Szuwuja: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne techniczne |
m DODANIE ZRODŁA które może mieć większe znaczenie ? |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
|commons = |
|commons = |
||
}} |
}} |
||
'''Szuwuja''' (''Shuvuuia'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[alwarezaury|alwarezaurów]] (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w [[Język mongolski|języku mongolskim]] „Shuvuu” = ptak)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark |tytuł = The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus |czasopismo = Nature |data = 1998-03 |issn = 0028-0836 |wolumin = 392 |numer = 6673 |s = 275–278 |doi = 10.1038/32642}}</ref>. Występowała na terenach Mongolii w [[kreda późna|późnej kredzie]], ok. 75 mln lat temu<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer |tytuł = Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment |czasopismo = PLoS ONE |data = 2016-07-06 |issn = 1932-6203 |wolumin = 11 |numer = 7 |s = e0157699 |doi = 10.1371/journal.pone.0157699 |pmid = 27384819 |pmc = PMC4934732}}</ref>. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak [[welociraptor]], [[protoceratops]], [[owiraptor]] itp.<ref>{{Cytuj |autor = Pascal Godefroit, Philip J. Currie, Li Hong, Shang Chang Yong, Dong Zhi-Ming |tytuł = A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China |czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology |data = 2008-06-12 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 0272-4634 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 432–438 |doi = 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |url = http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = James Matthew Clark, Mark Norell, Luis M. Chiappe, Mongolian-American Museum Paleontological Project, Mongolyn Shinzhlėkh Ukhaany Akademi |tytuł = An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 |data = 1999 |data dostępu = 2023-11-23 |url = http://hdl.handle.net/2246/3102}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang |tytuł = A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) |data = styczeń 2001 |data dostępu = 2023-11-23 |url = https://www.academia.edu/1482592/A_new_species_of_Protoceratops_Dinosauria_Neoceratopsia_from_the_Late_Cretaceous_of_Inner_Mongolia_P_R_China_ |język = en}}</ref> Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów<ref>[https://www.researchgate.net/publication/270218031_A_New_Specimen_of_Shuvuuia_Deserti_Chiappe_et_al_1998_from_the_Mongolian_Late_Cretaceous_with_a_Discussion_of_the_Relationship_of_Alvarezsaurids_to_Other_Theropod_Dinosaurs A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs].</ref>. Szuwuja była jednym z najmniejszych [[dinozaury|dinozaurów]] – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji [[formacja Dżadochta|Dżadochta]]<ref>{{Cytuj |autor = Sungjin Lee, Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Su-Hwan Kim, Junchang Lü, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar |tytuł = A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia |czasopismo = Scientific Reports |data = 2019-10-29 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 2045-2322 |wolumin = 9 |numer = 1 |s = 15493 |doi = 10.1038/s41598-019-52021-y |url = https://www.nature.com/articles/s41598-019-52021-y |język = en}}</ref>. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny<ref name=Schweitzer>{{Cytuj |autor = M.H. Schweitzer, J.A. Watt, R. Avci, L. Knapp, L. Chiappe, M. Norell, M. Marshall |data = 1999 |tytuł = Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, <em>Shuvuuia deserti</em> |czasopismo = Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution |wolumin = 255 |numer = 2 |s = 146–157 |doi = 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A |pmid = 10440726 |język = en}}</ref>. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia<ref name="Saitta">{{Cytuj |autor = Evan Thomas Saitta, Ian Fletcher, Peter G. Martin, Michael Pittman, Thomas G. Kaye, Lawrence D. True, Mark A. Norell, Geoffrey D. Abbott, Roger E. Summons, Kirsty Penkman, Jakob Vinther |tytuł = Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils |data = 2018 |czasopismo = Organic Geochemistry |doi = 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 |wolumin = 125 |s = 142–151}}</ref>. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia<ref name="oumnh">{{Cytuj |tytuł = Dinosaurs that hunted in the dark |data dostępu = 2023-08-22 |opublikowany = oumnh.ox.ac.uk |url = https://oumnh.ox.ac.uk/dinosaurs-that-hunted-in-the-dark |język = en}}</ref>. |
'''Szuwuja''' (''Shuvuuia'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[alwarezaury|alwarezaurów]] (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w [[Język mongolski|języku mongolskim]] „Shuvuu” = ptak)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark |tytuł = The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus |czasopismo = Nature |data = 1998-03 |issn = 0028-0836 |wolumin = 392 |numer = 6673 |s = 275–278 |doi = 10.1038/32642}}</ref>. Występowała na terenach Mongolii w [[kreda późna|późnej kredzie]], ok. 75 mln lat temu<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer |tytuł = Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment |czasopismo = PLoS ONE |data = 2016-07-06 |issn = 1932-6203 |wolumin = 11 |numer = 7 |s = e0157699 |doi = 10.1371/journal.pone.0157699 |pmid = 27384819 |pmc = PMC4934732}}</ref>. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak [[welociraptor]], [[protoceratops]], [[owiraptor]] itp.<ref>{{Cytuj |autor = Pascal Godefroit, Philip J. Currie, Li Hong, Shang Chang Yong, Dong Zhi-Ming |tytuł = A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China |czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology |data = 2008-06-12 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 0272-4634 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 432–438 |doi = 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |url = http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = James Matthew Clark, Mark Norell, Luis M. Chiappe, Mongolian-American Museum Paleontological Project, Mongolyn Shinzhlėkh Ukhaany Akademi |tytuł = An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 |data = 1999 |data dostępu = 2023-11-23 |url = http://hdl.handle.net/2246/3102}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang |tytuł = A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) |data = styczeń 2001 |data dostępu = 2023-11-23 |url = https://www.academia.edu/1482592/A_new_species_of_Protoceratops_Dinosauria_Neoceratopsia_from_the_Late_Cretaceous_of_Inner_Mongolia_P_R_China_ |język = en}}</ref> Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów<ref>[https://www.researchgate.net/publication/270218031_A_New_Specimen_of_Shuvuuia_Deserti_Chiappe_et_al_1998_from_the_Mongolian_Late_Cretaceous_with_a_Discussion_of_the_Relationship_of_Alvarezsaurids_to_Other_Theropod_Dinosaurs A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs].