Lirainozaur: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Link zewnętrzny: usunięcie stuba tematycznego, zmiany kosmetyczne |
poprawa, rozbudowa |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Zwierzę infobox |
{{Zwierzę infobox |
||
| |
| nazwa zwyczajowa = Lirainozaur |
||
| |
| łacińska = ''Lirainosaurus'' |
||
| |
| zoolog = [[José Luís Sanz|Sanz]] ''et al.'', 1999 |
||
| |
| typ = [[strunowce]] |
||
| |
| podtyp = [[kręgowce]] |
||
| |
| gromada = [[zauropsydy]] |
||
| |
| podgromada = [[diapsydy]] |
||
| |
| nadrząd = [[dinozaury]] |
||
| |
| rząd = [[dinozaury gadziomiedniczne]] |
||
| |
| podrząd = [[zauropodomorfy]] |
||
| |
| infrarząd = [[zauropody]] |
||
{{Wstaw takson|[[tytanozaury]]}} |
|||
|Takson=[[Titanosauria]] |
|||
| |
| rodzaj = '''lirainozaur''' |
||
| ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]] |
|||
| ⚫ | |||
| podtaksony = * ''L. astibiae'' <small>Sanz ''et al.'', 1999</small> |
|||
|Obrazek= |
|||
| grafika = |
|||
|Opis_obrazka= |
|||
| opis = |
|||
|Wikispecies= |
|||
| wikispecies = |
|||
| commons = |
|||
}} |
}} |
||
'''Lirainozaur''' (''Lirainosaurus'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[zauropody|zauropoda]] z grupy [[tytanozaury|tytanozaurów]] (Titanosauria) żyjącego w [[kreda późna|późnej kredzie]] na terenach współczesnej [[Europa|Europy]]. Jego szczątki odkryto w kamieniołomie Laño w pobliżu [[Treviño]] w północnej [[Hiszpania|Hiszpanii]]. Opisano szkielety szeregu osobników, zarówno młodych, jak i dorosłych. [[Holotyp]] (MCNA 7458) to przedni kręg ogonowy, [[paratyp]]y i okazy przypisywane obejmują liczne szczątki szkieletu pozaczaszkowego i czaszki, w tym puszki mózgowe. Materiał przypisywany lirainozaurom odkryto również w dwóch innych niż Laño lokalizacjach{{r|app11}}. [[gatunek typowy|Gatunkiem typowym]] rodzaju jest ''Lirainosaurus astibiae'', opisany w 1999 roku przez [[José Luís Sanz|José Sanza]] i współpracowników. Według analizy [[filogeneza|filogenetycznej]] przeprowadzonej przez Sanza i in. należy on do [[klad]]u [[saltazaury|Saltasauridae]]{{r|Sanzetal99}}, co wsparła również analiza [[Jeffrey Wilson|Wilsona]]{{r|Wilson02}}, jednak inni autorzy stwierdzają, że pewna jest jedynie przynależność lirainozaura do szerszego kladu [[Eutitanosauria]]{{r|app11}}{{r|Company11}}. |
|||
'''Lirainozaur''' (''Lirainosaurus astibiae'') – [[Zauropody|zauropod]] z grupy [[Tytanozaury|tytanozaurów]] (Titanosauria). |
|||
''Lirainosaurus'' osiągał niewielkie rozmiary jak na zauropoda – mierzył 8–10 m długości i ważył około 1,5 t. Był tylko nieznacznie cięższy od karłowatych zauropodów, takich jak [[europazaur]]{{r|Company11}}. Mimo stosunkowo małych rozmiarów był największym przedstawicielem [[kampan|późnokampańskiej]] lub [[mastrycht|wczesnomastrychckiej]] fauny Laño{{r|app11}}. |
|||
Żył w okresie [[kreda górna|późnej kredy]] (ok. 74-69 mln lat temu) na terenach współczesnej [[Europa|Europy]]. Długość ciała ok. 25 m, ciężar ok. 25 t. Jego szczątki znaleziono w [[Hiszpania|Hiszpanii]]. |
|||
