Barrack buster

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mark 15 Barrack Buster
Ilustracja
Dane podstawowe
Państwo

 Irlandia Północna

Producent

Prowizoryczna Irlandzka Armia Republikańska (PIRA)

Rodzaj

moździerz

Historia
Prototypy

1992

Produkcja seryjna

1992–?

Dane taktyczno-techniczne
Kaliber

320 mm

Donośność

275 m

Barrack buster – potoczna nazwa kilku improwizowanych moździerzy, opracowanych w latach 90. XX wieku przez jednostkę inżynieryjną Prowizorycznej Irlandzkiej Armii Republikańskiej (PIRA).

Improwizowany moździerz „barrack buster” – znany brytyjskim siłom bezpieczeństwa jako moździerz Mark 15 – wystrzeliwał metalową butlę z propanem o długości 1 metra i średnicy 36 centymetrów, która zawierała około 75 kilogramów materiałów wybuchowych domowej roboty i miała zasięg od 75 do 275 metrów. Butla była adaptacją komercyjnej butli gazowej produkowanej przez firmę Kosangas z siedzibą w Cobh do ogrzewania i gotowania, używanej na obszarach wiejskich w całej Irlandii[1].

Mark 15 został po raz pierwszy użyty w ataku 7 grudnia 1992 roku na bazę Royal Ulster Constabulary (RUC) i British Army w Ballygawley w hrabstwie Tyrone[1][2]. Pocisk wystrzelony z ciągnika rolniczego zaparkowanego w pobliżu miejskiego ośrodka zdrowia został odbity przez gałęzie drzewa i ogrodzenie. Część cywilów musiała zostać ewakuowana[3][4]. Rozbrojenie urządzenia zajęło technikom armii brytyjskiej dziesięć godzin[5]. Późniejsze oświadczenie PIRA przyznało, że bomba moździerzowa „nie zdołała prawidłowo zdetonować”[6]. Kolejny, bardziej udany atak miał miejsce 20 stycznia 1993 roku w Clogher, również w hrabstwie Tyrone[2], gdzie lokalny posterunek policji RUC został poważnie uszkodzony[7], a kilku policyjnych konstablów zostało rannych[8].

Prowizoryczne moździerze PIRA[edytuj | edytuj kod]

„Barrack buster” należał do serii moździerzy domowej roboty, rozwijanych od lat 70. XX wieku. Pierwszy taki moździerz – Mark 1 – został użyty w ataku w maju 1972 roku, a wkrótce po nim pojawiła się pierwsza z serii ulepszonych lub zróżnicowanych wersji sięgających lat 90.:

