Batalion Warszawski POW
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
5 sierpnia 1915 |
| Rozformowanie |
29 sierpnia 1915 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
wojska lądowe |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk |
piechota |
| Podległość |
Komenda Naczelna POW |
Batalion Warszawski Polskiej Organizacji Wojskowej – batalion zmobilizowany 5 sierpnia 1915 roku w Warszawie przez Komendę Naczelną POW, który zasilił I Brygadę Legionów Piłsudskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wiosną 1915 roku Okręg Warszawski POW liczył kilkuset zakonspirowanych członków. W momencie wkroczenia Niemców do Warszawy 5 sierpnia 1915 roku na mocy rozkazu Józefa Piłsudskiego rozpoczęto jawną, formalną mobilizację w celu uzupełnienia kadr Legionów. Jak zanotował Bogusław Miedziński, ówczesny komendant Okręgu Warszawskiego POW, zezwolono „do szeregów skierować tylko tych członków organizacji, których nastawienie wyklucza po prostu trzymanie ich dłużej w konspiracji i powściągnięcie od udania się na front”[1]. Batalion zasilili głównie warszawscy skauci[2] i członkowie Organizacji Młodzieży Narodowej i słuchacze jej Wolnej Szkoły Wojskowej[3].
W tym dniu sztab POW zajął skrzydło Pałacu Namiestnikowskiego, a żołnierze zmobilizowanych sił POW zaciągnęli wartę przed budynkiem. 6 sierpnia sztab POW przeniósł się do budynku przy rogu ul. Wielkiej (obecnie ta część byłej ul. Wielkiej nosi nazwę Poznańskiej) i Żurawiej, była to była kwatera szefa żandarmerii rosyjskiej na generał-gubernatorstwo warszawskie.
Za zgodą przybyłego do Warszawy 15 sierpnia Komendanta ze zmobilizowanych sił POW został utworzony oddział marszowy, nazwany Batalionem Warszawskim, w sile 4 kompanii, liczący 330 ludzi[4]. Piłsudski jednocześnie wstrzymał dalszą rekrutację.
Batalion ćwiczył żołnierzy w koszarach przy ul. Żurawiej (róg Wielkiej). Został błyskawicznie wyekwipowany (w większości w broń porosyjską) oraz umundurowany (często z własnych środków żołnierzy[1]). Wiele kobiet, członkiń POW, natychmiast zaangażowało się w akcję ekwipunkową batalionu (m.in. Zofia Brzoskówna, Wanda Gertz[5], Jadwiga Nowicka[6]). Batalion już 22 sierpnia wyruszył na front: 22 sierpnia Batalion zebrał się w szyku rozwiniętym na dzisiejszej ulicy Poznańskiej. Pierwsza kompania stanęła przy Żurawiej, dalsze kolejno w kierunku Alej Jerozolimskich. Batalion ruszył ul. Żurawią, ul. Książęcą i następnie przez most pontonowy przerzucony przez Niemców przez Wisłę, dalej szosą brzeską w kierunku Bugu. Po tygodniu intensywnego marszu Batalion Warszawski połączył się z I Brygadą Legionów Piłsudskiego 29 sierpnia 1915 roku, koło Kopytowa, gdzie został wcielony do Brygady i rozformowany[4].
Niektórzy żołnierze Batalionu Warszawskiego[edytuj | edytuj kod]
- Adam Borkiewicz
- Kazimierz Brauliński[2]
- Mariusz Buhardt (sekcyjny I plutonu 1 kompanii)
- Bronisław Chybowski[7]
- Jan Czarnocki[8]
- Wiesław Czermiński
- Wiktor Drymmer[9]
- Witold Gołębiowski
- Tadeusz Gutowski[2] (dowódca plutonu)
- Bolesław Heilpern
- Władysław Horyd (odkomenderowany do prac POW)
- Jerzy Jabłoński[10]
- Aleksander Jarzęcki[11]
- Janusz Jędrzejewicz[12]
- Wacław Jędrzejewicz (dowódca 4 kompanii batalionu)[1]
- Aleksander Klotz[13]
- Kochanowski[14]
- Franciszek Kominek[15]
- Konrad Libicki[16]
- Karol Lilienfeld-Krzewski[17]
- Franciszek Maguza[18]
- Stefan Miler[19]
- Adam Miłobęcki[2]
- Piotr Olewiński[2]
- Julian Piasecki[20]
- Alfons Piorunowski
- Stefan Polkowski[2]
- Adam Przybylski
- Stanisław Rewoliński
- Wacław Sąchocki[21]
- Wacław Stanilewicz
- Stanisław Steczyński[1]
- Ludwik Strynkiewicz[18]
- Franciszek Strynkiewicz[18]
- Wacław Szpadkowski[22]
- Stefan Szwedowski
- Aleksander Mikołaj Tomaszewski (dowódca kompanii)[7]
- Ignacy Wądołkowski (oddelegowany później do pracy w tajnej POW)
- Jerzy Wądołkowski[2]
- Karol Wądołkowski (dowódca kompanii)
- Edward Wilczyński
- Jan Stefan Witkowski
- Stanisław Wolski
- Stanisław Zapałowicz[23]
- Aleksander Zawadzki[24]
- Wacław Zawadzki[25]
- Dezyderiusz Zawistowski
- Bronisław Ziemięcki[26]
- Tadeusz Józef Żuliński
Wielu harcerzy zgłosiło się do Batalionu, jednak nie zostało przyjętych ze względu na wiek. Ponadto Józef Piłsudski oddelegował kilku żołnierzy Batalionu do innych zadań (np. Aleksandra Graffa – do kontynuowania zadań polityki niepodległościowej[27], Stanisława Rewolińskiego – do organizacji ruchu harcerskiego).
