Jezioro Sulejowskie

Zalew Sulejowski
	; Zalew Sulejowski widziany z zapory wodnej od strony wschodniego nabrzeża we wsi Smardzewice (2023)
Państwo	Polska
Rzeka	Pilica
Data budowy	1969–1974
Data uruchomienia	1974
Typ zapory	betonowo-ziemna
Pojemność całkowita	95 mln m³
Powierzchnia	27 km²
Wysokość zapory	16 m
Głębokość	3,3 m
Funkcja	retencyjna, energetyczna, rekreacyjna
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Zalew Sulejowski
	Położenie na mapie Polski Zalew Sulejowski
	51°26′00″N 19°55′25″E/51,433333 19,923611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zalew Sulejowski (Zbiornik Sulejowski, pot. Zalew Sulejowski) – sztucznie utworzony zbiornik wodny o powierzchni 27 km² położony w województwie łódzkim. Po Jeziorsku, drugi co do wielkości zbiornik wodny województwa. Oddalony 7 km od 60-tysięcznego Tomaszowa Mazowieckiego, 21 km od Piotrkowa Trybunalskiego, 57 km od Łodzi i 120 km od Warszawy. 11 km od trasy ekspresowej S8 i 28 km od autostrady A1.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jezioro powstało w latach 1969–1974 w wyniku przegrodzenia rzeki Pilicy we wsi Smardzewice, na 139. kilometrze Pilicy od jej ujścia, na granicy ówczesnych województw łódzkiego i kieleckiego. Powstała tam betonowo-ziemna zapora o długości 1200 m i wysokości 16 m, która przyczyniła się do powstania zbiornika o powierzchni 2700 ha. Linia brzegowa zbiornika wynosi 58 km, z czego 11 km znajduje się na terenie gminy Wolbórz. Zasilany jest przez dwie rzeki: Pilicę i Luciążę.

Główne źródło wody dla Łodzi[edytuj | edytuj kod]

Zalew Sulejowski budowano z myślą o Łodzi

Plany utworzenia zbiornika wodnego na rzece Pilicy w okolicach Sulejowa sięgają połowy lat 60. XX wieku. Istniejące ujęcia wody zlokalizowane w Łodzi i jej obrębie oraz w Tomaszowie Mazowieckim przestały zaspokajać potrzeby mieszkańców i przemysłu. Doszło nawet do racjonowania wody.

Hasło „Woda dla Łodzi” widniało na transparentach przy budowie tamy spiętrzającej Pilicę i przy karczowaniu terenów przewidzianych do zalania. Nowo budowany zalew zaporowy połączono z Łodzią potężnym rurociągiem. Początkowy jego odcinek, prowadzący do stacji uzdatniania w Kalinku, to stalowa rura o długości 36,6 km i średnicy 1,60 m. Jeszcze potężniejszy jest jego pozostały odcinek, łączący Kalinko ze zbiornikami i przepompownią na Chojnach. Ma on bowiem średnicę aż 2,20 metra^[1]^[2]^[3].

Wydajność w czasach największego poboru

W chwili oddania do użytku Zalew Sulejowski był największym akwenem w środkowej Polsce. W 1977 roku Wodociąg Sulejowski osiągnął zdolność produkcyjną blisko 258 tys. m³ wody na dobę – była to największa zdolność produkcyjna jednego systemu wodociągowego w historii wodociągów łódzkich nie osiągnięta nigdy potem. Dla porównania, stanowiła ona niemalże 2,5-krotność obecnej produkcji ZWiK Sp. z o.o. Natomiast w tamtych czasach zużycie wody w Łodzi było tak wielkie, że planowano wybudowanie jeszcze drugiej nitki Wodociągu Sulejów-Łódź, która mogła podwoić jego możliwości produkcyjne. W związku z upadkiem przemysłu lekkiego Łodzi inwestycji zaniechano^[4].

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Zalew Sulejowski znajduje się w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego, który należy do zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.

Zbiornik posiada wyznaczone strefy ochronne:

bezpośrednią, obejmującą ujęcie wody w Bronisławowie
pośrednią, obejmującą pas wokół zbiornika o szerokości 400 m od linii brzegowej.

W zalewie Sulejowskim występuje wiele gatunków ryb^[5], dominujące to: płoć, leszcz, karp, amur, krąp, okoń, sum, sandacz i szczupak.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Podstawowe parametry Zalewu Sulejowskiego^[6]:

długość 17,1 km,
maksymalna szerokość 2,1 km,
średnia szerokość 1,5 km,
średnia głębokość 3,3 m,
maksymalna głębokość 11 m,
długość linii brzegowej 58 km,
powierzchnia ok. 27 km²,
pojemność użytkowa 61 mln m³
pojemność maksymalna 75 mln m³
powierzchnia zlewni 4900 km².

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Oprócz funkcji retencyjnej i energetycznej zbiornik wykorzystywany jest do hodowli ryb, ochrony przeciwpowodziowej oraz do celów rekreacyjnych^[7]. Umożliwia uprawianie sportów wodnych, głównie żeglarstwa, kajakarstwa i windsurfingu. W związku z faktem, że obiekt jest celem weekendowych wycieczek wielu mieszkańców Łodzi i Warszawy nad Zalewem powstały liczne ośrodki wypoczynkowe i kilka portów jachtowych. W ostatnich latach przekształcono kilka z nich w centra szkoleniowe dla większych firm^[8]^[9]^[10]. Na nabrzeżu od strony Tomaszowa Mazowieckiego, nieopodal tamy oddzielającej zbiornik od Pilicy, istnieje kilkusetmetrowe betonowe molo. W ciągu kilku następnych lat zostanie ono zmodernizowane w ramach projektu przygotowanego przez Gminę Tomaszów Mazowiecki i Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej. Inwestycje oszacowano na 7,2 mln złotych z czego 4,7 miliona pozyskano ze środków unijnych^[11].

Wykorzystanie militarne[edytuj | edytuj kod]

Szkolenia wojskowe na Zalewie Sulejowskim, widok z zapory wodnej od strony Tomaszowa Mazowieckiego, czerwiec 2023 roku

Przez cały rok Zalew Sulejowski jest miejscem organizowanych tu ćwiczeń Wojska Polskiego i służb ratowniczych. Na akwenie regularnie szkoli się mająca swój sztab w pobliskim Tomaszowie – 25 Brygada Kawalerii Powietrznej, jak również łódzkie Wojska Obrony Terytorialnej^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17].

W kulturze popularnej[edytuj | edytuj kod]

Kręcono tutaj scenę zabójstwa (eksplozja samolotu), jednego z bohaterów filmu „Trójkąt bermudzki” w reżyserii Wojciecha Wójcika^[18]^[19].

Nad Zalewem Sulejowskim nagrywany był również teledysk do piosenki Artura Andrusa pt. Królowa nadbałtyckich raf^[20]^[21].

Katastrofa lotnicza z 1982 roku[edytuj | edytuj kod]

W lutym 1982 o tamę na Zalewie rozbił się samolot wojskowy Iskra. Pilot zdążył się katapultować i wylądował w pobliskim porcie. Zginął w 2008 roku w katastrofie samolotu wojskowego CASA w Mirosławcu^[22].