  • Mark 1 (1972): składał się z 50-milimetrowej miedzianej rury wypełnionej 0,28 kilograma plastiku. Napędzany pociskiem .303 (7,7 mm) i detonowany przez nabój .22 Long (5,6 mm)[9].
  • Mark 2 (1972–1973): 57-milimetrowa stalowa rura o długości 20 centymetrów wypełniona 0,91 kilograma materiału wybuchowego i zdetonowana przez nabój strzelby kalibru 12 Gauge[9]. Moździerz spowodował pierwszą ofiarę śmiertelną, gdy brytyjski żołnierz został zabity podczas próby rozbrojenia niewypału pocisku wystrzelonego na koszary Fort Monagh w Turf Lodge w Belfaście, 10 grudnia 1972 roku[10].
  • Mark 3 (1973–1974): 60-milimetrowa lufa moździerzowa ze statyczną iglicą na płycie oporowej i zasięgiem 240 metrów. Napędzany wysuszoną mieszaniną szmat oraz chloranu sodu i detonowany ładunkiem saletry amonowej. Użyty w atakach na Creggan Camp, Derry i Lisanelly Camp w Omagh, w roku 1973[1]. Podczas ataku na posterunek policji, moździerz nie wystrzelił i zabił dwóch ludzi z PIRA obsługujących urządzenie.
  • Mark 4 (1974): zasadniczo Mark 3 z większym ładunkiem materiału pędnego, który zwiększył zasięg do 370 metrów. Bomba została wypełniona 0,45 kilograma saletry amonowej i proszkiem aluminiowym. Użyty tylko w jednym znanym ataku na bazę w Strabane w hrabstwie Tyrone, 22 lutego 1974 roku[1].
  • Mark 5 (1974): nigdy nie wykorzystany w żadnym znanym ataku, brytyjskie siły bezpieczeństwa dowiedziały się o tym po odkryciu warsztatu PIRA w Cushendall w hrabstwie Antrim w 1974 roku[1].
  • Mark 6 (1974–1994): konwencjonalny 60-milimetrowy moździerz z dwójnogiem i płytą oporową o zasięgu 1100 metrów. Pocisk był napędzany ładunkiem prochu domowej roboty, odpalanym przez nabój kalibru .22 Long. Głowica bojowa wykonana z 1,4 kilograma semteksu, została zdetonowana przez kolejny nabój kalibru .22 Long po uderzeniu. Bomba uzbroiła się „za pomocą napędzanego wiatrem śmigła, które jest integralną częścią napastnika”. Pocisk Mark 6 został rzucony ręcznie na dach pojazdu opancerzonego ze szczytu Divis Flats w Belfaście, powodując rozległe uszkodzenia i kilka ofiar[1]. Wykorzystano go w marcu 1994 roku w trzech atakach na londyńskie lotnisko Heathrow w Wielkiej Brytanii. Nie wiadomo, czy był używany po tych atakach[1][11][12].
  • Mark 7 (1976): dłuższa wersja Marka 6.
  • Mark 8 (1976): dłuższa wersja Marka 6, która składała się ze stalowej rury o długości 1,2 metra, ale pocisk był niestabilny aerodynamicznie. Po raz pierwszy użyty przeciwko bazie armii brytyjskiej w Crossmaglen[1]. Po tym incydencie sierżant sztabowy Bruce został odznaczony Medalem Jerzego za usunięcie niewybuchu[13].
  • Mark 9 (1976–?): urządzenie wystrzeliło krótszą, ale szerszą bombę moździerzową, wykonaną ze ściętej butli gazowej. Po raz pierwszy użyty przeciwko bazie brytyjskiej armii w Crossmaglen 23 października 1976 roku[1].
  • Mark 10 (1979–1994): moździerz dużego kalibru wystrzeliwujący pocisk zawierający 20–100 kilogramów materiałów wybuchowych. Jego pierwsze użycie 19 marca 1979 roku spowodowało pierwszą celową ofiarę – brytyjskiego żołnierza – z moździerza PIRA w Newtownhamilton w hrabstwie Armagh. Został zaprojektowany głównie do atakowania posterunków policji oraz baz wojskowych i został użyty w ataku moździerzowym w Newry w 1985 roku, w którym zginęło dziewięciu policjantów. Użyto go w kilku atakach z wykorzystaniem konfiguracji z wieloma wyrzutniami, „często wystrzeliwanych z tyłu furgonetek typu Transit”[12]. Trzy takie moździerze, wykorzystujące jako głowicę mieszankę azotanu amonu i nitrobenzenu – znanego jako „Annie” – zostały użyte 7 lutego 1991 roku w ataku PIRA na 10 Downing Street w Londynie przeciwko brytyjskiemu premierowi Johnowi Majorowi i jego Gabinetowi Wojennemu podczas I wojny w Zatoce Perskiej[1]. Został zastąpiony przez większy Marek 15.
  • Mark 11 (1989–?): użyty po raz pierwszy 13 maja 1989 roku przeciwko stanowisku obserwacyjnemu armii brytyjskiej w Glassdrumman w hrabstwie Armagh. Moździerz miał zasięg 500 metrów[1].
  • Improvised Projected Grenade (IPG, 1985–?): broń wystrzeliwana z ramienia, użyta przeciwko pojazdom opancerzonym oraz bazom policji i armii. Wystrzeliwał głowicę wykonaną z 1,1 kilograma semteksu i trotylu. Po tym, jak w marcu 1986 roku zginął ochotnik PIRA, wprowadzono dodatkowe zabezpieczenia, ale strzelanie nadal pozostawiało wyraźny siniak na ramieniu operatora. Zastąpiony przez Projected Recoilless Impprovised Grenade (PRIG) w 1991 roku[1].
  • Mark 12 (1985–?): zdalnie aktywowany moździerz wystrzeliwany poziomo przeciwko pojazdom opancerzonym. Po raz pierwszy użyty w marcu 1991 roku[1] przeciwko mobilnemu patrolowi Ulster Defence Regiment (UDR), niszcząc opancerzony pojazd Land Rover i zabijając dwóch żołnierzy w zasadzce w Mullacreevie (Armagh)[14].
  • Mark 13 (1990–?): moździerz trzonowy, zwykle wystrzeliwany z tyłu ciężkiego pojazdu. Użyty po raz pierwszy i jedyny w nieudanym ataku na bazę sił bezpieczeństwa w Dungannon w hrabstwie Tyrone w maju 1990 roku[1].
  • Mark 14 (1992–?): wykonany z dwóch połówek 11-kilogramowych butli z gazem zespawanych ze sobą i zdolnych do przenoszenia ładunku 23 kilogramów materiału wybuchowego. Po raz pierwszy użyty 31 maja 1992 roku w ataku na bazę Crossmaglen[2].
  • Mark 15 (1992–?): pierwszy moździerz znany jako „barrack buster”, będący standardowym moździerzem PIRA dużego kalibru i opisany jako „latający samochód pułapka”. Miał kaliber 320 milimetrów i wystrzeliwał bombę zawierającą 75–100 kilogramów materiałów wybuchowych, o maksymalnym zasięgu 275 metrów. Był również używany w konfiguracjach z wieloma wyrzutniami, z atakiem z użyciem 12 wyrzutni na brytyjską bazę wojskową w Kilkeel w hrabstwie Down 9 października 1993 roku[12][15]. W ataku na bazę policji w Clogher wykorzystano urządzenie o wadze 140 kilogramów przelatujące nad 4,5-metrową ścianą[16]. Dwa brytyjskie śmigłowce: Lynx, który unosił się nad lądowiskiem w atakowanej bazie, oraz Puma startująca z innej bazy, zostały zestrzelone przez ten typ moździerza między marcem a lipcem 1994 roku w hrabstwie Armagh. Toby Harnden opisuje zestrzelenie Lynxa w 1994 roku jako najbardziej udany atak PIRA na helikopter podczas The Troubles[17]. Lufa była zwykle podłączona do podnośnika hydraulicznego holowanego przez ciągnik rolniczy na miejsce odpalania[9].
  • Mark 16 (1991–?): moździerz odpalany z ramienia do użytku przeciwko pojazdom opancerzonym. Po raz pierwszy wykorzystany w maju 1991 roku. Opisywany również jako Projected Recoilless Impprovised Grenade (PRIG). Pocisk był puszką o wadze 0,45 kilograma wypełnioną 600 gramami semteksu uformowanego w ładunek kumulacyjny[1].
  • Mark 17 (1994–?): irlandzkie źródła wywiadowcze wierzyły, że ten nowy, jeszcze potężniejszy moździerz został przetestowany podczas zawieszenia broni w latach 1994–1996 na obszarze Carlingford Lough w hrabstwie Louth, na południe od granicy[18].

