Przejdź do zawartości

Łuskowiec długoogonowy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
z Handbook of the Mammals of the World i IUCN
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
{{Zwierzę infobox
{{Zwierzę infobox
|nazwa zwyczajowa = Łuskowiec długoogonowy
|nazwa zwyczajowa = Łuskowiec długoogonowy
|nazwa łacińska = ''Phataginus tetradactyla''
|nazwa łacińska = ''Phataginus tetradactylus''
|TSN = 584933
|TSN = 584933
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1766)
|zoolog = ([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1766)
Linia 16: Linia 16:
|rodzaj = ''[[Phataginus]]''
|rodzaj = ''[[Phataginus]]''
|gatunek = łuskowiec długoogonowy
|gatunek = łuskowiec długoogonowy
|synonimy =
|synonimy = * ''Manis tetradactyla'' {{small|Linnaeus, 1766}}<ref name="lin" />
|status IUCN = VU
|status IUCN = VU
|IUCN id = 12766
|IUCN id = 12766
Linia 24: Linia 24:
|commons = Category:Manis tetradactyla
|commons = Category:Manis tetradactyla
}}
}}
'''Łuskowiec długoogonowy''' (''Phataginus tetradactyla'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[ssaki|ssaków]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[łuskowcowate|łuskowcowatych]].
'''Łuskowiec długoogonowy''' (''Phataginus tetradactylus'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[ssaki|ssaków]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[łuskowcowate|łuskowcowatych]].


== Budowa ==
== Budowa ==
Linia 42: Linia 42:


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Łuskowiec długoogonowy opisany został jeszcze przez [[Karol Linneusz|Linneusza]] w 1766. Jako [[miejsce typowe]] twórca systemu nazewnictwa organizmów podał [[Afryka Zachodnia|Afrykę Zachodnią]]. Gatunek pisany został pod nazwą ''Manis tetradactyla''. Jeszcze w 2011 figurował pod tą nazwą w [[Handbook of the Mammals of the World]] w rozdziale autorstwa Gauberta. Niekiedy wyodrębniano go do podrodzaju ''Uromanis'', niekiedy odnoszonego do rangi odrębnego rodzaju<ref name="HMW" />.
Łuskowiec długoogonowy opisany został jeszcze przez [[Karol Linneusz|Linneusza]] w 1766. Jako [[miejsce typowe]] twórca systemu nazewnictwa organizmów podał błędnie [[Ameryka Południowa|Amerykę Południową]] ({{łac.|Habitat in America australi}})<ref name="lin" />; zostało to później skorygowane do [[Afryka Zachodnia|Afryki Zachodniej]]<ref name="all" />. Gatunek pisany został pod nazwą ''Manis tetradactyla''<ref name="lin" />. Jeszcze w 2011 figurował pod tą nazwą w [[Handbook of the Mammals of the World]] w rozdziale autorstwa Gauberta. Niekiedy wyodrębniano go do podrodzaju ''Uromanis''<ref name="msw" />. Jednak badania mitochondrialne genomu wykazało że populacje azjatyckie i afrykańskie łuskowców stanowią odrębne [[takson monofiletyczny|monofiletyczne]] [[klad]]y<ref name="toit&inni" />. W dodatku afrykańskie łuskowce dzieli duży dystans genetyczny i różnice morfologiczne, co uzasadnia podzielenie afrykańskiego kladu na dwa odrębne rodzaje – ''[[Smutsia]]'' (''[[łuskowiec olbrzymi|S. gigantea]]'' i ''[[łuskowiec ziemny|S. temminckii]]'') oraz ''[[Phataginus]]'' (''P. tetradactylus'' i ''[[łuskowiec białobrzuchy|P. tricuspis]]''); taki układ wspierają autorzy ''Illustrated Checklist of the Mammals of the World'' (2020)<ref name="icmw" />, ''All the Mammals of the World'' (2023)<ref name="amw" /> czy ''Mammal Doversity Database'' (2024)<ref name="mdd" />.


