Przejdź do zawartości

Eponimy medyczne: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, źródła/przypisy
Linia 9: Linia 9:
* używanie eponimów medycznych jest wyrazem pamięci o lekarzach zasłużonych dla medycyny.
* używanie eponimów medycznych jest wyrazem pamięci o lekarzach zasłużonych dla medycyny.


Argumenty przeciwników eponimów medycznych<ref name=yes>{{Cytuj pismo|autor=Woywodt A, Matteson E|tytuł=Should eponyms be abandoned? Yes|czasopismo=BMJ|rok=2007|oznaczenie=335|numer=7617|strony=424|id=PMID 17762033}}</ref>:
Argumenty przeciwników eponimów medycznych<ref name=yes>{{Cytuj pismo|autor=Woywodt A, Matteson E|tytuł=Should eponyms be abandoned? Yes|czasopismo=BMJ|rok=2007|oznaczenie=335|numer=7617|strony=424|id=PMID 17762033}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Matteson EL | tytuł=All medical eponyms should be abandoned. | rok=2008 | czasopismo=Presse Med | doi=10.1016/j.lpm.2007.11.005 | numer=2 Pt 1 | oznaczenie=37 | pmid= 18164176 | strony=250-1}}</ref>:
* nie niosą żadnej informacji o chorobie, poza historyczną
* nie niosą żadnej informacji o chorobie, poza historyczną
* nazwy faworyzują medycynę zachodnią
* nazwy faworyzują medycynę zachodnią
* często pierwszeństwo w odkryciu choroby przypisano innej osobie
* często pierwszeństwo w odkryciu choroby przypisano innej osobie
* eponimy mogą honorować osoby niegodne tego zaszczytu
* w wielu krajach funkcjonują "narodowe" eponimy, niezrozumiałe dla lekarzy innych narodowości.
* w wielu krajach funkcjonują "narodowe" eponimy, niezrozumiałe dla lekarzy innych narodowości.
===Eponimy medyczne a [[Holokaust]]===
===Eponimy medyczne a [[Holokaust]]===
Nieodosobnione są głosy nawołujące do zarzucenia eponimów honorujących lekarzy którzy sprzeniewierzyli się swojej profesji, mając swój udział w [[Holokaust|Holokauście]] (czynny, jako lekarze obozowi, albo mniej dobitny, ograniczający się do popierania nazistów) oraz popierając [[eugenika|ruch eugeniczny]]<ref>Halioua B. Pas d’éponyme pour les médecins nazis. Presse Med 2007;36:1525-1526.</ref>. Na 18. Międzynarodowym Spotkaniu Izraelskiego Towarzystwa Medycznego w [[2007]] roku przedstawiono referat wskazujący osoby uhonorowane "niesłusznie", a także lekarzy którzy zginęli w obozach koncentracyjnych lub czynnie sprzeciwiali się nazizmowi<ref>{{Cytuj pismo | autor=Strous RD, Edelman MC | tytuł=Eponyms and the Nazi era: time to remember and time for change. | rok=2007 | czasopismo=Isr Med Assoc J | doi= | numer=3 | oznaczenie=9 | pmid= 17402342 | strony=207-14}} [http://www.ima.org.il/imaj/ar07mar-24.pdf PDF]</ref>. Do pierwszej grupy zaliczono [[Hans Eppinger|Hansa Eppingera]] (1879-1946), [[Julius Hallervorden|Juliusa Hallervordena]], [[Murad Jussuf Bey Ibrahim|Murada Jussufa Beya Ibrahima]] (1877–1952), [[Eduard Pernkopf|Eduarda Pernkopfa]], [[Hans Conrad Julius Reiter|Hansa Conrada Juliusa Reitera]], [[Hans Joachim Scherer|Hansa Joachima Scherera]] (1881–1969), [[Hugo Spatz|Hugona Spatza]], [[Walter Stoeckel|Waltera Stoeckela]], [[Friedrich Wegener|Friedricha Wegenera]]; grupa lekarzy popierających eugenikę była większa, autorzy wskazali nazwiska [[Eugene Charles Apert|Eugene Charlesa Aperta]], [[Wilhelm His Jr|Wilhelma Hisa Jr]], [[Robert Foster Kennedy|Roberta Foster Kennedy'ego]] i [[Madge Thurlow Macklin]]. Do drugiej grupy lekarzy więzionych lub zamordowanych w obozach koncentracyjncyh należą [[Abraham Buschke]], [[Simon van Creveld]], [[Łucja Frey-Gottesman]], [[Karl Herxheimer]], [[Ludwig Pick]], [[Eugene Alexander Polya]], [[Arthur Simons]].
Nieodosobnione są głosy nawołujące do zarzucenia eponimów honorujących lekarzy którzy sprzeniewierzyli się swojej profesji, mając swój udział w [[Holokaust|Holokauście]] (czynny, jako lekarze obozowi, albo mniej dobitny, ograniczający się do popierania nazistów) oraz popierając [[eugenika|ruch eugeniczny]]<ref>{{Cytuj pismo | autor=Halioua B | tytuł=[No eponyms to honor Nazi doctors] | rok=2007 | czasopismo=Presse Med | doi=10.1016/j.lpm.2007.07.005 | numer=11 Pt 1 | oznaczenie=36 | pmid= 17889496 | strony=1525-6}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Tovi J | tytuł=[Eponyms connected to war crimes should be cleaned up. Focus on acts of cruelty during nazism] | rok=2008 | czasopismo=Lakartidningen | doi= | numer=5 | oznaczenie=105 | pmid= 18368956 | strony=282-4}}</ref>. Na 18. Międzynarodowym Spotkaniu Izraelskiego Towarzystwa Medycznego w [[2007]] roku przedstawiono referat wskazujący osoby uhonorowane "niesłusznie", a także lekarzy którzy zginęli w obozach koncentracyjnych lub czynnie sprzeciwiali się nazizmowi<ref>{{Cytuj pismo | autor=Strous RD, Edelman MC | tytuł=Eponyms and the Nazi era: time to remember and time for change | rok=2007 | czasopismo=Isr Med Assoc J | doi= | numer=3 | oznaczenie=9 | pmid= 17402342 | strony=207-14}} [http://www.ima.org.il/imaj/ar07mar-24.pdf PDF]</ref>. Do pierwszej grupy zaliczono [[Hans Eppinger|Hansa Eppingera]] (1879-1946), [[Julius Hallervorden|Juliusa Hallervordena]], [[Murad Jussuf Bey Ibrahim|Murada Jussufa Beya Ibrahima]] (1877–1952), [[Eduard Pernkopf|Eduarda Pernkopfa]], [[Hans Conrad Julius Reiter|Hansa Conrada Juliusa Reitera]], [[Hans Joachim Scherer|Hansa Joachima Scherera]] (1881–1969), [[Hugo Spatz|Hugona Spatza]], [[Walter Stoeckel|Waltera Stoeckela]], [[Friedrich Wegener|Friedricha Wegenera]]; grupa lekarzy popierających eugenikę była większa, autorzy wskazali nazwiska [[Eugene Charles Apert|Eugene Charlesa Aperta]], [[Wilhelm His Jr|Wilhelma Hisa Jr]], [[Robert Foster Kennedy|Roberta Foster Kennedy'ego]] i [[Madge Thurlow Macklin]]. Do drugiej grupy lekarzy więzionych lub zamordowanych w obozach koncentracyjnych należą [[Abraham Buschke]], [[Simon van Creveld]], [[Łucja Frey-Gottesman]], [[Karl Herxheimer]], [[Ludwig Pick]], [[Eugene Alexander Polya]], [[Arthur Simons]].