</ref>. Szuwuja była jednym z najmniejszych [[dinozaury|dinozaurów]] – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji [[formacja Dżadochta|Dżadochta]]<ref>{{Cytuj |autor = Sungjin Lee, Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Su-Hwan Kim, Junchang Lü, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar |tytuł = A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia |czasopismo = Scientific Reports |data = 2019-10-29 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 2045-2322 |wolumin = 9 |numer = 1 |s = 15493 |doi = 10.1038/s41598-019-52021-y |url = https://www.nature.com/articles/s41598-019-52021-y |język = en}}</ref>. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny<ref name=Schweitzer>{{Cytuj |autor = M.H. Schweitzer, J.A. Watt, R. Avci, L. Knapp, L. Chiappe, M. Norell, M. Marshall |data = 1999 |tytuł = Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, <em>Shuvuuia deserti</em> |czasopismo = Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution |wolumin = 255 |numer = 2 |s = 146–157 |doi = 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A |pmid = 10440726 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Mary Higby Schweitzer, Elena R. Schroeter, Timothy P. Cleland, Wenxia Zheng |tytuł = Paleoproteomics of Mesozoic Dinosaurs and Other Mesozoic Fossils |czasopismo = PROTEOMICS |data = 2019-08 |data dostępu = 2023-12-31 |issn = 1615-9853 |wolumin = 19 |numer = 16 |opublikowany = https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/98012/Cleland_Timothy-20190611-Schweitzer_et_al_5_3_2019_revisions_adv_mat_2_.pdf?sequence=1&isAllowed=y |doi = 10.1002/pmic.201800251 |url = https://analyticalsciencejournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/pmic.201800251 |język = en}}</ref>. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia<ref name="Saitta">{{Cytuj |autor = Evan Thomas Saitta, Ian Fletcher, Peter G. Martin, Michael Pittman, Thomas G. Kaye, Lawrence D. True, Mark A. Norell, Geoffrey D. Abbott, Roger E. Summons, Kirsty Penkman, Jakob Vinther |tytuł = Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils |data = 2018 |czasopismo = Organic Geochemistry |doi = 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 |wolumin = 125 |s = 142–151}}</ref>. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia<ref name="oumnh">{{Cytuj |tytuł = Dinosaurs that hunted in the dark |data dostępu = 2023-08-22 |opublikowany = oumnh.ox.ac.uk |url = https://oumnh.ox.ac.uk/dinosaurs-that-hunted-in-the-dark |język = en}}</ref>. |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
Wersja z 16:40, 31 gru 2023
Shuvuuia | |||
Chiappe i in., 1998 | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
(bez rangi) | celurozaury | ||
Rodzina | |||
Rodzaj |
szuwuja | ||
Gatunki | |||
|
Szuwuja (Shuvuuia) – rodzaj teropoda z rodziny alwarezaurów (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w języku mongolskim „Shuvuu” = ptak)[1]. Występowała na terenach Mongolii w późnej kredzie, ok. 75 mln lat temu[1][2]. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak welociraptor, protoceratops, owiraptor itp.[3][4][5] Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów[6]. Szuwuja była jednym z najmniejszych dinozaurów – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji Dżadochta[7]. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny[8][9]. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia[10]. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia[11].
Przypisy
- ↑ a b Luis M. Chiappe , Mark A. Norell , James M. Clark , The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus, „Nature”, 392 (6673), 1998, s. 275–278, DOI: 10.1038/32642, ISSN 0028-0836 .
- ↑ Alison E. Moyer , Wenxia Zheng , Mary H. Schweitzer , Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment, „PLoS ONE”, 11 (7), 2016, e0157699, DOI: 10.1371/journal.pone.0157699, ISSN 1932-6203, PMID: 27384819, PMCID: PMC4934732 .
- ↑ Pascal Godefroit i inni, A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 28 (2), 2008, s. 432–438, DOI: 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2, ISSN 0272-4634 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ James Matthew Clark i inni, An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 [online], 1999 [dostęp 2023-11-23] .
- ↑ Olivier Lambert , Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang , A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) [online], styczeń 2001 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs.
- ↑ Sungjin Lee i inni, A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 15493, DOI: 10.1038/s41598-019-52021-y, ISSN 2045-2322 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
- ↑ M.H. Schweitzer i inni, Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, Shuvuuia deserti, „Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution”, 255 (2), 1999, s. 146–157, DOI: 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A, PMID: 10440726 (ang.).
- ↑ Mary Higby Schweitzer i inni, Paleoproteomics of Mesozoic Dinosaurs and Other Mesozoic Fossils, „PROTEOMICS”, 19 (16), https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/98012/Cleland_Timothy-20190611-Schweitzer_et_al_5_3_2019_revisions_adv_mat_2_.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 2019, DOI: 10.1002/pmic.201800251, ISSN 1615-9853 [dostęp 2023-12-31] (ang.).
- ↑ Evan Thomas Saitta i inni, Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils, „Organic Geochemistry”, 125, 2018, s. 142–151, DOI: 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 .
- ↑ Dinosaurs that hunted in the dark [online], oumnh.ox.ac.uk [dostęp 2023-08-22] (ang.).