Anastazja (film 1997)

Anastazja
Anastasia
Gatunek	animacja, familijny, musical, przygodowy, historyczny
Data premiery	14 listopada 1997; 23 stycznia 1998 (Polska)
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski, rosyjski, francuski
Czas trwania	94 minuty
Reżyseria	Don Bluth; Gary Goldman
Scenariusz	Susan Gauthier; Noni White; Bruce Graham; Bob Tzudiker
Główne role	Meg Ryan; John Cusack; Kelsey Grammer; Christopher Lloyd; Hank Azaria
Muzyka	David Newman; Stephen Flaherty
Scenografia	Michael Peraza
Montaż	Bob Bender; Fiona Trayler
Produkcja	Don Bluth; Gary Goldman
Wytwórnia	Fox Animation Studios(inne języki); Fox Family Films; The Big Gun Project; Little Wolf Entertainment
Dystrybucja	20th Century Fox; UIP-ITI (Polska)
Budżet	53 000 000 USD
Przychody brutto	140 000 000 USD
Kontynuacja	Bartok wspaniały (1999)
	Nagrody
	1998: Annie

Anastazja – film animowany z 1997 roku, produkcji amerykańskiej, którego główną bohaterką jest Ania – sierota, która okazuje się Anastazją Nikołajewną Romanową, następczynią carskiego tronu. Do polskich kin trafił 23 stycznia 1998 roku za sprawą Syreny EG. 31 marca 2002 roku TVP1 wyemitowała Anastazję z własnym opracowaniem dubbingu.

Fabuła

W 1916 roku podczas świętowania trzechsetnej rocznicy panowania dynastii Romanowów w Rosji wyjeżdżająca wkrótce z Moskwy do Paryża cesarzowa-matka Maria przekazuje ukochanej wnuczce 8-letniej Anastazji, najmłodszej córce cara Mikołaja II, naszyjnik z napisem Razem w Paryżu, a także pozytywkę z kołysanką, którą zwykła jej co noc śpiewać. Nagle do pałacu wtarga wygnany za zdradę były doradca carski Grigorij Rasputin wraz ze swym zausznikiem, nietoperzem Bartokiem. W zemście rzuca na całą rodzinę klątwę prowadzącą do wybuchu krwawej rewolucji obalającej carat. Marii i Anastazji, dzięki pomocy 10-letniego służącego Dymitra, udaje się uciec z pałacu przed rewolucjonistami, dziewczynka gubi jednak pozytywkę. Po drodze na stację kobiety usiłuje zatrzymać Rasputin, lecz załamuje się pod nim lód, a czarnoksiężnik tonie. Maria wsiada do pociągu, lecz jej wnuczce się to nie udaje – pada ona na peron bez przytomności^[1].

Po 10 latach Anastazja (posługująca się imieniem Ania) wychodzi z sierocińca, jednak nie pamięta nic ze swojej przeszłości. W towarzystwie przyjaznego psa imieniem Mucha rusza do Sankt Petersburga, gdzie kierując się napisem na naszyjniku usiłuje kupić bilet do Paryża, licząc na odnalezienie tam swoich bliskich. Potrzebna jest jej do tego wiza, więc Ania udaje się do opuszczonego carskiego pałacu, gdzie podobno przebywa ktoś, kto może jej taką załatwić. Są to Dymitr i jego przyjaciel Wołodia, upadły arystokrata – drobni oszuści, którzy znęceni nagrodą oferowaną przez Marię usiłują odnaleźć kogoś przypominającego Anastazję, zwrócić ją babce w Paryżu i zgarnąć pieniądze, zanim ta się zorientuje. Anię w pałacu nękają niejasne wspomnienia^[2].

Dymitr i Władimir są zaszokowani jej podobieństwem do carewny z obrazów. Wmawiają jej, że może rzeczywiście być Anastazją i musi pokazać się Marii. Ania po dłuższych wahaniach zgadza się. Całość obserwuje z góry Bartok, który przypadkowo trafia do przebywającego w czyśćcu Rasputina, informując go o przeżyciu Anastazji. Ten wysyła za pociągiem, którym jedzie cała trójka, stado swoich czarcich sług, doprowadzając do katastrofy kolejowej, jednak podróżnikom udaje się przeżyć. W drodze do Stralsundu, skąd mają odpłynąć do Paryża, Ania dowiaduje się, że będzie musiała dowieść swojej „autentyczności” przed kuzynką Marii – Sophie. Wpada w przygnębienie, jednak Dymitr i Wołodia przekonują ją, że da sobie radę, udzielają jej też niezbędnych wskazówek^[3].

