Argodicynodon
| Argodicynodon | |||
| Okres istnienia: Trias późny noryk, 226–226 mln lat temu | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina |
Stahleckeridae | ||
| Podrodzina |
Placeriinae | ||
| Rodzaj |
Argodicynodon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Argodicynodon – rodzaj wymarłego terapsyda z grupy dicynodontów z górnego triasu (noryk) Stanów Zjednoczonych[1].
Argodicynodon znany jest tylko z jednego gatunku A. boreni opisanego na podstawie zróżnicowanego materiału kostnego, pochodzącego od przynajmniej ośmiu osobników. Składa się on z: kompletnej w ok. 50% czaszki osobnika młodocianego (holotyp), odrębnych pojedynczych fragmentów czaszki, niekompletnego kła, kompletnej żuchwy osobnika dorosłego, kilku kręgów, kilku elementów kończyn przednich, oraz kości obręczy barkowej i miednicy. Wszystkie elementy kostne użyte do wyodrębnienia tego taksonu zostały zebrane w jednej lokalizacji jaką jest kamieniołom Boren w hrabstwie Garza (Teksas) od 1993 do 2014 roku przez Bill’a Muellera i współtowarzyszących badaczy w obrębie formacji Tecovas (w grupie Dockum). Po kilku latach analiz materiału wyniki badań zostały opublikowane w 2023 roku na łamach czasopisma „Journal of Vertebrate Paleontology" (JVP)[1].
Rodzaj ten występował podobnych czasie i lokalizacji geograficznej co inny późnotriasowy dicynodont – Placerias, z którym był blisko spokrewniony. Odróżnia go odmienny kształt i budowa czaszki. Na podstawie szacowanych rozmiarów czaszki (33 do 49 cm) Argodicynodon należy do średnich rozmiarów dicynodontów – jest mniejszy od Placerias (rozmiar czaszki mógł osiągać do 60 cm)[2][1].
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa składa się z dwóch członów, greckiego Argo- („zwinny”) oraz łacińskiego di- (podwójny), cyno- („psi”) i don- („ząb”). Nazwa gatunkowa boreni pochodzi od nazwiska właściciela rancza, na terenie którego odnaleziono materiał kostny Argodicynodon'a – Johna Borena[1].
Filogeneza[edytuj | edytuj kod]
Poniżej przedstawiony jest kladogram ukazujący pokrewieństwo poszczególnych rodzin i rodzajów dicynodontów, wewnątrz taksonu Kannemeyeriiformes, według Tomasza Szczygielskiego i Tomasza Suleja (2023) z uwzględnieniem wniosków o przynależności rodzaju Argodicynodon z pracy Mueller'a et al.[1][3]
| Kannemeyeriiformes |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleoekologia[edytuj | edytuj kod]
Grupa Dockum, będąca zbiorem kilku formacji górnego Triasu (karnik - noryk– retyk) , do których należy także formacja Tecovas, wykazuje się dużą różnorodnością skamieniałych kręgowców. Należy do jednych z najlepszych miejsc na świecie dla badań tych zwierząt z tego okresu. Formację Tecovas tworzą osady kopalnej rzeki w postaci utworów korytowych i tarasów rzecznych oraz osady jeziorne[4]. Argodicynodon został odnaleziony w kamieniołomie Boren, który należy do dolnej (starszej) części Tecovas, w obrębie drobnoziarnistych osadów ilastych dolnego noryku (~226 mln lat temu) a wraz z nim odkryto wiele innych grup kręgowców, na podstawie których można wyciągać pewne proste konkluzje na temat paleoekologii tego rejonu[1]. Oprócz argodicynodona znaleziono tam:
- Kilka rodzajów gadów należących do archozauromorfów reprezentujących taksony mniej lub bliżej spokrewnione z właściwymi archozaurami – Malerisaurus, trzy gatunki Trilophosaurus, Doswellia i Vancleavea (dwa rodzaje wodnych, drapieżnych gadów), prawdopodobny przedstawiciel tanystrofa (wodny, rybożerny gad) oraz nieokreślony fitozaur.
- Kilka rodzajów należących do samych archozaurów – cztery rodzaje należące do Pseudosuchia (wszystkie archozaury bliżej spokrewnione z krokodylami niż z ptakami) czyli drapieżne Poposaurus oraz Postosuchus (prawdopodobne drapieżniki szczytowe opisywanego ekosystemu lądowego) oraz Dromomeron (dinozauromorf) a także roślinożerne Calypsosuchus (aetozaur) i Shuvosaurus.
- Nieokreślony członek rodziny Drepanosauridae (gady zamieszkujące na drzewach).
- Duży płaz należący do rzędu temnospondyli - Buettnererpeton .
- Nieokreślony gatunek Procolophonoidea (roślinożernych Parareptilia)[1]
Skład zespołu zwierząt Tecovas pozwala na wyciągnięcie podstawowych wniosków co do wyglądu ekosystemu, w którym znajdowały się wyżej wymienione rodzaje. Występowanie zwierząt wodnych (Doswellia, tanystrof, fitozaur itd.) wskazuje na obecność cieków i zbiorników wodnych o znacznej powierzchni pozwalającej na utrzymanie w równowadze ekosystemów wodnych mimo częściowego pokrywania się nisz tych drapieżników. Kilka taksonów roślinożerców (dicynodonty, trilofozaury, Shuvosaurus itd.) wskazuje na dostępność szaty roślinnej. Skamieniałości roślin z prawie równowiekowej i niedalekiej geograficznie formacji Chinle dają pogląd na prawdopodobny skład roślinności formacji Tecovas. Zawiera ona benetyty (Otozamites i Zamites), drzewa iglaste z rodzaju Araucarioxylon (tworzące również skamieniałości w Parku Narodowym Skamieniałego Lasu) oraz nagonasienne kordaity (drzewa dorastające do 30 metrów)[5]. Wyżej wymienione rodzaje roślin mogły być potencjalnym źródłem pożywienia dla rodzaju Argodicynodon.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Mueller B. D. ; Huttenlocker A. K. ; Small B. J. ; Pinto J. L. ; Dean-Wallace K. ; Chatterjee S.. A new kannemeyeriiform dicynodont (Synapsida) from a Late Triassic vertebrate assemblage in west Texas, U.S.A.. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 43 (2), 2023. DOI: 10.1080/02724634.2023.2255236.
- ↑ S.G. . Lucas, A.B. Heckert, Skull of the dicynodont Placerias from the Upper Triassic of Arizona, „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”, 21, 2002, s. 77-85, ISSN 1524-4156.
- ↑ Szczygielski T. ; Sulej T., ''Woznikella triradiata'' n. gen., n. sp. – a new kannemeyeriiform dicynodont from the Late Triassic of northern Pangea and the global distribution of Triassic dicynodonts”, „Comptes Rendus Palevol”, 16, 22, 2023, s. 279-406, DOI: 10.5852/cr-palevol2023v22a16.
- ↑ T. Lehman, Chatterjee S., Depositional setting and vertebrate biostratigraphy of the Triassic Dockum Group of Texas., „Journal of Earth Systems and Science”, 114, 2005, s. 325-351.
- ↑ Ruth L. Elder, Taphonomy and Paleoecology of the Dockum Group, Howard County, Texas., „Journal of the Arizona-Nevada Academy of Science”, 22, 1987, s. 85-94.