Święte Jezioro (województwo warmińsko-mazurskie)
53°32′25″N 20°27′17″E/53,540278 20,454722
| |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
127,6 m n.p.m. |
| Wyspy |
jedna |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
59,4 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
4275 m |
| Objętość |
4291,5 tys. m³ |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające |
Marózka |
Położenie na mapie gminy Olsztynek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°32′25″N 20°27′17″E/53,540278 20,454722
| |
Święte Jezioro (lub Jezioro Święte[1][2], niem. Schwenty See, Heiliger See[3]) – jezioro w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[4].
Położenie i charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Jezioro leży na Równinie Olsztynka[5], natomiast w regionalizacji przyrodniczo-leśnej – w mezoregionie Puszcz Mazurskich[6], w dorzeczu Marózka–Łyna–Pregoła. Znajduje się około 15 km w kierunku południowo-wschodnim od Olsztynka, niedaleko wsi Kurki. Marózka wpada do jeziora od strony północnej, niosąc wody z jeziora Pawlik, wypływa natomiast w środkowej części zachodniego brzegu, kierując się na Kiernoz Wielki[1].
Linia brzegowa rozwinięta. Duży półwysep na wschodzie i wyspa w zachodniej części jeziora o powierzchni 0,4 ha dzielą zbiornik wodny na dwie wyraźnie różne części: głęboką północną i płytką południową. Zbiornik wodny leży w otoczeniu lasów, brzegi wysokie i strome z wyjątkiem krańców północnych, gdzie są niskie i podmokłe. Ławica przybrzeżna piaszczysta. Dno twarde i piaszczyste, gdzieniegdzie kamieniste[1].
Zgodnie z typologią abiotyczną zbiornik wodny został pierwotnie sklasyfikowany jako jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o małym wypływie zlewni, stratyfikowane, leżące na obszarze Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich (5a)[7]. Następnie uznano, że wpływ zlewni jest duży, co zmieniło typ na 6a[8]. W systemie gospodarki wodnej stanowi jednolitą część wód powierzchniowych „Święte” o międzynarodowym kodzie PLLW30393[8].
Jezioro leży na terenie obwodu rybackiego jeziora Maróz w zlewni rzeki Łyna – nr 7[9]. Na jego obszarze obowiązuje strefa ciszy[10].
Niedaleko południowych brzegów przebiega droga krajowa nr 58[1].
Morfometria[edytuj | edytuj kod]
Według danych Instytutu Rybactwa Śródlądowego powierzchnia zwierciadła wody jeziora wynosi 59,4 ha. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 6,8 m, a maksymalna – 40,8 m. Lustro wody znajduje się na wysokości 127,6 m n.p.m. Objętość jeziora wynosi 4291,5 tys. m³[2]. Maksymalna długość jeziora to 1600 m, a szerokość 540 m. Długość linii brzegowej wynosi 4275 m[1].
Inne dane uzyskano natomiast poprzez planimetrię jeziora na mapach w skali 1:50 000 opracowanych w Państwowym Układzie Współrzędnych 1965, zgodnie z poziomem odniesienia Kronsztadt. Otrzymana w ten sposób powierzchnia zbiornika wodnego to 61,0 ha, a wysokość bezwzględna lustra wody – 128,0 m n.p.m.[2]
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
W skład pogłowia występujących ryb wchodzą m.in. szczupak, lin, płoć, leszcz, okoń, sieja i węgorz. Wśród ubogiej roślinności przybrzeżnej porastającej brzegi rzadkimi kępami dominuje trzcina i pałka wąskolistna. W skład gęsto porastającej brzegi roślinności zanurzonej wchodzą m.in. rogatek i wywłócznik[1].
Obszar jeziora leży na terenie specjalnego obszaru ochrony siedlisk w ramach sieci Natura 2000 Ostoja Napiwodzko-Ramucka (PLH280052) o łącznej powierzchni 32 612,78 ha[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Badania archeologiczne wyspy na jeziorze z 2008 roku wskazały na występowanie śladów osadnictwa z późnego okresu brązu i wczesnej epoki żelaza[12].
Jezioro po raz pierwszy wzmiankowano w 1351 roku jako Swentein. W 1576 kartograf Caspar Henneberger opisał je jako Schwenthe See. Niemiecki historyk Reinhard Wenskus stwierdził, iż w czasach wczesnego średniowiecza jezioro było położone na granicy Ziemi Sasinów i Galindii. Zbiornik wodny miał prawdopodobnie charakter kultowy dla Prusów[12].
Jezioro było wzmiankowane w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, leżało wówczas w powiecie ostródzkim[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Jerzy Waluga, Henryk Chmielewski, Jeziora okolic Olsztyna, Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 1999 (Przewodniki wędkarskie; 1 bis), ISBN 83-87506-46-X, OCLC 749652601.
- ↑ a b c Adam Choiński, Katalog Jezior Polski, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 388, ISBN 83-232-1732-7, OCLC 169954726.
- ↑ Poz. 588. Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 4 kwietnia 1950 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości.. „Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 428, 8 maja 1950.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 348, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 (pol.).
- ↑ Roman Zielony, Alina Kliczkowska: Regionalizacja przyrodniczo-leśna Polski 2010. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-62-4.
- ↑ Ministerstwo Środowiska, Raport dla Obszaru Dorzecza Wisły z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, marzec 2005, s. 130 [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- ↑ a b Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły (Dz.U. z 2016 r. poz. 1959).
- ↑ Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie: Obwieszczenie nr 3/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 30 września 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia w sprawie ustanowienia obwodów rybackich na publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących. edziennik.mazowieckie.pl, 30 września 2016. [dostęp 2020-02-17].
- ↑ Rada Powiatu w Olsztynie: Uchwała nr XXXVII/359/2018 Rady Powiatu w Olsztynie z dnia 26 października 2018 r. w sprawie wprowadzenia zakazu używania jednostek pływających z silnikami spalinowymi na niektórych akwenach wodnych powiatu olsztyńskiego. 17 grudnia 2018. [dostęp 2019-02-21].
- ↑ Dz.U. z 2018 r. poz. 1447
- ↑ a b Robert Klimek: Święte Jeziora Prusów. 2011. [dostęp 2019-01-27].
- ↑ Święte, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 696.