Na statku Dymitr uświadamia sobie, że czuje coś do Ani. Podczas rejsu Rasputin dosięga Ani przez sen, nakłaniając ją do wyskoczenia za burtę, Dymitr jednak ją ratuje. W końcu cała trójka dociera bezpiecznie do celu. W międzyczasie Maria podejmuje decyzję, że nie będzie więcej przesłuchiwała kolejnych kandydatek nasyłanych przez chciwych oszustów. Rasputin odzyskawszy siły dzięki magii osobiście rusza do Paryża, chcąc sam się zająć Anastazją. Sophie przesłuchuje Anastazję, choć bez udziału cesarzowej-matki. Dziewczyna zna wszystkie odpowiedzi, przypomina sobie też sposób, w który wydostała się z babką z pałacu, wspominając o pomagającym im chłopcu. Dymitr pojmuje, że Ania to prawdziwa Anastazja. Sophie zabiera ich na wycieczkę po Paryżu, którą wieńczą wizytą na rosyjskim balecie, gdzie przebywa cesarzowa^[4].

Dymitr usiłuje wyprosić na władczyni audiencję dla Ani, jednak ta oświadcza, że wie o jego planie oszustwa. Słyszy to czekająca za drzwiami Ania, która wściekła na Dymitra opuszcza teatr. Mężczyzna decyduje się na desperacki krok – porywa samochód cesarzowej z nią w środku i zawozi ją aż do domu Sophie. Dalej nieprzejednana Maria ulega, gdy Dymitr pokazuje jej pozytywkę, którą trzymał przy sobie od czasu ataku rewolucjonistów. W trakcie rozmowy między kobietami staje się jasne, że są one spokrewnione – medalion uruchamia kołysankę w szkatułce^[5]. Rasputin knuje plany pozbycia się świeżo odnalezionej dziedziczki rosyjskiego tronu, na cześć której szykuje się wielki bal, nie zważając na rady Bartoka o porzuceniu zemsty. Dymitr odmawia przyjęcia od cesarzowej nagrody, nie rozmawia też długo z Anią. Żegna się z Wołodią i rusza z powrotem do Sankt Petersburga. Podczas balu Maria informuje wnuczkę o postawie mężczyzny^[6].

Chwilę potem Ania wychodzi do ogrodów w poszukiwaniu Muchy. W końcu zjawia się przed nią Rasputin, który atakuje ją swoją magią. Na pomoc dziewczynie przychodzi jednak niespodziewanie Dymitr. Z najwyższym trudem pokonują oni czarnoksiężnika, niszcząc jego magiczny relikwiarz. Po walce mężczyzna oddaje Anastazji koronę. Anastazja zostawia cesarzowej list z prośbą o życzenie jej szczęścia, obietnicą, że wkrótce będą znów razem w Paryżu i zapowiedzią ślubu z Dymitrem. Sophie stwierdza, że to wspaniały koniec, na co Maria odpowiada „Nie. To wspaniały początek”. Para narzeczonych podróżuje promem po Sekwanie, niespodziewaną sympatię znajduje też pozbawiony mocodawcy Bartok^[7].

Obsada

Postać	Model	Głos	Śpiew
Ania / Anastazja Nikołajewna Romanowa (dorosła)	Anna Braga	Meg Ryan	Liz Callaway(inne języki)
	Christie Klein
	Jennifer Jeras
Ania / Anastazja Nikołajewna Romanowa (dziecko)	Sarah Helm	Kirsten Dunst	Lacey Chabert
Dymitr (dorosły)	Michael Tassoni	John Cusack	Jonathan Dokuchitz
Dymitr (dziecko)	Spencer Pearce	Glenn Walker Harris Jr.	–
Władimir „Wołodia” Wasylicz Wojnicki	Bruce Miles	Kelsey Grammer
Grigorij Rasputin	Hamilton Mitchell(inne języki)	Christopher Lloyd	Jim Cummings
Bartok	–	Hank Azaria	–
wielka księżna Maria Fiodorowna	brak danych	Angela Lansbury
Sophie Stanisławna Somorkow-Smirnow	Cathy Dresbach	Bernadette Peters
towarzyszka Flegmenkow	Cathy Dresbach	Andrea Martin^[a]	–
car Mikołaj II	brak danych	Rick Jones^[b]	–

