Carlemanniaceae
 Silvianthus bracteatus | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Carlemanniaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Carlemanniaceae Airy Shaw Kew Bull. 19: 511. 26 Jul 1965[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Carlemannia Benth[4]. | |
Carlemanniaceae – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje dwa rodzaje z pięcioma gatunkami[2]. Są to tęgie byliny i krzewy tropikalnych lasów południowo-wschodniej Azji. Rośliny te nie mają istotnego znaczenia ekonomicznego[5], są słabo poznane, a ich pozycja taksonomiczna długi czas pozostawała problematyczna. Dopiero w systemach klasyfikacyjnych na przełomie XX i XXI wieku ustalono pozycję rodziny jako siostrzaną dla oliwkowatych[2].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Rośliny z rodziny Carlemanniaceae występują w południowo-wschodniej Azji na obszarze od wschodniego Nepalu po południowo-wschodnie Chiny; w indyjskim Asamie, w północnym Wietnamie, północnej Tajlandii i północnej Mjanmie oraz na Sumatrze[2][6]. Rosną najczęściej w górskich (od 650 do 1600 m n.p.m.[6]), zimozielonych lasach zboczowych, w dolinach rzek i strumieni[7], także na przydrożach[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny z rodzaju Carlemannia to byliny osiągające 1,5 m wysokości. Do rodzaju Silvianthus należą krzewy osiągające do 3,5 m wysokości[5]. Pędy tęgie, zwykle nieco mięsiste[8], w węzłach mniej lub bardziej nieco zgrubiałe i zwykle ze zbiegającą wzdłuż międzywęźli linią łączącą nasady liści[2].
- Liście
- Naprzeciwległe, pozbawione przylistków, ogonkowe (ogonki do 6 cm długości[5]), pojedyncze, o blaszce eliptycznej do jajowatej, z wierzchołkiem zaostrzonym i użyłkowaniem pierzastym. Brzeg blaszki ząbkowany lub piłkowany[7]. Liście duże, do 18 cm długości i 9 cm szerokości u Carlemannia i 32 cm długości i 12 cm szerokości u Silvianthus[5]. Blaszka liściowa jest mniej lub bardziej asymetryczna[8].
- Kwiaty
- Obupłciowe, czterokrotne u Carlemannia i pięciokrotne u Silvianthus zebrane są w kwiatostany szczytowe lub w wierzchotki wyrastające w kątach liści. Kwiaty są nieco grzbieciste, zwłaszcza działki kielicha są nierówne[5]. Kielich otula zalążnie i jest trwały. Korona dzwonkowata lub lejkowata, często wewnątrz owłosiona. Pręciki są dwa, przyrośnięte do korony w połowie jej długości. Nitki pręcików krótkie, pylniki podługowato-równowąskie, otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia dolna, powstaje z dwóch owocolistków i jest dwukomorowa, otoczona jest okazałym dyskiem. Szyjka słupka cienka z rozszerzającym się maczugowato znamieniem[7]. W kwiatach z rodzaju Silvianthus stwierdzono różnosłupkowość[8][2]. Zalążki są liczne[7].
- Owoce
- U Carlemannia dwukomorowe suche torebki otwierające się dwiema klapami. U Silvianthus mięsiste, białe torebki otwierające się pięcioma klapami. Zawierają liczne (od 30 do 100[8]), drobne, jajowate i gładkie nasiona[5][7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W przeszłości rośliny z tej rodziny zaliczane były do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (system Cronquista z 1981) oraz do marzanowatych (Rubiaceae) (system Takhtajana z 1997)[2]. Wyodrębnione zostały jako osobna rodzina w systemach APG[2].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
Na podstawie analiz molekularnych rośliny z tej rodziny uznawane są za grupę siostrzaną rodziny oliwkowatych Oleaceae[5][2]. Do synapomorfii łączących te rodziny należą: czterokrotne kwiaty, dwa pręciki, trójbruzdowe ziarna pyłku (tricolpate), maczugowate znamię, trwały endotel (epiderma integumentu)[9].
| jasnotowce |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Carlemannia Benth.
- Silvianthus Hook.f.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2016-01-02].
- ↑ Family: Carlemanniaceae Airy Shaw. National Plant Germplast System GRIN. [dostęp 2016-01-02].
- ↑ a b c d e f g Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 88-89. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b c Yang Xue, Lu ShuGang, Zhang YiPing, Peng Hua, Hou SiMing. Factors acting on the distribution region of Carlemanniaceae: Rainfall, temperature and the plants’ biological characteristics. „Chinese Science Bulletin”. 52, 2, s. 244-250, 2007.
- ↑ a b c d e M. Thiv: Carlemanniaceae. W: Joachim W. Kadereit (red.): Flowering Plants · Dicotyledons. T. 7: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae). Springer Science & Business Media, 2004, s. 57-59. ISBN 3-540-40593-3.
- ↑ a b c d Tao Chen & Anthony R. Brach: Carlemanniaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-02].
- ↑ Jan Thomas Johansson: PLANTAGINALES Juss. ex Bercht. et J. Presl. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. angio.bergianska.se. [dostęp 2016-01-02].
- ↑ List of genera in family CARLEMANNIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2016-01-02].