Łuskiewnik różowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne |
||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
== Biologia == |
== Biologia == |
||
[[geofity|Geofit]], bezzieleniowa [[bylina (botanika)|bylina]] – nie zawiera [[Chlorofile|chlorofilu]], a więc nie może przeprowadzać procesu [[fotosynteza|fotosyntezy]]. [[rośliny pasożytnicze|Pasożytuje]] na korzeniach [[drzewo|drzew]] i [[krzew]]ów liściastych pobierając za pomocą ssawek wodę wraz z solami mineralnymi i substancjami organicznymi. Pasożytuje głównie na [[leszczyna|leszczynie]], [[olsza|olszy]] i [[buk]]u<ref name="heide">{{Cytuj książkę | autor = Henning Heide-Jørgensen | tytuł = Parasitic flowering plants | wydawca = BRILL | data = 2008 | strony = |
[[geofity|Geofit]], bezzieleniowa [[bylina (botanika)|bylina]] – nie zawiera [[Chlorofile|chlorofilu]], a więc nie może przeprowadzać procesu [[fotosynteza|fotosyntezy]]. [[rośliny pasożytnicze|Pasożytuje]] na korzeniach [[drzewo|drzew]] i [[krzew]]ów liściastych pobierając za pomocą ssawek wodę wraz z solami mineralnymi i substancjami organicznymi. Pasożytuje głównie na [[leszczyna|leszczynie]], [[olsza|olszy]] i [[buk]]u<ref name="heide">{{Cytuj książkę | autor = Henning Heide-Jørgensen | tytuł = Parasitic flowering plants | wydawca = BRILL | data = 2008 | strony = 193-194 | isbn = 9047433599}}</ref>. W [[Tatry|Tatrach]] pasożytuje na świerkach<ref name="pawlowski"/>. |
||
Ze względu na rozwój rośliny w głębi wilgotnej gleby i przez pierwszych kilka lat zupełny brak pędów nadziemnych – roślina nie prowadzi [[Transpiracja|transpiracji]]. Ruch wody w [[Naczynie (botanika)|naczyniach]] wymuszany jest przez roślinę za pomocą gruczołowatych [[hydatody|hydatod]] i jest na tyle niewielki, że tłumaczy wolny wzrost łuskiewnika. W przeszłości system pompujący wodę za pomocą hydatod interpretowano błędnie jako przystosowanie do [[Drapieżnictwo|drapieżnictwa]]. Stało się tak, ponieważ hydatody uznano za gruczoły trawiące – stwierdzono w nich [[Proteazy|enzymy proteolityczne]] i dużą liczbę [[mitochondrium|mitochondriów]] – organelli, które w wyniku procesu [[Oddychanie komórkowe|oddychania komórkowego]] wytwarzają [[Adenozyno-5′-trifosforan|adenozynotrifosforan]] (ATP) stanowiący źródło energii dla procesów w komórkach. Poza tym dwa rodzaje tych gruczołów (siedzące i trzonkowate) stwierdzono w labiryntowatych zagłębieniach tworzonych wewnątrz łuskowatych liści podziemnych wraz z drobnymi [[bezkręgowce|bezkręgowcami]]. Okazało się jednak, że cały ten zużywający ogromne ilości energii system służy do usuwania wody na zewnątrz rośliny<ref name="heide"/>. |
Ze względu na rozwój rośliny w głębi wilgotnej gleby i przez pierwszych kilka lat zupełny brak pędów nadziemnych – roślina nie prowadzi [[Transpiracja|transpiracji]]. Ruch wody w [[Naczynie (botanika)|naczyniach]] wymuszany jest przez roślinę za pomocą gruczołowatych [[hydatody|hydatod]] i jest na tyle niewielki, że tłumaczy wolny wzrost łuskiewnika. W przeszłości system pompujący wodę za pomocą hydatod interpretowano błędnie jako przystosowanie do [[Drapieżnictwo|drapieżnictwa]]. Stało się tak, ponieważ hydatody uznano za gruczoły trawiące – stwierdzono w nich [[Proteazy|enzymy proteolityczne]] i dużą liczbę [[mitochondrium|mitochondriów]] – organelli, które w wyniku procesu [[Oddychanie komórkowe|oddychania komórkowego]] wytwarzają [[Adenozyno-5′-trifosforan|adenozynotrifosforan]] (ATP) stanowiący źródło energii dla procesów w komórkach. Poza tym dwa rodzaje tych gruczołów (siedzące i trzonkowate) stwierdzono w labiryntowatych zagłębieniach tworzonych wewnątrz łuskowatych liści podziemnych wraz z drobnymi [[bezkręgowce|bezkręgowcami]]. Okazało się jednak, że cały ten zużywający ogromne ilości energii system służy do usuwania wody na zewnątrz rośliny<ref name="heide"/>. |