Źródło:^[9]

Wersja polska

Anastazja została w Polsce zdubbingowana dwukrotnie: raz na potrzeby wersji kinowej, użytej również w wydaniach na VHS/DVD (jest ona zatem znacznie powszechniej znana), a kilka lat później powstał drugi dubbing – na zlecenie TVP. Polscy fani podzielili się w odbiorze obydwu wersji – niektórym przypadł do gustu jeden dubbing, innym drugi, przy czym dużą rolę odgrywał fakt, którą wersję usłyszało się najpierw. Tłumaczenie każdej z nich jest bardzo luźne, niejednokrotnie zupełnie zmieniające sens oryginalnego dialogu, co stało się obiektem sporej krytyki ze strony widzów.

Wersja kinowa

Opracowanie: Start International Polska
Nagrań dokonano w: Sun Studio A/S Kopenhaga
Reżyseria: Ewa Złotowska
Tekst polski: Magdalena Dwojak
Teksty piosenek: Marek Robaczewski
Wystąpili:

Katarzyna Skrzynecka – Ania / Anastazja Nikołajewna Romanowa
Jacek Kawalec – Dymitr
Jan Prochyra – Władimir „Wołodia” Wasylicz Wojnicki
Henryk Machalica – Grigorij Rasputin
Robert Rozmus – Bartok
Zofia Rysiówna – wielka księżna Maria Fiodorowna Romanowa
Joanna Wizmur – Sophie Stanisławna Somorkow-Smirnow
Sara Müldner – mała Anastazja
Antonina Girycz – towarzyszka Flegmenkow

i inni

Lektor: Jarosław Boberek

Wersja telewizyjna

Opracowanie: Telewizyjne Studia Dźwięku
Reżyseria: Andrzej Bogusz
Tłumaczenie i dialogi: Katarzyna Precigs
Dźwięk: Jakub Milencki
Montaż: Zofia Dmoch
Kierownik produkcji: Monika Wojtysiak
Teksty piosenek: Wiesława Sujkowska
Opracowanie muzyczne: Marian Szałkowski
Wystąpili:

Joanna Trzepiecińska – Ania / Anastazja Nikołajewna Romanowa
Tomasz Kozłowicz – Dymitr
Włodzimierz Bednarski – Władimir Wasylicz Wojnicki
Marek Barbasiewicz – Grigorij Rasputin
Mirosław Jękot – Bartok
Teresa Budzisz-Krzyżanowska – wielka księżna Maria Fiodorowna Romanowa
Anna Ścigalska – Sophie Stanisławna Somorkow-Smirnow

W pozostałych rolach:

Barbara Sołtysik – towarzyszka Flegmenkow
Krzysztof Strużycki
Dariusz Błażejewski – car Mikołaj II
Jolanta Wilk
Iwona Rulewicz –
- Aleksy Nikołajewicz Romanow
- jedna z aktorek
Joanna Orzeszkowska – stara kobieta
Rafał Żabiński
Małgorzata Borkowska
Iwona Kuryłowicz
Anna Wyrzykowska
Katarzyna Sołtan
Katarzyna Zima
Ewelina Rzezińska
Marcin Trzciński
Jakub Grabowski
Cezary Kozłowski
Piotr Maculewicz

i inni

Lektor: Andrzej Bogusz

Odbiór krytyczny

Film został pozytywnie oceniony przez publikę i krytyków. W oparciu o opinie z 54 recenzji serwis Rotten Tomatoes przyznał mu wynik 85%^[10].

Niektórzy krytycy wytykają filmowi nieścisłości i artystyczną licencję względem prawdy historycznej. Ze szczególną krytyką spotkało się uczynienie z Rasputina złoczyńcy w całości odpowiedzialnego za wybuch rewolucji lutowej. Twórcy odżegnywali się od oceniania filmu pod kątem historycznym. Don Bluth powiedział: Ten film nie ma za zadanie zmieniać historii. Ta opowieść to mit jedynie zainspirowany prawdziwymi wydarzeniami. W 2016 roku wystawiono na Broadwayu adaptację musicalową z przepisanym scenariuszem bliższym faktom historycznym. W wersji tej Rasputina usunięto i zastąpiono nowym antagonistą w postaci czekisty Gleba Waganowa, którego ojciec brał udział w egzekucji rodziny carskiej i zamierza dokończyć jego dzieło tropiąc Anastazję^[11].