== Tryb życia ==
== Tryb życia ==
Linia 60: Linia 60:
== Przypisy ==
== Przypisy ==
<references>
<references>
<ref name="lin">{{cytuj książkę| autor = C. Linnaeus| tytuł = Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/42946249|rok = 1766|wydawca = Impensis Direct. Laurentii Salvii|miejsce = [[Sztokholm|Holmiae]]|wydanie = 12|tom = 1|strony = 53|język = la}}</ref>
<ref name="all">{{cytuj pismo |imię = G.M. | nazwisko = Allen|tytuł = A checklist of African mammals|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/2782119|czasopismo = Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College| wolumin = 83 |strony = 270|rok = 1939 | język = en}}</ref>
<ref name="msw">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=13900018|tytuł = Species ''Manis (Uromanis) tetradactyla'' |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2024-01-27}}</ref>
<ref name="HMW">7. Long-tailed Pangolin, s. 101-102, w: {{Cytuj | autor = D.E. Wilson & R.A. Mittermeier | tytuł = [[Handbook of the Mammals of the World]] | autor r = P. Gaubert| rozdział = Family Manidae (Pangolins)| wolumin = 2. Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona | s = 82–103| isbn = 978-84-96553-77-4| data = 2011 | język = en}}</ref>
<ref name="HMW">7. Long-tailed Pangolin, s. 101-102, w: {{Cytuj | autor = D.E. Wilson & R.A. Mittermeier | tytuł = [[Handbook of the Mammals of the World]] | autor r = P. Gaubert| rozdział = Family Manidae (Pangolins)| wolumin = 2. Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona | s = 82–103| isbn = 978-84-96553-77-4| data = 2011 | język = en}}</ref>
<ref name="HMWf">{{Cytuj | autor = D.E. Wilson & R.A. Mittermeier | tytuł = [[Handbook of the Mammals of the World]] | autor r = P. Gaubert| rozdział = Family Manidae (Pangolins)| wolumin = 2. Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona | s = 82–103| isbn = 978-84-96553-77-4| data = 2011 | język = en}}</ref>
<ref name="HMWf">{{Cytuj | autor = D.E. Wilson & R.A. Mittermeier | tytuł = [[Handbook of the Mammals of the World]] | autor r = P. Gaubert| rozdział = Family Manidae (Pangolins)| wolumin = 2. Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona | s = 82–103| isbn = 978-84-96553-77-4| data = 2011 | język = en}}</ref>
<ref name="toit&inni">{{cytuj pismo |autor = Z. du Toit, M. du Plessis, D.L. Dalton, R. Jansen, J.P. Grobler & A. Kotzé |tytuł = Mitochondrial genomes of African pangolins and insights into evolutionary patterns and phylogeny of the family Manidae|url = |czasopismo = BMC Genomics| wolumin = 18|strony = 746|rok = 2017|doi = 10.1186/s12864-017-4140-5|język = en}}</ref>
<ref name="icmw">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 2|tytuł części = Eulipotyphla to Carnivora|isbn = 978-84-16728-35-0|strony = 392|język = en}}</ref>
<ref name="amw">{{cytuj książkę| autor = Lynx Nature Books| tytuł = All the Mammals of the World|url = | rozdział = Class Mammalia|rok = 2023|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|isbn = 978-84-16728-66-4|strony = 639|język = en}}</ref>
<ref name="mdd">{{cytuj stronę | url = https://www.mammaldiversity.org/explore.html#genus=Phataginus&species=tetradactylus&id=1005798| tytuł = ''Phataginus tetradactylus'' (Linnaeus, 1766)| praca = ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12)|opublikowany = American Society of Mammalogists| data dostępu = 2024-01-27| autor = N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby| język = en}}</ref>
</references>
</references>


Wersja z 11:23, 27 sty 2024

Łuskowiec długoogonowy
Phataginus tetradactylus[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

łuskowce

Rodzina

łuskowcowate

Rodzaj

Phataginus

Gatunek

łuskowiec długoogonowy

Synonimy
  • Manis tetradactyla Linnaeus, 1766[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Łuskowiec długoogonowy (Phataginus tetradactylus) – gatunek ssaków z rodziny łuskowcowatych.

Budowa

Łuskowiec długoogonowy należy do mniejszych łuskowców. Długość głowy i tułowia łuskowca długoogonowego mieści się w przedziale od 30 do 40 cm. Sama czaszka mierzy 6-7 cm. Ogon mierzy od 55 do 70 cm. Masa ciała wynosi od 2 do 3,5 kg[4].