||
Łuskiewnik kwitnie od kwietnia do maja<ref name="pawlowski"/>. Kwiaty zapylane są przez owady [[pszczołowate]] z rodzaju ''[[Bombus]]''<ref name="heide"/>. Nasiona zaopatrzone są w [[elajosom]]y i przenoszone są przez [[Mrówkowate|mrówki]]<ref name="heide"/>. Po skiełkowaniu roślina rozwija się pod ziemią, a pęd nadziemny pierwszy raz rozwija i zakwita po około 10 latach<ref name="heide"/>. |
|||
W anatomii pędów łuskiewnik wyróżnia się grubym walcem [[miękisz]]u [[walec osiowy|walca osiowego]] oraz grubą warstwą zewnętrznej [[Kora pierwotna|kory pierwotnej]]. Między nimi znajduje się nieprzerwany pierścień [[Drewno (botanika)|drewna]] (po stronie wewnętrznej) i [[Łyko|łyka]] (po stronie zewnętrznej). W drewnie znajdują się grubościenne [[Naczynie (botanika)|naczynia]] i wszechobecne komórki [[miękisz]]owe. Wokół pędu brak jest [[Peryderma|perydermy]]<ref name="fritz">{{Cytuj książkę | autor = Fritz Hans Schweingruber, Annett Börner, Ernst-Detlef Schulze | tytuł = Atlas of Stem Anatomy in Herbs, Shrubs and Trees, Tom 2 | wydawca = Springer Science & Business Media | data = 2012 | strony = 217-219 | isbn = 3642204341}}</ref>. |
|||
Liczba chromosomów 2n=42. |
Liczba chromosomów 2n=42. |
||
| Linia 52: | Linia 54: | ||
Roślina uprawiana ze względu na oryginalny pokrój w czasie kwitnienia w ogrodach naturalistycznych. Rozmnażana jest przez podział i przeniesienie wraz z bryłą podłoża po zaschnięciu pędów nadziemnych. Sadzić ją należy w pobliżu roślin żywicielskich w miejscach z podłożem wilgotnym i próchnicznym<ref>{{Cytuj książkę | autor = Eugeniusz Radziul | tytuł = Wśród kwiatów | wydawca = Zysk i S-ka | data = 2012 | strony = 210 | isbn = 978-83-7506-885-6}}</ref>. |
Roślina uprawiana ze względu na oryginalny pokrój w czasie kwitnienia w ogrodach naturalistycznych. Rozmnażana jest przez podział i przeniesienie wraz z bryłą podłoża po zaschnięciu pędów nadziemnych. Sadzić ją należy w pobliżu roślin żywicielskich w miejscach z podłożem wilgotnym i próchnicznym<ref>{{Cytuj książkę | autor = Eugeniusz Radziul | tytuł = Wśród kwiatów | wydawca = Zysk i S-ka | data = 2012 | strony = 210 | isbn = 978-83-7506-885-6}}</ref>. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy|2}} |
||
[[Kategoria:Zarazowate]] |
[[Kategoria:Zarazowate]] |
||
Wersja z 13:53, 8 lip 2017
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łuskiewnik różowy |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. Pl. ed. 1: 606, 1753[1] | |
Łuskiewnik różowy (Lathraea squamaria L.) – gatunek roślin należący do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae) (system APG IV z 2016, dawniej włączany także do szeroko ujmowanej rodziny trędownikowatych). Występuje w Europie i Azji. W Polsce spotykany na całym obszarze. Jest pasożytem korzeni drzew i krzewów – występuje w lasach i zaroślach.
