Szuwuja: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne
Maweksa (dyskusja | edycje)
m DODANIE ZRODŁA które może mieć większe znaczenie ?
Linia 25: Linia 25:
|commons =
|commons =
}}
}}
'''Szuwuja''' (''Shuvuuia'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[alwarezaury|alwarezaurów]] (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w [[Język mongolski|języku mongolskim]] „Shuvuu” = ptak)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark |tytuł = The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus |czasopismo = Nature |data = 1998-03 |issn = 0028-0836 |wolumin = 392 |numer = 6673 |s = 275–278 |doi = 10.1038/32642}}</ref>. Występowała na terenach Mongolii w [[kreda późna|późnej kredzie]], ok. 75 mln lat temu<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer |tytuł = Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment |czasopismo = PLoS ONE |data = 2016-07-06 |issn = 1932-6203 |wolumin = 11 |numer = 7 |s = e0157699 |doi = 10.1371/journal.pone.0157699 |pmid = 27384819 |pmc = PMC4934732}}</ref>. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak [[welociraptor]], [[protoceratops]], [[owiraptor]] itp.<ref>{{Cytuj |autor = Pascal Godefroit, Philip J. Currie, Li Hong, Shang Chang Yong, Dong Zhi-Ming |tytuł = A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China |czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology |data = 2008-06-12 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 0272-4634 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 432–438 |doi = 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |url = http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = James Matthew Clark, Mark Norell, Luis M. Chiappe, Mongolian-American Museum Paleontological Project, Mongolyn Shinzhlėkh Ukhaany Akademi |tytuł = An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 |data = 1999 |data dostępu = 2023-11-23 |url = http://hdl.handle.net/2246/3102}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang |tytuł = A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) |data = styczeń 2001 |data dostępu = 2023-11-23 |url = https://www.academia.edu/1482592/A_new_species_of_Protoceratops_Dinosauria_Neoceratopsia_from_the_Late_Cretaceous_of_Inner_Mongolia_P_R_China_ |język = en}}</ref> Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów<ref>[https://www.researchgate.net/publication/270218031_A_New_Specimen_of_Shuvuuia_Deserti_Chiappe_et_al_1998_from_the_Mongolian_Late_Cretaceous_with_a_Discussion_of_the_Relationship_of_Alvarezsaurids_to_Other_Theropod_Dinosaurs A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs].</ref>. Szuwuja była jednym z najmniejszych [[dinozaury|dinozaurów]] – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji [[formacja Dżadochta|Dżadochta]]<ref>{{Cytuj |autor = Sungjin Lee, Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Su-Hwan Kim, Junchang Lü, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar |tytuł = A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia |czasopismo = Scientific Reports |data = 2019-10-29 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 2045-2322 |wolumin = 9 |numer = 1 |s = 15493 |doi = 10.1038/s41598-019-52021-y |url = https://www.nature.com/articles/s41598-019-52021-y |język = en}}</ref>. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny<ref name=Schweitzer>{{Cytuj |autor = M.H. Schweitzer, J.A. Watt, R. Avci, L. Knapp, L. Chiappe, M. Norell, M. Marshall |data = 1999 |tytuł = Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, <em>Shuvuuia deserti</em> |czasopismo = Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution |wolumin = 255 |numer = 2 |s = 146–157 |doi = 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A |pmid = 10440726 |język = en}}</ref>. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia<ref name="Saitta">{{Cytuj |autor = Evan Thomas Saitta, Ian Fletcher, Peter G. Martin, Michael Pittman, Thomas G. Kaye, Lawrence D. True, Mark A. Norell, Geoffrey D. Abbott, Roger E. Summons, Kirsty Penkman, Jakob Vinther |tytuł = Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils |data = 2018 |czasopismo = Organic Geochemistry |doi = 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 |wolumin = 125 |s = 142–151}}</ref>. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia<ref name="oumnh">{{Cytuj |tytuł = Dinosaurs that hunted in the dark |data dostępu = 2023-08-22 |opublikowany = oumnh.ox.ac.uk |url = https://oumnh.ox.ac.uk/dinosaurs-that-hunted-in-the-dark |język = en}}</ref>.