Dymorfizm płciowy nie występuje[4].

Stożkowata, V-kształtna głowa kończy się długim a wąskim pyskiem[4]. W jamie ustnej nie znajdzie się ani jednego zęba. Zanikły one na skutek przystosowania do mrówkożerności, przechodząc przez etap niezbyt funkcjonalnych zębów pozbawionych szkliwa. Bardzo słabe są również mięśnie odpowiadające za żucie, tak że łuskowce właściwie są niezdolne do żucia. W środku znajduje się długi język pokryty lepką śliną[5]. Koniec nosa jest ciemny, jak i skóra zwierzęcia. Niewielkie oczy mają ciemne tęczówki. Małżowina uszna nieobecna. Górną część twarzy ochraniają łuski[4].

Wierzch ciała łuskowca długoogonowego, jak to u łuskowców, pokrywają łuski, u tego gatunku duże, barwy złota, z gradientem jasności[4]. Łuski łuskowców buduje keratyna, ale odpowiadają one raczej nie włosom, a paznokciom innych ssaków[5]. Tworzą one 13 rzędów. Szerokość łusek dalszej części ciała podobna jest do szerokości łusek okolicy za łopatkami. największe są dwie pary łusek za łopatkami, chroniących także proksymalną część kończyn przednich. Obecność łusek nie oznacza, że łuskowiec długoogonowy nie ma włosów. Te ostatnie jak najbardziej występują, osiągają długość od 0,5 do 1 cm, barwy ciemnego brązu do czarnej. Pokrywają one gęsto niechronioną łuskami skórę, nie wyrastają natomiast między łuskami[4], jak to ma miejsce u niektórych innych łuskowców[5].

Brzuch jest czarny. Samica nosi parę sutków piersiowych[4].

Ciało wieńczy długi ogon, przerastający istotnie głowę i tułów[4]. Ponadmetrowej długości ogon to dużo jak na ssaka ważącego 3,5 kg. Ogon ten ma aż 50 kręgów, znacznie więcej niźli u innych łuskowców, mających w ogonie około 20 kręgów. 55 kręgów łuskowca długoogonowego to rekord wśród ssaków[5]. Pokrywające go łuski grzbietowe przyśrodkowe nie sięgają koniuszka. Z kolei na brzuchu brakuje dwóch łusek przyśrodkowych i dwóch bocznych, tworząc nieobjętą łuskami przestrzeń[4].

Kończyny przednie nie dorównują długością tylnym. Zewnętrzne części kończyn chronią łuski. Dłoni i stóp nie sięgają łuski. Przednie kończyny kończą się pięcioma krótkimi a zakrzywionymi pazurami, z których największy jest trzeci, dwukrotnie przerastając pozostałe. Zwierzę trzyma je prostopadle do podłoża, kiedy chodzi na nadgarstkach. Podobne pięć pazurów kończy tylne łapy. Pazury łuskowca długoogonowego są dłuższe niż u gatunków lądowych[4], u których ścierają się one o podłoże[5].

Systematyka

Łuskowiec długoogonowy opisany został jeszcze przez Linneusza w 1766. Jako miejsce typowe twórca systemu nazewnictwa organizmów podał błędnie Amerykę Południową (łac. Habitat in America australi)[2]; zostało to później skorygowane do Afryki Zachodniej[6]. Gatunek pisany został pod nazwą Manis tetradactyla[2]. Jeszcze w 2011 figurował pod tą nazwą w Handbook of the Mammals of the World w rozdziale autorstwa Gauberta. Niekiedy wyodrębniano go do podrodzaju Uromanis[7]. Jednak badania mitochondrialne genomu wykazało że populacje azjatyckie i afrykańskie łuskowców stanowią odrębne monofiletyczne klady[8]. W dodatku afrykańskie łuskowce dzieli duży dystans genetyczny i różnice morfologiczne, co uzasadnia podzielenie afrykańskiego kladu na dwa odrębne rodzaje – Smutsia (S. gigantea i S. temminckii) oraz Phataginus (P. tetradactylus i P. tricuspis); taki układ wspierają autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World (2020)[9], All the Mammals of the World (2023)[10] czy Mammal Doversity Database (2024)[11].