Rozmieszczenie geograficzne
Zasięg łuskiewnika różowego obejmuje rozległe obszary Europy, poza tym gatunek rośnie w rejonie Kaukazu i na wyspowych stanowiskach w zachodnich Himalajach. W Europie na zachodzie sięga po Wyspy Brytyjskie i środkową Francję, ma pojedyncze stanowiska w północnej Hiszpanii. Na południu zwarty zasięg sięga do środkowych Włoch i północnej Grecji, z pojedynczymi stanowiskami w Kalabrii i na Sycylii. Na wschodzie granica biegnie przez Bułgarię, Rumunię, środkową Ukrainę po środkową część Niziny Wschodnioeuropejskiej. Północna granica zasięgu na niej biegnie na wysokości Zatoki Fińskiej. Ma pojedyncze stanowiska w południowej Finlandii i występuje w południowej części Półwyspu Skandynawskiego. Zwarty zasięg w Europie łączy się z rejonem Kaukazu wyspowymi obszarami występowania w południowej Ukrainie, na Półwyspie Krymskim i w Azji Mniejszej[3].
W Polsce gatunek rozpowszechniony, zwłaszcza na Pojezierzach Południowobałtyckich, na Pogórzu Karpackim i w Beskidach, miejscami rzadki (np. na Nizinie Mazowieckiej)[4].
Morfologia
- Pęd
- Podziemne kłącze mięsiste. Pęd nadziemny wzniesiony do 10–25 cm, obły, mięsisty, różowawy lub różowawobiaławy, nagi lub rzadko owłosiony[5].
- Liście
- Na podziemnym kłączu trójkątnie jajowate, mięsiste i białawe liście łuskowate wyrastające naprzeciwlegle w czterech prostnicach. Na pędzie nadziemnym liście łuskowate skrętoległe, różowawe lub różowawobiaławe, siedzące, rombowato lub eliptyczno sercowate, tępe na końcach[5].
- Kwiaty
- Zebrane są w nierozgałęzione, jednostronne grono, u góry gęste, na dole luźne. Kwiaty grzbieciste, osadzone są na owłosionych szypułkach długości 4–8 mm i wsparte nagimi przysadkami podobnymi do liści, wklęsłymi, ku górze zmniejszającymi się. Kielich rurkowato dzwonkowaty o długości 9–14 mm, z czterech działek ułożonych w dwóch okółkach, owłosionych gruczołowato. Wolne końce działek dolnej pary są wąsko trójkątne, a górnej – trójkątne, tępe na szczycie, osiągają 3,5–6 mm długości. Korona kwiatu jest dwuwargowa, naga, z płatkami zrośniętymi powyżej połowy ich długości, o długości 13–16 mm. Rurka korony stopniowo zwęża się. Górna warga jest prosta lub słabo wypukła, dolna warga jest rozcięta na trzy nieregularne lub trójkątne łatki długości zwykle ok. 1 mm, o brzegach nieregularnie ząbkowanych i fałdkach między ząbkami. Pręciki mają nitki grube, z jednej strony brodawkowate. Pylniki do 3,5 mm długości, u dołu z dzióbkiem i w dole też owłosione. Zalążnia stożkowato jajowata, do 4 mm długości, u nasady z miodnikiem. W górze stopniowo przechodzi w grubą i długą szyjkę słupka okrytą brodawkowatymi włoskami. Słupek zakończony jest główkowato dyskowatym znamieniem wystającym z korony kwiatu[5].
- Owoce
- Okrągławo eliptyczne torebki otoczone trwałym i podobnej długości kielichem. Zawierają brunatne nasiona do 1–1,3 mm długości, z łupiną siateczkowatą na powierzchni[5].
