Wolica Pierwsza

Wolica Pierwsza

wieś
Szkoła
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	janowski
Gmina	Modliborzyce
Liczba ludności (2021)	710
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	23-310
Tablice rejestracyjne	LJA
SIMC	0799925
Położenie na mapie Polski Wolica Pierwsza
Położenie na mapie województwa lubelskiego Wolica Pierwsza
Położenie na mapie powiatu janowskiego Wolica Pierwsza
Położenie na mapie gminy Modliborzyce Wolica Pierwsza
50°45′52″N 22°22′12″E

Wolica Pierwsza – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce.

Krótki opis

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 760 mieszkańców i była trzecią co do wielkości miejscowością gminy Modliborzyce. Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii św. Stanisława w Modliborzycach. Główne obiekty użyteczności publicznej znajdujące się w miejscowości to:

• Kaplica pw. Wspomożycielki Wiernych.
• Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej.
• Budynek Publicznej Szkoły Podstawowej.
• Filia Gminnej Biblioteki w Modliborzycach.

Pochodzenie nazwy

Nazwa wskazuje pochodzenie wsi na koniec XIV i początek XV wieku. Powstała w okresie kolonizacji na prawie niemieckim, a jej etymologia wiąże się z tzw. wolnizną. Były to wolne lata – określona liczba lat, w czasie których nowi osadnicy byli zwolnieni od opłat i czynszów na rzecz pana. Ułatwiała zagospodarowanie nowych terenów. Wolniznę przyznawano chłopom osadnikom w momencie osiedlenia się we wsi nowo lokowanej. Ziemię pustą – pisze K. Myśliński – oddaną osadnikom z uwolnieniem ich na pewną liczbę lat od wszelkich służb, powinności i czynszów dla dziedzica, nazywano wolą. Od nazwy dóbr, w których wola została założona, otrzymała właściwą swą nazwę w formie przymiotnikowej.

Takie Wole i Wólki zaczęły powstawać w XIII wieku, ale najwięcej założono ich w XIV wieku. W dokumentach spotyka się pod koniec roku 1254 po raz pierwszy nazwę Wola. W królestwie Kongresowym istniało 301 wsi o nazwą Wola, 257 z nazwą Wólka, 30 z nazwa Wolica, oprócz tego były Wolnice, Wólczyna, Wolna, Woleń. W archiwum parafialnym w Modliborzycach istnieją źródła pisane z XVII wieku, w których oprócz nazw Wola, Słupia wymieniana jest Wolica jako wchodząca w skład parafii w Modliborzycach.

Ciekawa jest legenda nazwy wsi krążąca wśród jej mieszkańców. Uważają oni, że powstała z połączenia dwóch wyrazów: woły i lejce. To drugie słowo gwarowo wymawiano "lice". Zgodnie z legendą chłopi w tej okolicy wcześniej niż gdziekolwiek wprowadzili do zaprzęgu lejce. Od tej pory nie był potrzebny człowiek prowadzący woły podczas pracy w polu, bowiem zastępowały go lejce. Wynalazek ten przypisują mieszkańcy swoim praprzodkom.