Część z tych eponimów budziła kontrowersje już wcześniej; proponowano zastąpić nazwę [[zespół Reitera|zespołu Reitera]] w połowie lat 90.<ref>{{Cytuj pismo | autor=Panush RS, Paraschiv D, Dorff RE | tytuł=The tainted legacy of Hans Reiter | rok=2003 | czasopismo=Semin Arthritis Rheum | doi=10.1053/sarh.2003.49997 | numer=4 | oznaczenie=32 | pmid= 12621586 | strony=231-6}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Gross HS | tytuł=Changing the name of Reiter's syndrome: a psychiatric perspective | rok=2003 | czasopismo=Semin Arthritis Rheum | doi=10.1053/sarh.2003.49998 | numer=4 | oznaczenie=32 | pmid= 12621588 | strony=242-3}}</ref>, ziarniniakowatość Wegenera również, aczkolwiek wina Wegenera nie jest oceniana tak jednoznacznie<ref>{{Cytuj pismo | autor=DeRemee RA| tytuł=Friedrich Wegener and the nature of fame | rok=1994 | czasopismo=Adv Exp Med Biol | doi= | numer= | oznaczenie=336 | pmid= 8296594 | strony=1-4}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | autor=Rosen MJ | tytuł=Dr. Friedrich Wegener, the ACCP, and History | rok=2007 | czasopismo=Chest | doi=10.1378/chest.07-0769 | numer=3 | oznaczenie=Sep;132 | pmid= 17873183 | strony=739-41}}</ref>. Niedawno podważono zasadność honorowania nazwą zespołu [[Rene Leriche|Rene Leriche'a]]<ref>{{Cytuj pismo | autor=Halioua B| tytuł=Does Rene Leriche merit eponymous distinction? | rok=2008 | czasopismo=Int J Cardiol | doi=10.1016/j.ijcard.2007.05.115 | numer=1 | oznaczenie=Feb 20;124 | pmid= 17765342 | strony=1-5}}</ref>.