Uwagi

↑ Andrea Martin podkłada również głos starej kobiecie^[8].
↑ Rick Jones oprócz tego gra trzy role głosowe – konduktora, rewolucjonistę i służącego^[8].

Przypisy

↑ Singer 1998 ↓, s. 5-6, 8-11, 13-14.
↑ Singer 1998 ↓, s. 16, 18-22, 24, 26-27.
↑ Singer 1998 ↓, s. 31-34, 41-50, 54.
↑ Singer 1998 ↓, s. 54-65.
↑ Singer 1998 ↓, s. 69-70, 73-77.
↑ Singer 1998 ↓, s. 78-84.
↑ Singer 1998 ↓, s. 87, 90-93.
↑ ^a ^b Bogue ↓, s. 88.
↑ Anastasia (1997). BFI. [dostęp 2023-04-17]. (ang.).
↑ Anastasia (1997) - Rotten Tomatoes. rottentomatoes.com. [dostęp 2020-03-19]. (ang.).
↑ Magdalena Adamus: Anastazja i prawda historyczna | Nie tylko Disney #1. Catus Geekus, 2017-12-04. [dostęp 2023-04-17]. (ang.).

Bibliografia

A.L. Singer: A 20th Century Fox Presentation: Anastazja. Bob DePew (ilustr.), Tomasz Piwowarczyk (tłum.). Warszawa: Egmont Polska, 1998. ISBN 83-7123-626-3. (pol.).

Linki zewnętrzne

Plakat
Anastazja w bazie IMDb (ang.)
Anastazja w bazie Filmweb

[9] Andrea Martin podkłada również głos starej kobiecie^[8].

[10] Rick Jones oprócz tego gra trzy role głosowe – konduktora, rewolucjonistę i służącego^[8].

[CITEREFSinger19985-6,_8-11,_13-14-1] Singer 1998 ↓, s. 5-6, 8-11, 13-14.

[CITEREFSinger199816,_18-22,_24,_26-27-2] Singer 1998 ↓, s. 16, 18-22, 24, 26-27.

[CITEREFSinger199831-34,_41-50,_54-3] Singer 1998 ↓, s. 31-34, 41-50, 54.

[CITEREFSinger199854-65-4] Singer 1998 ↓, s. 54-65.

[CITEREFSinger199869-70,_73-77-5] Singer 1998 ↓, s. 69-70, 73-77.

[CITEREFSinger199878-84-6] Singer 1998 ↓, s. 78-84.

[CITEREFSinger199887,_90-93-7] Singer 1998 ↓, s. 87, 90-93.

[CITEREFBogue88-8] Bogue ↓, s. 88.

[11] Anastasia (1997). BFI. [dostęp 2023-04-17]. (ang.).

[12] Anastasia (1997) - Rotten Tomatoes. rottentomatoes.com. [dostęp 2020-03-19]. (ang.).

[13] Magdalena Adamus: Anastazja i prawda historyczna | Nie tylko Disney #1. Catus Geekus, 2017-12-04. [dostęp 2023-04-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[b]

[9]

[10]

[11]

[8]

1980-89	Tajemnica IZBY (1982) Amerykańska opowieść (1986) Pradawny ląd (1988) Wszystkie psy idą do nieba (1989)
1990-99	Powrót króla rock and „rulla” (1991) Calineczka (1994) Troll w Nowym Jorku (1994) Zakochany pingwin (1995) Anastazja (1997) Bartok wspaniały (1999)
2000-09	Titan – Nowa Ziemia (2000)

1980-89	Wszystkie psy idą do nieba (1989)
1990-99	Powrót króla rock and „rulla” (1991) Calineczka (1994) Troll w Nowym Jorku (1994) Zakochany pingwin (1995) Anastazja (1997) Bartok wspaniały (1999)
2000-09	Titan – Nowa Ziemia (2000)