Położenie i ukształtowanie

Wolica położona jest na Roztoczu Zachodnim. Leży na wierzchowinie biegnącej wzdłuż biegu rzeki Sanny, równolegle do szosy wspinającej się w górę w kierunku Wierzchowisk. O okolicy tej pisze Chlebowski: Leżą tu gospodarstwa Wolicy I wzdłuż drogi biegnącej dolina Sanny oraz gospodarstwa Wolicy II rozłożone na wierzchowinie nad Sanną. Wzniesienia nad Sanną w większości są użytkowane jako pastwiska. Część mieszkańcy przeznaczyli i przeznaczają na grunty orne. Obszar łąk między Wolicą Pierwszą i Wolicą drugą, przez który przepływa rzeka Sanna określany jest jako Błonie. Na roztoczu Zachodnim przeważa na powierzchni less. Bardzo rzadko ukazują się spod niego skały trzeciorzędowe i kredowe. Less pokrywa najwyższe szczyty wyżyny od 550–1131 m n.p.m. Poniżej 550 stóp zmyły go zalewy późniejsze, które obnażyły jego wapienne podłoże. Zdaniem geografów, w okresie lodowców, kiedy nieomal całe stoki północne Karpat były dnem Morza Północnego, wyłaniała się zeń lessowa wyżyna niby wyspa. Największa z tych wysp ciągnie się od Modliborzyc i wierzchowisk na zachodzie do Tomaszowa i Huczwy na wschodzie. Na tym obszarze leży Wolica. Posiada pokłady wapnia i opoki-kamienia. Teren Wolicy nie przekracza wysokości 300 m n.p.m. Obszar, po którym płynie Sanna, pokryty jest glebami lessowymi. Występują tu również gleby ciężkie i iły silnie nawodnione i przewarstwione pyłami z domieszką substancji organicznych oraz piasku. Pod względem rolniczym należą do gleb średnich. Obszar ten charakteryzuje się ciepłym latem (temp. średnia w lipcu wynosi od +16 do +18 °C, temp. średnia w styczniu wynosi -4 °C) i wysoką roczną temperaturą wynoszącą około +8 °C. Opady w rejonach tych są stosunkowo wysokie. Wynoszą około 600-650 mm. Liczba dni z mrozem wynosi 55. Czas trwania pokrywy śnieżnej około 50 dni, a czas trwania wegetacji 210 dni.

Historia

Pierwszy raz Wolica była wzmiankowana w roku 1412, kiedy to Jan Dłuto nadał kościołowi w Słupiu 7 łanów pola. Wieś nosiła początkowo nazwy: Wola Dłutowska, Lasocina, Słupska i Goworkowska. Nazwa Wolica utrwaliła się w XVI w. Na przestrzeni XV i XVI w. miejscowość często zmieniała właścicieli, byli nimi Dłutowie, Lasotowie, Łopienniccy. W I połowie XVI w. istniał dwór i młyn. Pod koniec XVI w. właścicielami wsi zostali bracia Stoińscy. W połowie XVII w. właścicielami Wolicy byli: Wioteski, Gorajski, Stoiński i Zielińska, a na początku XVIII w. Zamojscy. W II połowie XVIII w. w miejscowości była kaplica dworska. W XIX w. kolejnymi właścicielami wsi byli: Łaziński, Wybranowski, Kurzątkowski, Moczulski, a od 1861 r. Ignacy Solman. W 1863 r. sformował on własny oddział powstańczy, który szybko został rozbity. Ukrywającego się Solmana zabili Kozacy. W 1905 r. na rozparcelowanych gruntach folwarków Wolica i Helenów powstała Kolonia Wolica. Według spisu powszechnego z 1921 r. Wolica liczyła 95 domów i 629 mieszkańców. W 1920 r. powstała szkoła powszechna, w 1927 r. straż pożarna, w 1929 r. Koło Młodzieży Polskiej, a rok później koło Związku Strzeleckiego.

Podczas II wojny światowej spłonęło 29 budynków. W 1942 r. Niemcy rozstrzelali Żydów wolickich. W egzekucji 7 lipca 1943 r. śmierć poniosło 12 osób. Wolica stanowiła ośrodek silnego ruchu partyzanckiego, działały tutaj oddziały BCh, AK i NSZ. W latach 1955–1960 Wolica była siedzibą gromady.

Ochotnicza Straż Pożarna w Wolicy Pierwszej

Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Wolicy Pierwszej. Współrzędne geograficzne budynku: 50°45′47,6″N 22°22′11,6″E

Stowarzyszenie OSP w Wolicy Pierwszej zostało założone w 1927 r. Dokonano tego na zebraniu wiejskim mieszkańców wsi w domu Jana Lenarta w Wolicy Pierwszej. Następnie rozpoczęto werbowanie członków, których początkowo było 24. Do pierwszego zarządu weszli: Paweł Łukasik (prezes), Adam Zarzycki (naczelnik), Ludwik Ciołek (skarbnik), Szczepan Duda (sekretarz). W roku 1928 wójt Gminy Modliborzyce zakupił umundurowanie dla druhów, dwa lata później zakupiono sikawkę ręczną i beczkowóz. W roku 1932 Wolica Pierwsza zajęła I miejsce w zawodach powiatowych w Kraśniku. Trzy lata później, tj. w 1935 r. przystąpiono do budowy remizy drewnianej. Budowa trwała dwa lata i w 1937 r. oddano budynek do użytku. Niestety na skutek wybuchu II Wojny światowej we wrześniu 1939 r. ustała działalności OSP w Wolicy Pierwszej. Po wojnie powołano nowy zarząd i ponownie OSP podjęła swoją służbę.