Biologia
Geofit, bezzieleniowa bylina – nie zawiera chlorofilu, a więc nie może przeprowadzać procesu fotosyntezy. Pasożytuje na korzeniach drzew i krzewów liściastych pobierając za pomocą ssawek wodę wraz z solami mineralnymi i substancjami organicznymi. Pasożytuje głównie na leszczynie, olszy i buku[6]. W Tatrach pasożytuje na świerkach[5].
Ze względu na rozwój rośliny w głębi wilgotnej gleby i przez pierwszych kilka lat zupełny brak pędów nadziemnych – roślina nie prowadzi transpiracji. Ruch wody w naczyniach wymuszany jest przez roślinę za pomocą gruczołowatych hydatod i jest na tyle niewielki, że tłumaczy wolny wzrost łuskiewnika. W przeszłości system pompujący wodę za pomocą hydatod interpretowano błędnie jako przystosowanie do drapieżnictwa. Stało się tak, ponieważ hydatody uznano za gruczoły trawiące – stwierdzono w nich enzymy proteolityczne i dużą liczbę mitochondriów – organelli, które w wyniku procesu oddychania komórkowego wytwarzają adenozynotrifosforan (ATP) stanowiący źródło energii dla procesów w komórkach. Poza tym dwa rodzaje tych gruczołów (siedzące i trzonkowate) stwierdzono w labiryntowatych zagłębieniach tworzonych wewnątrz łuskowatych liści podziemnych wraz z drobnymi bezkręgowcami. Okazało się jednak, że cały ten zużywający ogromne ilości energii system służy do usuwania wody na zewnątrz rośliny[6].
Łuskiewnik kwitnie od kwietnia do maja[5]. Kwiaty zapylane są przez owady pszczołowate z rodzaju Bombus[6]. Nasiona zaopatrzone są w elajosomy i przenoszone są przez mrówki[6]. Po skiełkowaniu roślina rozwija się pod ziemią, a pęd nadziemny pierwszy raz rozwija i zakwita po około 10 latach[6].
W anatomii pędów łuskiewnik wyróżnia się grubym walcem miękiszu walca osiowego oraz grubą warstwą zewnętrznej kory pierwotnej. Między nimi znajduje się nieprzerwany pierścień drewna (po stronie wewnętrznej) i łyka (po stronie zewnętrznej). W drewnie znajdują się grubościenne naczynia i wszechobecne komórki miękiszowe. Wokół pędu brak jest perydermy[7].
Liczba chromosomów 2n=42.
Ekologia
Występuje w świeżych i wilgotnych lasach liściastych i zaroślach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea[8].
Uprawa
Roślina uprawiana ze względu na oryginalny pokrój w czasie kwitnienia w ogrodach naturalistycznych. Rozmnażana jest przez podział i przeniesienie wraz z bryłą podłoża po zaschnięciu pędów nadziemnych. Sadzić ją należy w pobliżu roślin żywicielskich w miejscach z podłożem wilgotnym i próchnicznym[9].
- ↑ a b Lathraea squamaria L.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-07-08].
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2017-07-08]. (ang.).
- ↑ Lathraea squamaria. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-07-08].
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 322. ISBN 83-915161-1-3.
- ↑ a b c d e f Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. X. Warszawa, Kraków: Polska Akademia Nauk, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 117.
- ↑ a b c d e Henning Heide-Jørgensen: Parasitic flowering plants. BRILL, 2008, s. 193-194. ISBN 90-474-3359-9.
- ↑ Fritz Hans Schweingruber, Annett Börner, Ernst-Detlef Schulze: Atlas of Stem Anatomy in Herbs, Shrubs and Trees, Tom 2. Springer Science & Business Media, 2012, s. 217-219. ISBN 3-642-20434-1.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Eugeniusz Radziul: Wśród kwiatów. Zysk i S-ka, 2012, s. 210. ISBN 978-83-7506-885-6.