Wpływ moździerzy na sytuację w Irlandii Północnej[edytuj | edytuj kod]

Intensyfikacja kampanii moździerzowej prowadzonej przez PIRA pod koniec lat 80. XX wieku doprowadziła rząd brytyjski do zwiększenia liczby żołnierzy armii brytyjskiej w Irlandii Północnej z najniższego poziomu 9,000 w 1985 roku do 10,500 w 1992 roku[19]. Również w latach 80. władze odpowiedzialne za obronność, podjęły ogromny i kosztowny plan wzmocnienia zabezpieczeń w całym regionie, aby poradzić sobie z zagrożeniem[20]. Użycie przez PIRA moździerzy w połączeniu z ciężkimi karabinami maszynowymi zmusiło armię brytyjską do zbudowania głównych punktów kontrolnych niecałe 2 kilometry od granicy z Irlandią do 1992 roku[21].

Te moździerze były również używane przeciwko celom w Anglii, takim jak ataki na 10 Downing Street w dniu 7 lutego 1991 roku i na lotnisko Heathrow w marcu 1994 roku. Oba ataki miały na celu wywarcie presji przez PIRA na rząd brytyjski w celu podjęcia negocjacji z organizacją[22][23].

Wykorzystanie moździerzy przez inne grupy[edytuj | edytuj kod]

