Biała (wieś w gminie Wieleń)
52°49′48″N 16°18′29″E/52,830000 16,308056| wieś | |
.JPG) Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-730[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PCT |
| SIMC |
0532323 |
Położenie na mapie gminy Wieleń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego  | |
| 52°49′48″N 16°18′29″E/52,830000 16,308056[1]
| |
Biała (do 1945 niem. Behle[3]) – wieś w Polsce położona w północno-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Wieleń nad jeziorem Białym[4].
Wieś szlachecka Biała Górna położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[5]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa pilskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Biała należy do najstarszych wsi ulokowanych na terenie Puszczy Noteckiej (pierwsza wzmianka, jako Bela z 1298). Nazwa Białej obejmowała dawniej kilka okolicznych wsi nad Miałą (Biała Pośrednia to Mężyk, Biała Nadolna to Miały, Biała Górna lub Wysoka to obecna Biała). W czasie II wojny światowej polscy mieszkańcy wsi zostali brutalnie wysiedleni przez nazistów. Podczas przeprowadzania tej akcji, w dniu 13 lutego 1943, zamordowano Albina Wyrwę, który nie chciał opuścić swojego gospodarstwa. W 1944 w okolicznych lasach przebywali partyzanci radzieccy (grupa zwiadowcza Mikołaja Kozubowskiego). 8 sierpnia 1944 Niemcy zamierzali spalić wieś i zamordować wszystkich mieszkańców za pomoc udzielaną partyzantce. Naziści zrezygnowali ze zbrodni za namową miejscowych Niemców z Mężyka – sołtysa Friedy Wencke i młynarza Leichnera. Wydarzenie to upamiętnia Kaplica Wdzięczności wystawiona też na pamiątkę dwóch innych wydarzeń: ugaszenia przez ulewę wielkiego pożaru Puszczy Noteckiej w dniu 10 sierpnia 1992, co uratowało być może życie i mienie wielu mieszkańców wsi oraz pobytu Karola Wojtyły nad jeziorem Białym na przełomie lipca i sierpnia 1977[6]. Po wojnie w okolicach wsi powstała znacząca liczba domów letniskowych. Około 80% z nich było samowolą budowlaną, ale z uwagi na dbałość o posesje i znaczący wpływ na gospodarkę w niezamożnej okolicy stan ten był tolerowany[7].
Zabytki i osobliwości[edytuj | edytuj kod]
- kościół Matki Boskiej Różańcowej (1928-1932) z obrazem Matki Boskiej Patronki Puszczy Noteckiej,
- wspomniana wyżej Kaplica Wdzięczności,
- kamień z napisem Serce Puszczy Noteckiej odsłonięty podczas I Zjazdu Mazurów Wieleńskich w 1999,
- ośrodek wypoczynkowy z plażą i chińskim pawilonem nad jeziorem Białym,
- rzeźba plenerowa borowika,
- festyny Święto Puszczy Noteckiej (sierpień).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4220
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 24 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-10-30].
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 42.
- ↑ Tablica in situ.
- ↑ Paweł Anders, Władysław Kusiak, Puszcza Notecka, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań, 2011, s. 99–100, ISBN 978-83-7272-242-3.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Centrum wsi -
Kaplica Wdzięczności
.JPG)
.JPG)