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- 22 sierpnia jako data wymarszu Batalionu Warszawskiego była uroczyście obchodzona w II Rzeczypospolitej. Na dwudziestolecie wymarszu Warszawa była udekorowana flagami[3].
- Na elewacji (od strony ul. Żurawiej) budynku Urzędu Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy przy ul. Nowogrodzkiej 43 znajduje się tablica pamiątkowa o treści: Z tego domu dn. 22 VIII 1915 r. o g. 5 rano na rozkaz Komendanta Głównego Józefa Piłsudskiego pod dowództwem por. Tadeusza Żulińskiego (Romana Barskiego) wymaszerował na pole walk I Brygady Leg. Pol. o niepodległość Polski Bataljon Warszawski Polskiej Organizacji Wojskowej. Cześć Bojownikom Wolności. Tablicę tę odsłonięto w czasie walnego Zjazdu Związku Peowiaków w Warszawie 15 marca 1931 roku.
- 1 września 1935 roku zmieniono nazwę części ulicy Żurawiej na ul. Tadeusza Żulińskiego dla upamiętnienia dowódcy Batalionu i jego wymarszu z ulicy Żurawiej do Legionów[3].
- 1 września 1935 roku odsłonięto na elewacji Pałacu Prezydenckiego (wtedy Prezydium Rady Ministrów) tablicę pamiątkową o treści: W tym miejscu stolicy w dniu 5 sierpnia 1915 roku po raz pierwszy od dnia 8 września 1831 roku stanął jawnie na warcie żołnierz polski z Batalionu Warszawskiego Polskiej Organizacji Wojskowej. Tablica ta została zniszczona w czasie II wojny światowej. 10 listopada 2010 roku prezydent Bronisław Komorowski odsłonił zrekonstruowaną tablicę w tym samym miejscu[28].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Tomasz Zawistowski, Orły Batalionu Warszawskiego POW [online].
- ↑ a b c d e f g Marek Gajdziński, Kronika 16 WDH – rok 1915 [online], www.16wdh.pl, 2003 [dostęp 2017-08-20].
- ↑ a b c Tomasz Piskorski, Pamiętniki (zeszyt 359, rok 1935), Archiwum Akt Nowych.
- ↑ a b Alicja Bełcikowska, Zarys dziejów POW, Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.
- ↑ Paweł Smoleński, Dziewczyna, która chciała być żołnierzem, „Gazeta Wyborcza, dodatek Ale historia”, 25 sierpnia 2014 [dostęp 2017-08-20].
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 45.
- ↑ a b Jerzy Romanowicz, Komandor podporucznik Bronisław Chybowski (1890–1968), „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarski Wojennej”, 29, Gdynia 2014, s. 90–99, ISSN 0137-5539 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Jolanta Chwastyk-Kowalczyk, Jan Czarnocki – redaktor naczelny londyńskiego „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” w latach 1945–1947, „Studia Bibliologiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego”, 11, Kielce 2008, s. 119–126 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ 3 sierpnia 1914 Początek Wojska Polskiego – Historia Żychlina [online] [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 25.
- ↑ Zbigniew Gnat-Wieteska, Dzieje gminy Borowie [online], borowie.pl [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Zbigniew Osiński, Janusz Jędrzejewicz – piłsudczyk i reformator edukacji (1885–1951), Lublin: Wydawnictwo UMC w Lublinie, 2008, ISBN 978-83-227-2704-1.
- ↑ Czesław Piotrowski, Spotkanie poświęcone ppłk Aleksandrowi Klotzowi [online], tpmz.pl (Towarzystwo Przyjaciół Miasta Żyrardowa), luty 2017 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Tomasz Piskorski, Pamiętniki (zeszyt 12, rok 1916), Archiwum Akt Nowych.
- ↑ Anna Wojtkowska, Franciszek Kominek [online], dawny.pl, 25 stycznia 2021 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Radio: Minister Konrad Libicki Naczelnym Dyrektorem Polskiego Radia, „Wiarus” (38), 17 września 1938, s. 1243 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Katarzyna Czekaj, Karol Lilienfeld-Krzewski i jego rola w budowaniu legendy legionowej Józefa Piłsudskiego, „Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica”, 82, 2008, s. 19–39.
- ↑ a b c Tadeusz Gnoiński, Nasi bohaterzy 1920 roku – wspomnienia, Siennica: Gminna Biblioteka Publiczna w Siennicy, 2020, s. 8–24, ISBN 978-83-947776-5-4 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Lubomir Wójcicki, Stefan Miler [online], lubomir.pl [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Jakub H. Szlachetko, Karol Dziuda, Kamil Piskała (red.), Leksykon piłsudczykowski, t. 2, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2017, s. 97, ISBN 978-83-7865-453-7.
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 51.
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 56.
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 66.
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 67.
- ↑ Tadeusz Wacław Nowacki: W wirach wojny. W: ZET w walce o niepodległość i budowę państwa: szkice i wspomnienia. Tadeusz Wacław Nowacki (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 127. ISBN 83-01-12142-4.
- ↑ Marian Kałuski, Kresowe korzenie Polaków, „Polsko-Polonijna Gazeta Internetowa „Kworum””, 16 sierpnia 2013 [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Piskorski 1936 ↓, s. 22.
- ↑ Prezydent odsłonił tablicę upamiętniającą zaciągnięcie warty w 1915 r. [online], www.dzieje.pl, 10 listopada 2010 [dostęp 2017-08-20].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Jędrzejewicz, P.O.W. i Batalion Warszawski: moja służba, 1914–1915, Instytut Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Tomasz Piskorski, Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego młodzieży narodowej..., Warszawa: Nakładem Związku Seniorów OMN i ZPMD, 1936.