== Lista eponimów medycznych ==
== Lista eponimów medycznych ==
Linia 221: Linia 224:
=== X ===
=== X ===
=== Z ===
=== Z ===
{{Przypisy}}
{{Przypisy|2}}
==Bibliografia==
==Bibliografia==
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Bartolucci | imię=Susan L. | nazwisko2=Stedman | imię2=Thomas Lathrop | nazwisko3=Forbis | imię3=Pat | autor link= | inni= | tytuł=Stedman's medical eponyms | data=2005 | wydawca=Lippincott Williams & Wilkins | miejsce=Baltimore, Md. | isbn=9780781754439 | strony=}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Bartolucci | imię=Susan L. | nazwisko2=Stedman | imię2=Thomas Lathrop | nazwisko3=Forbis | imię3=Pat | autor link= | inni= | tytuł=Stedman's medical eponyms | data=2005 | wydawca=Lippincott Williams & Wilkins | miejsce=Baltimore, Md. | isbn=9780781754439 | strony=}}

Wersja z 17:31, 14 kwi 2008

Eponimy medyczne to terminy używane w medycynie, określające przede wszystkim jednostki i objawy chorobowe oraz pojęcia anatomiczne i fizjologiczne, biorące swoją nazwę od nazwisk ludzi, najczęściej lekarzy i naukowców, którzy opisali je po raz pierwszy. Rzadziej eponimy pochodzą od nazwisk pacjentów (np. choroba Lou Gehriga) albo postaci mitologicznych (np. zespół Proteusza). Tworzenie eponimów medycznych jest praktyką od wieków stosowaną w zachodniej medycynie i innych naukach. W czasach gdy medycyna nie potrafiła określić przyczyny większości chorób, często o zbliżonym obrazie klinicznym, nadanie im charakterystycznych nazw pozwalało uporządkować gromadzoną wiedzę medyczną.

Obecnie w medycynie odchodzi się od tworzenia nowych eponimów medycznych. Ujednolicenie mianownictwa anatomicznego sprawiło, że wiele eponimów anatomicznych zostało zarzuconych; postęp wiedzy w wielu specjalnościach klinicznych sprawił też, że niektóre choroby, opisywane dotąd jako odrębne jednostki nozologiczne, okazało się mieć tę samą przyczynę. W XX-wiecznej medycynie stopniowo zmienił się też styl jej uprawiania, i coraz mniej odkryć, w tym nowych chorób, zależało od jednego naukowca. Międzynarodowy zasięg czasopism medycznych także wymagał ujednolicenia mianownictwa, a w wielu krajach funkcjonowały (i nadal funkcjonują) zwyczajowe nazw chorób, nieużywane poza jego granicami. Przykładem może być nazwa choroby Leśniowskiego-Crohna, stosowana jedynie w Polsce, albo zespół Szereszewskiego-Turnera, używana w krajach dawnego ZSRR na określenie zespołu Turnera. Niektóre eponimy powoli tracą na znaczeniu i idą w zapomnienie, podczas gdy inne są dalej bardzo powszechne (np. zespół Downa).

Argumenty zwolenników eponimów medycznych są następujące[1]:

  • ułatwiają zapamiętanie nazwy choroby, nierzadko są krótsze od pełnej nazwy choroby niebędącej eponimem
  • niekiedy zastępują powszechną, ale niepoprawną nazwę choroby
  • zespół może mieć złożoną etiologię, trudną do uwzględnienia w opisowej nazwie
  • używanie eponimów medycznych jest wyrazem pamięci o lekarzach zasłużonych dla medycyny.

Argumenty przeciwników eponimów medycznych[2][3]:

  • nie niosą żadnej informacji o chorobie, poza historyczną
  • nazwy faworyzują medycynę zachodnią
  • często pierwszeństwo w odkryciu choroby przypisano innej osobie
  • eponimy mogą honorować osoby niegodne tego zaszczytu
  • w wielu krajach funkcjonują "narodowe" eponimy, niezrozumiałe dla lekarzy innych narodowości.

