Xylopia aromatica

*Xylopia aromatica*
	; Kwiat gatunku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	magnoliowce
Rodzina	flaszowcowate
Rodzaj	Xylopia
Gatunek	Xylopia aromatica
	Nazwa systematyczna
	Xylopia aromatica (Lam.) Mart.; Fl. Bras. 13(1): 43 1841
Synonimy
	Coelocline lucida (DC.) A.DC.; Habzelia aromatica (Lam.) A.DC.; Unona aromatica (Lam.) Dunal; Unona xylopioides Dunal; Uvaria aromatica Lam.; Xylopia grandiflora A.St.-Hil.; Xylopia longifolia A.DC. (nom. illeg.); Xylopia xylopioides (Dunal) Standl.; Xylopicrum aromaticum (Lam.) Kuntze; Xylopicrum grandiflorum (A.St.-Hil.) Kuntze;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Xylopia aromatica (Lam.) Mart. – gatunek rośliny z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae Juss.). Występuje naturalnie w Ameryce Centralnej i Południowej oraz na Karaibach^[5].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Rośnie naturalnie między innymi na terenie Kuby, Kostaryki, Panamy, Kolumbii, Wenezueli, Gujany, Gujany Francuskiej, Brazylii, Peru, Boliwii oraz Paragwaju^[6]. W Brazylii został zaobserwowany w stanach Amazonas, Amapá, Pará, Rondônia, Roraima, Tocantins, Bahia, Maranhão, Piauí, Goiás, Mato Grosso do Sul, Mato Grosso, Minas Gerais, São Paulo i Paraná oraz w Dystrykcie Federalnym^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Zimozielone drzewo lub krzew dorastające do 3–16 m wysokości^[5].
Liście: Mają kształt od lancetowatego do podłużnie eliptycznego. Mierzą 8–14 cm długości oraz 2,5–4 szerokości. Są lekko owłosione od spodu. Wierzchołek jest spiczasty. Ogonek liściowy jest nagi i dorasta do 3–6 cm długości^[5].
Kwiaty: Są pojedyncze lub zebrane w parach. Rozwijają się w kątach pędów. Wydzielają zapach. Działki kielicha są owłosione. Mają 6 białawych płatków dorastających do 2–2,5 cm długości. Zewnętrzne płatki mają pomarańczowoczerwony odcień^[5].
Owoce: Złożone z kilku rozłupni. Skóra jest jasnozielony, a miąższ czerwony. Nasiona są czarnego koloru. Mają smak i zapach podobny do pieprzu czarnego^[8].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rośnie w wiecznie zielonych lasach, lasach liściastych oraz na sawannach. Występuje na wysokości do 600 m n.p.m.^[5] Liście tego gatunku są uszkadzane przez larwy gatunku Stenoma scitiorella z rodziny Agonoxenidae^[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ma zastosowanie w celach leczniczych. Jest również zalecany do odzyskania terenów zdegradowanych^[10]. W kuchni nasiona są używane jako substytut pieprzu czarnego^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b Xylopia aromatica (Lam.) Mart.. The Plant List. [dostęp 2015-07-04]. (ang.).
↑ Xylopia aromatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Xylopia aromatica. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-04]. (fr.).
↑ Xylopia aromatica – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-07-04]. (ang.).
↑ Xylopia aromatica (Lam.) Mart.. [w:] Lista de Espécies da Flora do Brasil [on-line]. Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Monkey Pepper. 2013 Trade Winds Fruit. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).
↑ EM. Varanda, A.A. Costa, J.R. Barosela: Leaf development in Xylopia aromatica (Lam) Mart. (Annonaceae): Implications for palatability to Stenoma scitiorella Walker 1864 (Lepidoptera: Elachistidae). [w:] Braz. J. Biol. vol.68 no.4 São Carlos Nov. 2008 [on-line]. Scielo. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).
↑ F. Socolowski, S.M. Cicero, D.C.M. Vieira: Seed weight of Xylopia aromatica (Annonaceae): quality evaluation from X-ray and seedling emergence. [w:] Sci. agric. (Piracicaba, Braz.) vol.68 no.6 Piracicaba Nov./Dec. 2011 [on-line]. Scielo. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[tpl-3] Xylopia aromatica (Lam.) Mart.. The Plant List. [dostęp 2015-07-04]. (ang.).

[iucn-4] Xylopia aromatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[peb-5] Xylopia aromatica. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-04]. (fr.).

[6] Xylopia aromatica – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-07-04]. (ang.).

[7] Xylopia aromatica (Lam.) Mart.. [w:] Lista de Espécies da Flora do Brasil [on-line]. Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).

[twf-8] Monkey Pepper. 2013 Trade Winds Fruit. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).

[9] EM. Varanda, A.A. Costa, J.R. Barosela: Leaf development in Xylopia aromatica (Lam) Mart. (Annonaceae): Implications for palatability to Stenoma scitiorella Walker 1864 (Lepidoptera: Elachistidae). [w:] Braz. J. Biol. vol.68 no.4 São Carlos Nov. 2008 [on-line]. Scielo. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).

[10] F. Socolowski, S.M. Cicero, D.C.M. Vieira: Seed weight of Xylopia aromatica (Annonaceae): quality evaluation from X-ray and seedling emergence. [w:] Sci. agric. (Piracicaba, Braz.) vol.68 no.6 Piracicaba Nov./Dec. 2011 [on-line]. Scielo. [dostęp 2015-06-16]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]