Przejdź do zawartości

Żółtaczka (medycyna)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żółtaczka
Ilustracja
Żółtaczka: charakterystyczne zabarwienie skóry i twardówki
Klasyfikacje
DiseasesDB

7038

MedlinePlus

003243

MeSH

D007565

Żółtaczka (łac. icterus) – objaw polegający na zażółceniu skóry, błon śluzowych i białkówki oczu wskutek nagromadzenia się bilirubiny w surowicy krwi i tkankach organizmu. Prawidłowy poziom bilirubiny (całkowitej) w surowicy krwi człowieka wynosi 0,3–1,0 mg/dl lub 5,1–17,0 μmol/l[1].

Etiologia i podział

[edytuj | edytuj kod]
  • żółtaczka hemolityczna – spowodowana przyczynami przedwątrobowymi, jako skutek zwiększonej produkcji bilirubiny przez wątrobę wynikającej z masywnego rozpadu krwinek czerwonych lub wchłaniania się rozległego krwiaka śródtkankowego
  • żółtaczka miąższowa – spowodowana przyczynami wewnątrzwątrobowymi jako wynik upośledzenia wnikania bilirubiny do wątroby i sprzęgania jej z glukuronianem lub jej wydzielania do żółci (uszkodzenie toksyczne wątroby, wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby)
W obrębie żółtaczek miąższowych możemy wyróżnić choroby spowodowane wrodzonymi defektami enzymatycznymi przemiany bilirubiny (np. zespół Criglera-Najjara, zespół Gilberta, zespół Dubina-Johnsona)
  • żółtaczka mechaniczna zwana inaczej zaporową, zastoinową – spowodowana przyczynami pozawątrobowymi jako wynik zwężenia lub zamknięcia dróg żółciowych (kamica, nowotwory), co uniemożliwia prawidłowy spływ żółci do dwunastnicy.

Do głównych składowych objawu należą: żółte zabarwienie twardówki oka, skóry (widoczne u ludzi rasy białej), błon śluzowych, ciemne zabarwienie moczu, w niektórych przypadkach świąd skóry oraz odbarwienie stolca.

Żółtaczki dzieli się również ze względu na stopień nasilenia:

  • subicterus – bilirubina < 43 μmol/l
  • icterus – bilirubina < 171 μmol/l (10 mg%)
  • żółtaczka o dużym nasileniu – bilirubina > 171 μmol/l

Przemiana bilirubiny

[edytuj | edytuj kod]

Bilirubina występuje w dwóch formach: wolnej oraz w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym. Sprzęganie bilirubiny zachodzi w hepatocytach.

Bilirubina wolna (zwana inaczej pośrednią) we krwi łączy się z albuminami. W tej postaci nie może ona przeniknąć przez błonę podstawną kłębuszków nerkowych i przedostać się do moczu, jest nierozpuszczalna w wodzie. Może za to przenikać przez barierę krew-mózg i w dużych stężeniach działać neurotoksycznie.

Bilirubina połączona z kwasem glukuronowym jako glukuronid bilirubiny (tzw. bilirubina bezpośrednia, sprzężona, związana) nie łączy się z białkami krwi, dzięki czemu z łatwością przedostaje się przez błonę filtracyjną nefronu, do moczu, jest rozpuszczalna w wodzie. Wydzielana przez wątrobę do żółci bilirubina przedostaje się do światła jelita, gdzie na skutek działania bakterii ulega utlenieniu do sterkobilinogenu. Sterkobilinogen wchłaniany jest częściowo w dalszej części przewodu pokarmowego z powrotem do krwi, skąd wychwytują go na nowo hepatocyty (tzw. krążenie jelitowo-wątrobowe bilirubiny). Kiedy wątroba nie jest w stanie przetworzyć całego dostarczanego sterkobilinogenu, na skutek uszkodzenia hepatocytów lub zbyt dużego napływu substratu, jego część przedostaje się do moczu (i jest nazywany urobilinogenem).

Różnicowanie żółtaczek

[edytuj | edytuj kod]
Żółtaczka przedwątrobowa
(hemolityczna)
Żółtaczka wątrobowa
(miąższowa)
Żółtaczka pozawątrobowa
(zastoinowa, mechaniczna)
Bilirubina pośrednia podwyższona w normie
(rzadziej podwyższona)
w normie
Bilirubina bezpośrednia w normie podwyższona podwyższona
Bilirubina bezpośrednia w moczu w normie podwyższona
(ciemny mocz)
podwyższona
(ciemny mocz)
Urobilinogen w moczu podwyższony podwyższony zmniejszony lub brak
Barwa stolca ciemna jasna lub ciemna jasna
Sterkobilinogen w kale podwyższony obniżony znacznie obniżony
Wynik prób wątrobowych AspAT i AlAT ujemny "silnie" dodatni dodatni
Fosfataza alkaliczna, GGTP w normie podwyższone znacznie podwyższone
LDH < 1,3 > 1,64
Haptoglobina obniżona w normie w normie
Świąd skóry nie możliwy tak

Żółtaczka hemolityczna

[edytuj | edytuj kod]

Żółtaczka miąższowa

[edytuj | edytuj kod]
  • diagnostyka:
    • próby wątrobowe wykazują podwyższoną aktywność AlAT i AspAT
    • wzrost stężenia urobilinogenu w moczu
  • klinicznie:
    • niekiedy poprzedzona występowaniem objawów grypopodobnych
    • ciemny mocz
    • jasny lub ciemny kał[potrzebny przypis]
    • bóle mięśni