W roku 1967 w wyniku konkursu ogłoszonego przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie pt. "Zmieniamy Oblicze Lubelskiej Wsi" Wolica Pierwsza otrzymała drugą nagrodę w wysokości 150 tys. zł. Nagrodę tę przekazano OSP z przeznaczeniem na budowę nowej remizy. Dokonano też zakupu działki od Edwarda Gąsiorowskiego. Kierownikiem budowy był murarz Józef Golec. W roku 1974 była uroczystość przekazania kluczy i otwarcia nowej remizy. W roku 1977 jednostka OSP otrzymała sztandar. W czasie budowy remizy prezesem był Józef Lenart, a naczelnikiem Edward Bolibrzuch. W latach 1980–2000 jednostka OSP brała udział w wielu akcjach przeciwpożarowych, likwidowaniu miejscowych zagrożeń, uczestniczyła w wielu uroczystościach i organizowała także liczne festyny Ludowe. Po roku 2000 prowadzone zostały na szeroką skalę prace remontowo-budowlane przy budynku OSP, między innymi: remonty sal, ułożenie kostki, wymiana okien i wykonanie elewacji budynku.

Filia Gminnej Biblioteki

Filia Gminnej Biblioteki w Wolicy Pierwszej

Filia Biblioteczna w Wolicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Modliborzycach została powołana do istnienia w maju 1967 roku. Powstała głównie z inicjatywy Dyrektora Powiatowej Biblioteki Publicznej w Janowie Lubelskim – Zbigniewa Siedlaczka oraz ówczesnego Kierownik Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej – Bolesława Drzazgi. Pierwszą bibliotekarką prowadzącą Filię przez 25 lat była Kazimiera Piech. Natomiast od 1992 r. do chwili obecnej Biblioteką kieruje Jadwiga Piech. Placówka posiada około 5 tysięcy woluminów. Od roku 2004 siedziba filii znajduje się w budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej. 12 czerwca 2006 biblioteka obchodziła jubileusz 40-lecia istnienia.

Znane osoby

• W Wolicy Pierwszej urodził się biskup Józef Drzazga

Bibliografia

• Olszówka L.: Warunki egzystencji wsi Wolica w latach 1939-1944, Praca Magisterska, Lublin 1977, str. 5, 10, 11-12, 20, 25, 66, 100, 105, 113.
• Grudzień M.: Modliborzyce (osada i gmina) w latach 1944-1954, Praca Magisterska, Lublin 1996, 8-9.
• Bazylak J. (Baz), Zarys historii parafii Modliborzyce, Praca Magisterska, Janów Lubelski 1964, str. 23.
• Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, str. 267.
• Górny B. (Gór): Monografia powiatu janowskiego, Janów Lubelski 1934, str. 53.
• Inglot S. (red.): Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, str. 82.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, str. 38.
• Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, str. 467
• Wojciechowski S.: Szczygieł R., Sochacka A.: Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. IV, Warszawa 1986, str. 163.
• Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, str. 96-97, 189.
• Gazeta Lubelska 1895, nr 305.
• Księgi Ziemskie Lubelskie, Relacje, sygn.: 2 (austr.), 8 (austr.), s. 239, 609.
• Starostwo Powiatowe Janowskie, sygn.: 3, str. 203.
• Rząd Gubernialny Lubelski, Adm II 1906/7, str. 942.
• Księga Miejska Lublina (KML), sygn.: 266, v32.
• Starostwo Powiatowe Kraśnickie, sygn.: 546, 1248.
• Archiwum Archidiecezjalne w Lublinie, Rep IVB A 105,559; Rep60a 186, 833-852.
• Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie 1959, nr 9, p. 63.