Na dystalnej powierzchni każdego guzka podstawnego w puszce mózgowej znajdował się otwór, co jest cechą nieznaną u innych tytanozaurów{{r|app11}}. Analizy [[histologia|histologiczne]] [[kość|kości]] sugerują, że ich mikrostruktura nie jest typowa dla dużych zauropodów, lecz bardziej przypomina tę obecną u współczesnych lirainozaurowi tytanozaurów, takich jak [[alamozaur]], [[ampelozaur]] i [[madziarozaur]]. Na wczesnym etapie rozwoju tempo wzrostu było stałe i szybkie, stopniowo wolniejszym odkładaniem [[tkanka kostna|tkanki kostnej]] w trakcie dojrzewania, połączonym z intensywnym remodelingiem kości w okresie dorosłości. ''Lirainosaurus'' rósł prawdopodobnie [[heterochronia|heterochronicznie]] – cechy kości typowe dla osobników dorosłych pojawiały się u niego na wcześniejszym etapie rozwoju niż u innych taksonów. Osiągnięcie około 69% maksymalnej długości trwało u przynajmniej niektórych lirainozaurów nie mniej niż 11 lat{{r|Company11}}. |
|||
Opisano kompletne szkielety szeregu osobników, zarówno młodych jak i dorosłych. [[Holotyp]] (MCNA 7458) to przedni kręg ogonowy, paratypy to: potyliczna część czaszki, izolowane [[zęby]], kręgi grzbietowe, [[łopatka]], kość krucza, [[mostek (anatomia)|mostek]], [[kość ramienna|kości ramienne]], fragmenty [[kość biodrowa|kości biodrowej]] i [[kość łonowa|kości łonowej]], [[kość udowa|kości udowe]], [[kość piszczelowa]] i dwie płytki kostne, które tworzyły za życia zwierzęcia ochronny pancerz. |
|||
Lirainosaurus jest blisko spokrewniony z [[saltazaury]]dami, prawdopodobnie jest siostrzanym taksonem tej [[rodzina (biologia)|rodziny]]. |
|||
==Link zewnętrzny== |
|||
*[http://www.dinosaurier-web.de/galery/pages_l/lirainosaurus.html lirainozaur na dinosaurier-web.de] {{lang|de}} |
|||
{{Przypisy|przypisy= |
|||
<ref name=Sanzetal99>{{Cytuj pismo |autor=José L. Sanz, Jaime E. Powell, Jean Le Loeuff, Ricardo Martínez, Xabier Pereda-Suberbiola |tytuł=Sauropod remains from the Upper Cretaceous of Laño (northcentral Spain). Titanosaur phylogenetic relationships |czasopismo=Estudios del Museo de Ciencias Naturales de Álava |wolumin=14 |strony=235–255 |rok=1999 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=app11>{{Cytuj pismo |autor=Verónica Díez Díaz, Xabier Pereda Suberbiola, José Luis Sanz |tytuł=Braincase anatomy of the sauropod dinosaur </em>Lirainosaurus astibiae<em> (Titanosauria) from the Late Cretaceous of the Iberian Peninsula |czasopismo=Acta Palaeontologica Polonica |wolumin= |wydanie= |strony= |rok=2011 |doi=10.4202/app.2010.0043 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Company11>{{Cytuj pismo |autor=Julio Company |tytuł=Bone histology of the titanosaur </em>Lirainosaurus astibiae<em> (Dinosauria: Sauropoda) from the Latest Cretaceous of Spain |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=98 |wydanie=1 |strony=67–78 |rok=2011 |doi=10.1007/s00114-010-0742-3 |język=en}}</ref> |
|||
<ref name=Wilson02>{{Cytuj pismo |autor=Jeffrey A. Wilson |tytuł=Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis |czasopismo=Zoological Journal of the Linnean Society |wolumin=136 |wydanie=2 |strony=215–275 |rok=2002 |doi=10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x |język=en}}</ref> |
|||
}} |
|||
{{ |
{{Zauropody}} |
||
{{Dinozaury}} |
|||
[[Kategoria:Tytanozaury]] |
[[Kategoria:Tytanozaury]] |
||
| Linia 38: | Linia 42: | ||
[[en:Lirainosaurus]] |
[[en:Lirainosaurus]] |
||
[[es:Lirainosaurus]] |
[[es:Lirainosaurus]] |
||
| ⚫ | |||
[[zh:细长龙]] |
[[zh:细长龙]] |
||
Wersja z 22:29, 13 lut 2011
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |||