Żółtaczka mechaniczna

[edytuj | edytuj kod]
  • diagnostyka:
    • podwyższony poziom fosfatazy alkalicznej w surowicy
    • początkowo próby wątrobowe – AlAT i AspAT nie wykazują zmian
    • podwyższone stężenie bilirubiny bezpośredniej we krwi
  • klinicznie:
    • ciemne zabarwienie moczu[potrzebny przypis]
    • odbarwienie kału – żółć nie przedostaje się do światła jelita
    • kiedy powstała jako powikłanie kamicy żółciowej – poprzedza ją napad kolki, stężenie bilirubiny w surowicy nie przekracza zwykle 10 mg%, żółtaczka zwykle samoistnie ustępuje po kilku dniach
    • spowodowana guzem nowotworowym zamykającym drogi żółciowe – narasta powoli i stale, stężenie bilirubiny w surowicy często znacznie podwyższone, co powoduje świąd skóry (widoczne liczne przeczosy), bezbólowa, objaw Courvoisiera

Żółtaczka jąder podkorowych (kernicterus)

[edytuj | edytuj kod]

Objawy uszkodzenia komórek układu pozapiramidowego w przebiegu ciężkiej żółtaczki noworodków (zwykle będącej następstwem konfliktu serologicznego) spowodowanego niedojrzałością bariery krew-mózg w obrębie naczyń krwionośnych jąder podkorowych mózgowia.

Fizjologiczna żółtaczka noworodków

[edytuj | edytuj kod]

Przejściowy stan hiperbilirubinemii niesprzężonej pojawiający się w pierwszym tygodniu życia, który zanika ok. 10. dnia życia. Jest wynikiem nadmiernej hemolizy (w wyniku rozpadu krwinek zawierających hemoglobinę płodową) i niedojrzałości wątroby do wychwytu, sprzęgania i wydzielania bilirubiny. Przedłużająca się żółtaczka w okresie noworodkowym jest nazywana "ciężką żółtaczką noworodków" (łac. icterus neonatorum gravis) i sugeruje podłoże patologiczne wystąpienia tego objawu.

Badania diagnostyczne

[edytuj | edytuj kod]

W celu ustalenia rozpoznania wykonuje się różnorodne badania laboratoryjne oraz obrazowe. Kanonem diagnostyki jest wykonanie USG oraz oznaczenie aktywności AlAT i AspAT oraz stężenia bilirubiny całkowitej oraz jej frakcji (sprzężonej i wolnej), albumin, czasu protrombinowego, stężenia żelaza w surowicy.

Wskaźniki uszkodzenia hepatocytów

[edytuj | edytuj kod]
  • aktywność AlAT
  • aktywność AspAT
  • stężenie żelaza w surowicy
  • aktywność γ-GT (gamma-glutamylotransferazy)

Wskaźniki cholestazy

[edytuj | edytuj kod]

Wskaźniki prawidłowej funkcji syntetycznej i odtruwającej

[edytuj | edytuj kod]

Klasyfikacja ICD10

[edytuj | edytuj kod]
kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: P57 Żółtaczka jąder podkorowych
ICD-10: P57.0 Żółtaczka jąder podkorowych spowodowana izoimmunizacją
ICD-10: P57.8 Inna określona żółtaczka jąder podkorowych
ICD-10: P57.9 Żółtaczka jąder podkorowych o nieokreślonej przyczynie
ICD-10: P58 Żółtaczka noworodków spowodowana inną nadmierną hemolizą
ICD-10: P58.0 Żółtaczka noworodków spowodowana wylewami podskórnymi krwi
ICD-10: P58.1 Żółtaczka noworodków spowodowana krwawieniem
ICD-10: P58.2 Żółtaczka noworodków spowodowana zakażeniem
ICD-10: P58.3 Żółtaczka noworodków spowodowana zagęszczeniem krwi
ICD-10: P58.4 Żółtaczka noworodków spowodowana przez leki lub toksyny przekazywane od matki lub podawane noworodkowi
ICD-10: P58.5 Żółtaczka noworodków spowodowana połknięciem krwi matki
ICD-10: P58.8 Żółtaczka noworodków spowodowana inną określoną nadmierną hemolizą
ICD-10: P58.9 Żółtaczka noworodków spowodowana nadmierną hemolizą, nie określoną
ICD-10: P59 Żółtaczka noworodków spowodowana innymi i nieokreślonymi przyczynami
ICD-10: P59.0 Żółtaczka noworodków związana z porodem przedwczesnym
ICD-10: P59.1 Zespół zagęszczonej żółci
ICD-10: P59.2 Żółtaczka noworodków spowodowana innym i nie określonym uszkodzeniem komórek wątroby
ICD-10: P59.3 Żółtaczka noworodków spowodowana inhibitorem w mleku matki
ICD-10: P59.8 Żółtaczka noworodków spowodowana innymi określonymi przyczynami
ICD-10: P59.9 Żółtaczka noworodków, nie określona
ICD-10: R17 Żółtaczka, nie określona

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Debby Golonka: Digestive Disorders Health Center: Bilirubin. WebMD. s. 3. [dostęp 2010-01-14]. (ang.).