'''Szuwuja''' (''Shuvuuia'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[teropody|teropoda]] z rodziny [[alwarezaury|alwarezaurów]] (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w [[Język mongolski|języku mongolskim]] „Shuvuu” = ptak)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark |tytuł = The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus |czasopismo = Nature |data = 1998-03 |issn = 0028-0836 |wolumin = 392 |numer = 6673 |s = 275–278 |doi = 10.1038/32642}}</ref>. Występowała na terenach Mongolii w [[kreda późna|późnej kredzie]], ok. 75 mln lat temu<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer |tytuł = Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment |czasopismo = PLoS ONE |data = 2016-07-06 |issn = 1932-6203 |wolumin = 11 |numer = 7 |s = e0157699 |doi = 10.1371/journal.pone.0157699 |pmid = 27384819 |pmc = PMC4934732}}</ref>. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak [[welociraptor]], [[protoceratops]], [[owiraptor]] itp.<ref>{{Cytuj |autor = Pascal Godefroit, Philip J. Currie, Li Hong, Shang Chang Yong, Dong Zhi-Ming |tytuł = A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China |czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology |data = 2008-06-12 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 0272-4634 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 432–438 |doi = 10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |url = http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = James Matthew Clark, Mark Norell, Luis M. Chiappe, Mongolian-American Museum Paleontological Project, Mongolyn Shinzhlėkh Ukhaany Akademi |tytuł = An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 |data = 1999 |data dostępu = 2023-11-23 |url = http://hdl.handle.net/2246/3102}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang |tytuł = A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) |data = styczeń 2001 |data dostępu = 2023-11-23 |url = https://www.academia.edu/1482592/A_new_species_of_Protoceratops_Dinosauria_Neoceratopsia_from_the_Late_Cretaceous_of_Inner_Mongolia_P_R_China_ |język = en}}</ref> Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów<ref>[https://www.researchgate.net/publication/270218031_A_New_Specimen_of_Shuvuuia_Deserti_Chiappe_et_al_1998_from_the_Mongolian_Late_Cretaceous_with_a_Discussion_of_the_Relationship_of_Alvarezsaurids_to_Other_Theropod_Dinosaurs A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs].</ref>. Szuwuja była jednym z najmniejszych [[dinozaury|dinozaurów]] – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji [[formacja Dżadochta|Dżadochta]]<ref>{{Cytuj |autor = Sungjin Lee, Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Su-Hwan Kim, Junchang Lü, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar |tytuł = A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia |czasopismo = Scientific Reports |data = 2019-10-29 |data dostępu = 2023-11-23 |issn = 2045-2322 |wolumin = 9 |numer = 1 |s = 15493 |doi = 10.1038/s41598-019-52021-y |url = https://www.nature.com/articles/s41598-019-52021-y |język = en}}</ref>. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny<ref name=Schweitzer>{{Cytuj |autor = M.H. Schweitzer, J.A. Watt, R. Avci, L. Knapp, L. Chiappe, M. Norell, M. Marshall |data = 1999 |tytuł = Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, <em>Shuvuuia deserti</em> |czasopismo = Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution |wolumin = 255 |numer = 2 |s = 146–157 |doi = 10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A |pmid = 10440726 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Mary Higby Schweitzer, Elena R. Schroeter, Timothy P. Cleland, Wenxia Zheng |tytuł = Paleoproteomics of Mesozoic Dinosaurs and Other Mesozoic Fossils |czasopismo = PROTEOMICS |data = 2019-08 |data dostępu = 2023-12-31 |issn = 1615-9853 |wolumin = 19 |numer = 16 |opublikowany = https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/98012/Cleland_Timothy-20190611-Schweitzer_et_al_5_3_2019_revisions_adv_mat_2_.pdf?sequence=1&isAllowed=y |doi = 10.1002/pmic.201800251 |url = https://analyticalsciencejournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/pmic.201800251 |język = en}}</ref>. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia<ref name="Saitta">{{Cytuj |autor = Evan Thomas Saitta, Ian Fletcher, Peter G. Martin, Michael Pittman, Thomas G. Kaye, Lawrence D. True, Mark A. Norell, Geoffrey D. Abbott, Roger E. Summons, Kirsty Penkman, Jakob Vinther |tytuł = Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils |data = 2018 |czasopismo = Organic Geochemistry |doi = 10.1016/j.orggeochem.2018.09.008 |wolumin = 125 |s = 142–151}}</ref>. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia<ref name="oumnh">{{Cytuj |tytuł = Dinosaurs that hunted in the dark |data dostępu = 2023-08-22 |opublikowany = oumnh.ox.ac.uk |url = https://oumnh.ox.ac.uk/dinosaurs-that-hunted-in-the-dark |język = en}}</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 16:40, 31 gru 2023