| Sanz et al., 1999 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | tytanozaury | ||
| Rodzaj |
lirainozaur | ||
| Gatunki | |||
| |||
Lirainozaur (Lirainosaurus) – rodzaj zauropoda z grupy tytanozaurów (Titanosauria) żyjącego w późnej kredzie na terenach współczesnej Europy. Jego szczątki odkryto w kamieniołomie Laño w pobliżu Treviño w północnej Hiszpanii. Opisano szkielety szeregu osobników, zarówno młodych, jak i dorosłych. Holotyp (MCNA 7458) to przedni kręg ogonowy, paratypy i okazy przypisywane obejmują liczne szczątki szkieletu pozaczaszkowego i czaszki, w tym puszki mózgowe. Materiał przypisywany lirainozaurom odkryto również w dwóch innych niż Laño lokalizacjach[2]. Gatunkiem typowym rodzaju jest Lirainosaurus astibiae, opisany w 1999 roku przez José Sanza i współpracowników. Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Sanza i in. należy on do kladu Saltasauridae[3], co wsparła również analiza Wilsona[4], jednak inni autorzy stwierdzają, że pewna jest jedynie przynależność lirainozaura do szerszego kladu Eutitanosauria[2][5].
Lirainosaurus osiągał niewielkie rozmiary jak na zauropoda – mierzył 8–10 m długości i ważył około 1,5 t. Był tylko nieznacznie cięższy od karłowatych zauropodów, takich jak europazaur[5]. Mimo stosunkowo małych rozmiarów był największym przedstawicielem późnokampańskiej lub wczesnomastrychckiej fauny Laño[2].
Na dystalnej powierzchni każdego guzka podstawnego w puszce mózgowej znajdował się otwór, co jest cechą nieznaną u innych tytanozaurów[2]. Analizy histologiczne kości sugerują, że ich mikrostruktura nie jest typowa dla dużych zauropodów, lecz bardziej przypomina tę obecną u współczesnych lirainozaurowi tytanozaurów, takich jak alamozaur, ampelozaur i madziarozaur. Na wczesnym etapie rozwoju tempo wzrostu było stałe i szybkie, stopniowo wolniejszym odkładaniem tkanki kostnej w trakcie dojrzewania, połączonym z intensywnym remodelingiem kości w okresie dorosłości. Lirainosaurus rósł prawdopodobnie heterochronicznie – cechy kości typowe dla osobników dorosłych pojawiały się u niego na wcześniejszym etapie rozwoju niż u innych taksonów. Osiągnięcie około 69% maksymalnej długości trwało u przynajmniej niektórych lirainozaurów nie mniej niż 11 lat[5].
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Verónica Díez Díaz, Xabier Pereda Suberbiola, José Luis Sanz. Braincase anatomy of the sauropod dinosaur Lirainosaurus astibiae (Titanosauria) from the Late Cretaceous of the Iberian Peninsula. „Acta Palaeontologica Polonica”, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0043. (ang.).
- ↑ José L. Sanz, Jaime E. Powell, Jean Le Loeuff, Ricardo Martínez, Xabier Pereda-Suberbiola. Sauropod remains from the Upper Cretaceous of Laño (northcentral Spain). Titanosaur phylogenetic relationships. „Estudios del Museo de Ciencias Naturales de Álava”. 14, s. 235–255, 1999. (ang.).
- ↑ Jeffrey A. Wilson. Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 136 (2), s. 215–275, 2002. DOI: 10.1046/j.1096-3642.2002.00029.x. (ang.).
- ↑ a b c Julio Company. Bone histology of the titanosaur Lirainosaurus astibiae (Dinosauria: Sauropoda) from the Latest Cretaceous of Spain. „Naturwissenschaften”. 98 (1), s. 67–78, 2011. DOI: 10.1007/s00114-010-0742-3. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