W 1972 roku Oficjalna Irlandzka Armia Republikańska (OIRA) opracowała rodzaj moździerza, który został użyty w atakach na kilka instalacji armii brytyjskiej 5 grudnia tego samego roku[24]. Improwizowane moździerze stworzone przez PIRA były używane przez Prawdziwą Irlandzką Armię Republikańską (RIRA), która również opracowała własny system zapalnika w latach 2000.[11][12]. W roku 2000 nowy typ moździerza został przetestowany przez RIRA w hrabstwie Fermanagh, który został sklasyfikowany przez brytyjską armię jako „Mark 19”[25]. Co więcej, to co wydaje się być podobną lub identyczną technologią moździerzową, znaną w Kolumbii jako „cilindros”, było używane od 1998 roku przez Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii – Armię Ludową (FARC – EP). Organizacja terrorystyczna hiszpańskich Basków ETA miała w 2001 roku rzekomo budować moździerze „bardzo podobne” do tych używanych przez PIRA[12]. Możliwy transfer tej technologii moździerza do FARC – EP był centralną kwestią w aresztowaniu w sierpniu 2001 roku i późniejszym procesie członków PIRA zwanych Colombia Three, oskarżonych przez kolumbijskie władze i Komisję Spraw Zagranicznych Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych, że „rzekomo” przeszkolili FARC – EP w wytwarzaniu i stosowaniu tej technologii moździerzowej, mimo że na rozprawie nie przedstawiono żadnych dowodów na poparcie tego twierdzenia[26][27].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Tony Geraghty: The Irish War: the Hidden Conflict Between the IRA and British Intelligence. Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 0-8018-6456-9.
  2. ↑ a b c Chris Ryder: A Special Kind of Courage: 321 EOD Squadron - Battling the Bombers. Methuen, 2005. ISBN 0-413-77223-3.
  3. ↑ New IRA mortar threat, Sunday Tribune, 7 marca 1993.
  4. ↑ February 1, 1993. The Irish Emigrant. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  5. ↑ 150lb bomb defused. Aberdeen Press and Journal, 8 grudnia 1992, s. 1.
  6. ↑ Barrack Buster Bomb. Irish People. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  7. ↑ Fortnight Magazine, Issues 319-23, 1993, s. 33.
  8. ↑ RUC police officers injured in mortar attack. UPI. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  9. ↑ a b c A.R. Oppenheimer: IRA, the bombs and the bullets: a history of deadly ingenuity. Irish Academic Press. ISBN 0-7165-2895-9.
  10. ↑ CAIN database of deaths, 10 December 1972. Malcolm Sutton. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  11. ↑ a b Steve Smith: 3-2-1 Bomb Gone: Fighting Terrorist Bombers in Northern Ireland. Sutton Publishing, 2006. ISBN 0-7509-4205-3.
  12. ↑ a b c d e Roger Davies: Improvised mortar systems: an evolving political weapon. Jane’s Intelligence Review, 2001.
  13. ↑ David Reynolds: Commando: The Illustrated History Of Britain’s Green Berets. Haynes / Sutton Books, 2001, s. 163. ISBN 0-7509-2209-5.
  14. ↑ John Potter: Testimony to Courage: The History of the Ulster Defence Regiment 1969-1992. Pen and Sword, 2008, s. 350. ISBN 0-85052-819-4.
  15. ↑ The Daily Telegraph, 10 października 1993.
  16. ↑ Tom Brady: Hammer blow to Provo bombs factory. Irish Independent, 1993, s. 1.
  17. ↑ Toby Harnden: Bandit Country. Hodder & Stoughton, 2001. ISBN 0-340-71736-X.
  18. ↑ Inside the Ira - Weapons & Technology. Frontline. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  19. ↑ Tim Ripley, Mike Chappel: Security forces in Northern Ireland 1969-92. Osprey, 1993. ISBN 1-85532-278-1.
  20. ↑ Steven Taylor: Air War Northern Ireland: Britain’s Air Arms and the 'Bandit Country' of South Armagh, Operation Banner 1969-2007. Pen and Sword, 2018. ISBN 978-1-5267-2155-6.
  21. ↑ Official describes British-Irish border as 300-Mile Difficulty. Associated Press, 1992. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  22. ↑ Peter R. Neumann: Negotiating With Terrorists. Foreign Affairs, 2007. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  23. ↑ Brendan O’Brien: The Long War: The IRA and Sinn Féin. Syracuse University Press, 1999, s. 310. ISBN 0-8156-0597-8.
  24. ↑ Brian Hanley, Scott Millar: The Lost Revolution: The Story of the Official IRA and the Workers’ Party. Penguin UK, 2009. ISBN 1-84488-120-2.
  25. ↑ Henry McDonald: Republican rebels gain strength. The Guardian, 2000. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  26. ↑ Summary of Investigation of IRA Links to FARC Narco-Terrorists in Colombia. Committee on International Relations U.S. House of Representatives, 2002. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).
  27. ↑ Sibylla Brodzinsky: Colombia clears IRA suspects. The Guardian, 2004. [dostęp 2022-10-20]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Barrack_buster&oldid=68544948”