Tryb życia

Autorzy zakładają, że zwierzę pierwszy raz przystępuje do rozrodu w wieku około 2 lat, jak to mają w zwyczaju łuskowce z Azji, pozostając następnie płodne przez lat 10. W efekcie IUCN szacuje pokolenie na 7 lat[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Łuskowiec długoogonowy należy do łuskowców afrykańskich. Zamieszkuje 2 rozłączne obszary w Afryce Zachodniej i Środkowej. Pierwszy z nich obejmuje tereny od Ghany do Sierra Leone. Drugi zawiera obszary od delty Nigru do Kotliny Kongo, sięgając centralnej i wschodniej Demokratycznej Republiki Konga. Ponadto Gaubert uważa za możliwą jeszcze obecność zwierzęcia w Cabindzie, angolskiej eksklawie[4].

Ekologia

Siedlisko zwierzęcia to lasy deszczowe, tropikalne, przybrzeżne, rosnące na bagnach, zawsze w pobliżu wody, jako że w przeciwieństwie do innych łuskowców łuskowiec długoogonowy, świetny pływak, prowadzi częściowo wodny tryb życia[4]. IUCN wymienia także sawanny i obszary zmienione działalnością człowieka[3]. W lasach wtórnych i innych siedliskach antropogenicznych widywano go na obszarze delty Nigru[4].

Może współistnieć sympatrycznie z łuskowcem białobrzuchym i wstedy wykazuje większą specjalizację co do wyboru siedliska[4].

Zagrożenia i ochrona

IUCN klasyfikuje łuskowca długoogonowego jako gatunek narażony na wyginięcie (VU). IUCN pierwszy Vaz uwzględnił gatunek w 1996, jeszcze w rodzaju Manis. Uznał go za gatunek najmniejszego ryzyka / najmniejszej troski. Klasyfikację tę utrzymał w 2008, pomimo zmiany nazwy kategorii na gatunek najmniejszej troski i zmiany rodzaju na Uromanis. W 2014 zmienił klasyfikację, przenosząc łuskowca długoogonowego, już w obecnym rodzaju, do gatunków narażonych na wyginięcie. IUCN uzasadnia to utratą siedlisk na skutek wycinania środkowo- i zachodnioafrykańskich lasów, ale i odłowem na rynki azjatyckie na poziomie niemożliwym do utrzymania stabilnej liczebności populacji. W efekcie na przestrzeni ostatnich trzech pokoleń zanotowano spadek o 30-40%. Jego całkowita liczebność obniża się. Ponadto sytuację pogarsza górnictwo. Sytuacja różni się w zależności od regionu. W Afryce Zachodniej jest gorsza, tam prawdopodobnie wymarło więcej niż połowa populacji, prognozuje się też większe spadki w przyszłości, Autorzy wiążą to z nasiloną deforestacją, trzykrotnie większą niż w Kotlinie Kongo, z jedynie niewielkimi kępami niepoprzecinanego drogami lasu i większą populacją człowieka rozumnego[3].

Przypisy

  1. ↑ Phataginus tetradactylus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 53. (łac.).
  3. ↑ a b c d Phataginus tetradactylus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n 7. Long-tailed Pangolin, s. 101-102, w: P. Gaubert, Family Manidae (Pangolins), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 2. Hoofed Mammals, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 82–103, ISBN 978-84-96553-77-4 (ang.).
  5. ↑ a b c d e P. Gaubert, Family Manidae (Pangolins), [w:] D.E. Wilson & R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 2. Hoofed Mammals, Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 82–103, ISBN 978-84-96553-77-4 (ang.).
  6. ↑ G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 270, 1939. (ang.). 
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Manis (Uromanis) tetradactyla. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2024-01-27].
  8. ↑ Z. du Toit, M. du Plessis, D.L. Dalton, R. Jansen, J.P. Grobler & A. Kotzé. Mitochondrial genomes of African pangolins and insights into evolutionary patterns and phylogeny of the family Manidae. „BMC Genomics”. 18, s. 746, 2017. DOI: 10.1186/s12864-017-4140-5. (ang.). 
  9. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 392. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  10. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 639. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  11. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Phataginus tetradactylus (Linnaeus, 1766). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Łuskowiec_długoogonowy&oldid=72692838”