałe, obecnie nieużywane, dzwony tego zespołu to Półzygmunt z 1463 roku (ton d¹, ok. 6500 kg), Kardynał z 1455 roku (ton es¹, ok. 3400 kg), Urban z 1757 roku (ton h0, ok. 3000 kg) i Głownik z 1460 roku (ton es¹, ok. 1800 kg).
Dzwonnicy[edytuj | edytuj kod]
Dzwon Zygmunt uruchamiany jest ręcznie, przez zespół 8-12 ludzi. Rozkołysanie go wymaga sporej siły. Przywilej bicia w ten dzwon ma zamknięte grono około 35 dzwonników. Część z nich stowarzyszona jest w Bractwie Dzwonników Wawelskich[13]. Wśród dzwonników znajduje się jedna kobieta. Zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przywilejem Zygmunta Starego praca dzwonników jest odpłatna. Współcześnie podzwonne wypłaca dzwonnikom po każdym dzwonieniu kapituła katedralna.
Według doniesień z 1925 wówczas firma ze Szwecji przekazała łożysko do dzwonu, wskutek czego możliwe miało być jego swobodne obsługiwanie przez jedną osobę, a nie jak dotąd 13[14].
Obsługa dzwonu jest pracą ciężką fizycznie, a bywa także niebezpieczną. Według legendy w latach 20. XX wieku niedoświadczony dzwonnik nie puścił liny i został wyciągnięty przez okno dzwonnicy. Szczęśliwie nie puszczał w dalszym ciągu liny, więc powracający dzwon wciągnął go przez to okno z powrotem na wieżę. Dzwonnik nie uległ zranieniu. Od tego czasu okna zostały zabezpieczone siatką. Według innej wersji dzwonnik nie został wciągnięty przez dzwon z powrotem na wieżę, lecz puścił linę będąc poza oknem i zginął po upadku. Historia ta nie znajduje jednak potwierdzenia w dokumentach, nie wspominają o niej akta katedry.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Feliks Koneczny, Święci w dziejach narodu polskiego, wyd. Michalineum 1988, str. 272
- ↑ Józef Szaniawski: Muzeum Narodowe. Zmiany po remoncie. „Dobry Znak” 12(94), 2012. [dostęp 2013-05-22].
- ↑ Józef Szaniawski: Polska czy rosyjska racja stanu. „Niedziela. Tygodnik Katolicki” nr 26, s. 18-19, 2012. [dostęp 2013-05-22].
- ↑ a b c d e Dzwony Katedry Na Wawelu – Królewski Dzwon Zygmunt (pol.). [dostęp 2017-07-24].
- ↑ Kazimierz Figlewicz, Kronika Katedry na Wawelu 1934-1982, wyd. Archiwum i Biblioteka Krakowskiej Kapituły Katedralnej, 2014, str. 236
- ↑ Dzwon „Zygmunt” będzie bił podczas pogrzebu Tadeusza Mazowieckiego. onet.pl, 2 listopada 2013. [dostęp 2013-11-02].
- ↑ Dzwon Zygmunt oznajmił początek kanonizacji. regionalna.tvp.pl. [dostęp 2014-04-27].
- ↑ Nie żyje wieloletni proboszcz katedry wawelskiej. tvn24.pl. [dostęp 2018-11-03].
- ↑ Kraków: Dzwon Zygmunt zabił ku pamięci biskupa Pieronka. interia.pl. [dostęp 2018-11-28].
- ↑ Krakowski Zygmunt będzie bił dla Francuzów. krakow.gosc.pl, 2019-04-17.
- ↑ Dźwięk Dzwonu Zygmunt uczcił powstańców styczniowych, Onet Kraków, 22 listopada 2019 [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Dzwon Zygmunta (pol.). [dostęp 2008-07-09].
- ↑ Bractwo Dzwonników Wawelskich
- ↑ Kronika religijna. U nas. Łożysko dla Dzwonu Zygmunta. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 3, s. 69, 1925.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bractwo Króla Zygmunta, Magazyn Rzeczpospolitej, 02.03.98 Nr 10
- Dzwon Zygmunta chudnie latem, tyje na zimę
- Kiedy bije Dzwon Zygmunt
| |||||||||||||