Szuwuja
Shuvuuia
Chiappe i in., 1998
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

teropody

Infrarząd

tetanury

(bez rangi) celurozaury
Rodzina

alwarezaury

Rodzaj

szuwuja

Gatunki
  • S. deserti Chiappe i in., 1998

Szuwuja (Shuvuuia) – rodzaj teropoda z rodziny alwarezaurów (Alvarezsauridae); jego nazwa znaczy „pustynny ptak” (w języku mongolskim „Shuvuu” = ptak)[1]. Występowała na terenach Mongolii w późnej kredzie, ok. 75 mln lat temu[1][2]. Żyła w towarzystwie takich dinozaurów jak welociraptor, protoceratops, owiraptor itp.[3][4][5] Jej szczęka jest silnie kinetyczna. Ta cecha jest nietypowa dla nieptasich dinozaurów, choć często występuje u ptaków. Szczęki długie i smukłe, uzbrojone w drobne zęby. Jeden palec szuwui jest dobrze rozwinięty, a dwa silnie zredukowane. Może być to przystosowanie do rozkopywania gniazd termitów[6]. Szuwuja była jednym z najmniejszych dinozaurów – mierzyła zaledwie 60 cm długości. Jej szczątki znaleziono w osadach formacji Dżadochta[7]. Stwierdzono u niej obecność puchowego upierzenia. W 1999 roku Schweitzer i in. ogłosili że pierzaste struktury zawierają produkty rozkładu beta-keratyny[8][9]. Późniejsze badania Saitta i in., obejmujące analizy mikroskopowe, elementarne i molekularne wykazały, że skład tych struktur posiadają także fosforan wapnia[10]. Szuwuja miała długie nogi, przystosowane do szybkiego biegu i była przystosowana do nocnego trybu życia[11].

Przypisy

  1. a b Luis M. Chiappe, Mark A. Norell, James M. Clark, The skull of a relative of the stem-group bird Mononykus, „Nature”, 392 (6673), 1998, s. 275–278, DOI10.1038/32642, ISSN 0028-0836.
  2. Alison E. Moyer, Wenxia Zheng, Mary H. Schweitzer, Keratin Durability Has Implications for the Fossil Record: Results from a 10 Year Feather Degradation Experiment, „PLoS ONE”, 11 (7), 2016, e0157699, DOI10.1371/journal.pone.0157699, ISSN 1932-6203, PMID27384819, PMCIDPMC4934732.
  3. Pascal Godefroit i inni, A new species of Velociraptor (Dinosauria: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous of northern China, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 28 (2), 2008, s. 432–438, DOI10.1671/0272-4634(2008)28[432:ANSOVD]2.0.CO;2, ISSN 0272-4634 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
  4. James Matthew Clark i inni, An oviraptorid skeleton from the late Cretaceous of Ukhaa Tolgod, Mongolia, preserved in an avianlike brooding position over an oviraptorid nest. American Museum novitates ; no. 3265 [online], 1999 [dostęp 2023-11-23].
  5. Olivier Lambert, Godefroit Pascal Z.-M. Dong H. Li C.-Y. Shang, A new species of Protoceratops (Dinosauria, Neoceratopsia) from the Late Cretaceous of Inner Mongolia (P. R. China) [online], styczeń 2001 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
  6. A New Specimen of Shuvuuia Deserti Chiappe et al., 1998 from the Mongolian Late Cretaceous with a Discussion of the Relationship of Alvarezsaurids to Other Theropod Dinosaurs.
  7. Sungjin Lee i inni, A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 15493, DOI10.1038/s41598-019-52021-y, ISSN 2045-2322 [dostęp 2023-11-23] (ang.).
  8. M.H. Schweitzer i inni, Beta-keratin specific immunological reactivity in feather-like structures of the Cretaceous Alvarezsaurid, Shuvuuia deserti, „Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution”, 255 (2), 1999, s. 146–157, DOI10.1002/(SICI)1097-010X(19990815)285:2<146::AID-JEZ7>3.0.CO;2-A, PMID10440726 (ang.).
  9. Mary Higby Schweitzer i inni, Paleoproteomics of Mesozoic Dinosaurs and Other Mesozoic Fossils, „PROTEOMICS”, 19 (16), https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/98012/Cleland_Timothy-20190611-Schweitzer_et_al_5_3_2019_revisions_adv_mat_2_.pdf?sequence=1&isAllowed=y, 2019, DOI10.1002/pmic.201800251, ISSN 1615-9853 [dostęp 2023-12-31] (ang.).
  10. Evan Thomas Saitta i inni, Preservation of feather fibers from the Late Cretaceous dinosaur Shuvuuia deserti raises concern about immunohistochemical analyses on fossils, „Organic Geochemistry”, 125, 2018, s. 142–151, DOI10.1016/j.orggeochem.2018.09.008.
  11. Dinosaurs that hunted in the dark [online], oumnh.ox.ac.uk [dostęp 2023-08-22] (ang.).