Dzwon Zygmunt

Dzwon Zygmunt

Dzwon Zygmunt na krótko przed rozruchem, 2 listopada 2012

Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, powszechnie, lecz nieprawidłowo nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem.

Historia

Dzwon wykonał w krakowskiej ludwisarni ludwisarz Hans Beham z Norymbergi w 1520 roku. Na płaszczu dzwonu widoczne są postacie świętych: Zygmunta i Stanisława. Znajduje się tam także godło Polski i Litwy. Na wieży umieszczono go 9 lipca 1521 roku. 13 lipca 1521 Kraków po raz pierwszy usłyszał jego głos.

Według legendy, powtarzanej nieraz przez dawnych historyków, dzwon został odlany z mołdawskich armat zdobytych w bitwie pod Obertynem, co nie jest prawdą, ponieważ bitwa miała miejsce 10 lat po zawieszeniu dzwonu. Według innej opinii Zygmunta wykonano z armat zdobytych pod Orszą. W XIX wieku serce dzwonu trzykrotnie pękało. ale było bezzwłocznie naprawiane. W Wigilię 2000 stwierdzono kolejne pęknięcie. Uszkodzone serce zastąpiono nowoodlanym, a dotychczasowe oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską. Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.

Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem aż do roku 1999, kiedy to przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.

Znaczenie w kulturze Polski

Zawieszenie dzwonu Zygmunta Jana Matejki (1874)

Współcześnie Zygmunt bije w najważniejsze święta i uroczystości kościelne i narodowe. Rocznie takich okazji jest około 30, a są to między innymi Nowy Rok, Niedziela Palmowa, Wielkanoc, Dzień Konstytucji 3 Maja, Boże Ciało, Wszystkich Świętych, Święto Niepodległości, Boże Narodzenie. Prócz tego dzwon bije w chwilach ważnych dla Krakowa i Polski, w ostatnich latach między innymi:

• 16 października 1978 – po wyborze papieża Jana Pawła II na Stolicę Piotrową
• 30 kwietnia 2004 – z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
• 2 kwietnia 2005 – po ogłoszeniu śmierci papieża Jana Pawła II
• 10 kwietnia 2010 – po katastrofie samolotu rządowego w Smoleńsku
• 18 kwietnia 2010 – w czasie uroczystości pogrzebowych Lecha Kaczyńskiego i Marii Kaczyńskiej
• 10 kwietnia 2011 – w pierwszą rocznicę katastrofy samolotu rządowego w Smoleńsku
• 22 lipca 2011 – po uroczystościach pogrzebowych biskupa Albina Małysiaka
• 3 listopada 2012 – w czasie uroczystości pogrzebowych prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego
• 28 lutego 2013 - po abdykacji papieża Benedykta XVI
• 13 marca 2013 - po wyborze papieża Franciszka na Stolicę Piotrową
• 28 lipca 2013 - po ogłoszeniu decyzji papieża Franciszka o Światowych Dniach Młodzieży 2016 w Krakowie
• 3 listopada 2013 - w czasie uroczystości pogrzebowych Tadeusza Mazowieckiego
• 28 marca 2014 - z okazji 650. rocznicy konsekracji katedry wawelskiej

Dane

Dzwon Zygmunt na rycinie z 1841

• Ton uderzeniowy: fis⁰
• Masa: dzwon z sercem, jarzmem, łożyskami i huśtawką z linami waży 12600 kg; w tym serce dzwonu: 365 kg i klosz: 9650 kg
• Średnica klosza: 242 cm
• Wysokość klosza z koroną: 241 cm
• Grubość ścian: od 7 do 29 cm
• Objętość: 1,2 m³
• Stop: brąz (80% miedzi, 20% cyny)
• Płaskorzeźby: św. Zygmunta i św. Stanisława oraz wizerunki Orła Polskiego i Pogoni litewskiej
• Łaciński napis głosi: Bogu Najlepszemu, Największemu i Dziewicy Bogurodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić Roku Pańskiego 1520

Dzwon Zygmunt jest częścią unikatowego zespołu historycznych dzwonów zawieszonych na Wieży Zygmuntowskiej katedry wawelskiej. Pozostałe, obecnie nieużywane, dzwony tego zespołu to Półzygmunt z 1463 roku (ton d¹, ok. 5200 kg), Kardynał z 1455 roku (ton es¹, ok. 3400 kg), Urban z 1757 roku (ton h⁰, ok. 2900 kg) i Głownik z 1460 roku (ton es¹, ok. 1800 kg).

Dzwonnicy

Dzwon Zygmunt uruchamiany jest ręcznie, przez zespół 8-12 ludzi. Rozkołysanie go wymaga sporej siły. Przywilej bicia w ten dzwon ma zamknięte grono około 35 dzwonników. Część z nich stowarzyszona jest w Bractwie Dzwonników Wawelskich. Wśród dzwonników znajduje się jedna kobieta. Zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przywilejem Zygmunta Starego praca dzwonników jest odpłatna. Współcześnie podzwonne wypłaca dzwonnikom po każdym dzwonieniu kapituła katedralna.

Obsługa dzwonu jest pracą ciężką fizycznie, a bywa także niebezpieczną. Według legendy w latach 20. XX wieku niedoświadczony dzwonnik nie puścił liny i został wyciągnięty przez okno dzwonnicy. Szczęśliwie nie puszczał w dalszym ciągu liny, więc powracający dzwon wciągnął go przez to okno z powrotem na wieżę. Dzwonnik nie uległ zranieniu. Od tego czasu okna zostały zabezpieczone siatką. Według innej wersji dzwonnik nie został wciągnięty przez dzwon z powrotem na wieżę, lecz puścił linę będąc poza oknem i zginął po upadku. Historia ta nie znajduje jednak potwierdzenia w dokumentach, nie wspominają o niej akta katedry.

Zobacz też

• Dzwon Maryja Bogurodzica
• Tuba Dei
• Dzwon Jerzy

Linki zewnętrzne

• Bractwo Króla Zygmunta, Magazyn Rzeczpospolitej, 02.03.98 Nr 10
• Dzwon Zygmunta chudnie latem, tyje na zimę
• Kiedy bije Dzwon Zygmunt