Eponimy medyczne a Holokaust

Nieodosobnione są głosy nawołujące do zarzucenia eponimów honorujących lekarzy którzy sprzeniewierzyli się swojej profesji, mając swój udział w Holokauście (czynny, jako lekarze obozowi, albo mniej dobitny, ograniczający się do popierania nazistów) oraz popierając ruch eugeniczny[4][5]. Na 18. Międzynarodowym Spotkaniu Izraelskiego Towarzystwa Medycznego w 2007 roku przedstawiono referat wskazujący osoby uhonorowane "niesłusznie", a także lekarzy którzy zginęli w obozach koncentracyjnych lub czynnie sprzeciwiali się nazizmowi[6]. Do pierwszej grupy zaliczono Hansa Eppingera (1879-1946), Juliusa Hallervordena, Murada Jussufa Beya Ibrahima (1877–1952), Eduarda Pernkopfa, Hansa Conrada Juliusa Reitera, Hansa Joachima Scherera (1881–1969), Hugona Spatza, Waltera Stoeckela, Friedricha Wegenera; grupa lekarzy popierających eugenikę była większa, autorzy wskazali nazwiska Eugene Charlesa Aperta, Wilhelma Hisa Jr, Roberta Foster Kennedy'ego i Madge Thurlow Macklin. Do drugiej grupy lekarzy więzionych lub zamordowanych w obozach koncentracyjnych należą Abraham Buschke, Simon van Creveld, Łucja Frey-Gottesman, Karl Herxheimer, Ludwig Pick, Eugene Alexander Polya, Arthur Simons.

Część z tych eponimów budziła kontrowersje już wcześniej; proponowano zastąpić nazwę zespołu Reitera w połowie lat 90.[7][8], ziarniniakowatość Wegenera również, aczkolwiek wina Wegenera nie jest oceniana tak jednoznacznie[9][10]. Niedawno podważono zasadność honorowania nazwą zespołu Rene Leriche'a[11].

Lista eponimów medycznych

Najliczniejsze grupy eponimów medycznych stanowią terminy określające nazwy chorób i nazwy objawów chorobowych, a także odnoszące się do anatomii człowieka. Zobacz osobne artykuły by zapoznać się z listami tych nazw i nazwisk od których wzięły swoje nazwy.


A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż Przypisy Bibliografia

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

W

V

X

Z

  1. ↑ Whitworth JA. Should eponyms be abandoned? No. „BMJ”. 335, s. 425, 2007. PMID 17762034. 
  2. ↑ Woywodt A, Matteson E. Should eponyms be abandoned? Yes. „BMJ”. 335, s. 424, 2007. PMID 17762033. 
  3. ↑ Matteson EL. All medical eponyms should be abandoned.. „Presse Med”. 37, s. 250-1, 2008. DOI: 10.1016/j.lpm.2007.11.005. PMID: 18164176. 
  4. ↑ Halioua B. [No eponyms to honor Nazi doctors]. „Presse Med”. 36, s. 1525-6, 2007. DOI: 10.1016/j.lpm.2007.07.005. PMID: 17889496. 
  5. ↑ Tovi J. [Eponyms connected to war crimes should be cleaned up. Focus on acts of cruelty during nazism]. „Lakartidningen”. 105, s. 282-4, 2008. PMID: 18368956. 
  6. ↑ Strous RD, Edelman MC. Eponyms and the Nazi era: time to remember and time for change. „Isr Med Assoc J”. 9, s. 207-14, 2007. PMID: 17402342.  PDF
  7. ↑ Panush RS, Paraschiv D, Dorff RE. The tainted legacy of Hans Reiter. „Semin Arthritis Rheum”. 32, s. 231-6, 2003. DOI: 10.1053/sarh.2003.49997. PMID: 12621586. 
  8. ↑ Gross HS. Changing the name of Reiter's syndrome: a psychiatric perspective. „Semin Arthritis Rheum”. 32, s. 242-3, 2003. DOI: 10.1053/sarh.2003.49998. PMID: 12621588. 
  9. ↑ DeRemee RA. Friedrich Wegener and the nature of fame. „Adv Exp Med Biol”. 336, s. 1-4, 1994. PMID: 8296594. 
  10. ↑ Rosen MJ. Dr. Friedrich Wegener, the ACCP, and History. „Chest”. Sep;132, s. 739-41, 2007. DOI: 10.1378/chest.07-0769. PMID: 17873183. 
  11. ↑ Halioua B. Does Rene Leriche merit eponymous distinction?. „Int J Cardiol”. Feb 20;124, s. 1-5, 2008. DOI: 10.1016/j.ijcard.2007.05.115. PMID: 17765342. 

Bibliografia

  • Susan L. Bartolucci, Thomas Lathrop Stedman, Pat Forbis: Stedman's medical eponyms. Baltimore, Md.: Lippincott Williams & Wilkins, 2005. ISBN 978-0-7817-5443-9.

Szablon:Hmed

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eponimy_medyczne&oldid=12136122”