Cierniogon
| Temnurus temnurus[1] | |||
| (Temminck, 1825) | |||
 Zdjęcie cierniogona wykonane w Tajlandii | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Infratyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Temnurus | ||
| Gatunek |
cierniogon | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Cierniogon[3], sroka kolcosterna[4] (Temnurus temnurus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny krukowatych (Corvidae), zamieszkujący południowo-wschodnią Azję. Nie jest zagrożony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek opisany w 1825 roku przez Coenraada Jacoba Temmincka, który nadał mu nazwę Glaucopis temnura[5]. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju Temnurus[1][4]. Nie wyróżnia się podgatunków[5][6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Ciało cierniogona (łącznie z ogonem) osiąga długość 32–35 cm, przy masie ok. 138 g[7][8][5]. Ptak ten ma mocny, zakrzywiony dziób długości ok. 30–31 mm[9], charakterystyczny podłużny ogon ze szpiczasto wystającymi na zewnątrz sterówkami (kształt opisywany jako przypominający pagodę[10]) osiągający 16–18 cm, nogi o długości skoku 27–28 mm oraz skrzydła o długości 13,8–14 cm[8][11].
Głowa czarna, reszta ciała ciemnoszara. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego[10]. Młode osobniki w pierwszym roku życia mają węższe pióra na ogonie, a ich wystające sterówki posiadają mniej zaostrzone i nieco krótsze zakończenia[8].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Kambodży, Wietnamie i Laosie, głównie wzdłuż Gór Annamskich. Jego obecność odnotowano również na chińskiej wyspie Hajnan oraz na granicy między Tajlandią a Mjanmą[2][11]. Zamieszkuje wilgotne, wiecznie zielone lasy bambusowe, położone na nizinach oraz wzgórzach, do wysokości 1200–1500 m n.p.m.[8][5][11]
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Cierniogony żywią się różnego rodzaju bezkręgowcami oraz owocami[5][10]. Prowadzą osiadły tryb życia[5]. Mimo iż nie rzucają się zbytnio w oczy, są łatwe do zlokalizowania ze względu na ciągłe nawoływania osobników, zwłaszcza poruszających się w stadach[11]. Spotykane przeważnie pojedynczo lub w parach, choć odnotowano również przypadki przebywania tych ptaków w grupach, będących prawdopodobnie rodzinami. Zaobserwowano także, że łączą się w stada z innymi ptakami podczas poszukiwania pokarmu, przede wszystkim z dziwogonami rajskimi (Dicrurus paradiseus) i różnymi gatunkami ptaków z rodziny tymaliowatych[8]. Latają w sposób raczej niejednostajny i niezgrabny, ale zdarzają się im również momenty długiego szybowania[10].
Gatunek ten tworzy stosunkowo płytkie gniazda, jako materiał budulcowy wykorzystując gałęzie. Nie zaobserwowano przypadków grupowego gniazdowania. Jaja znoszone w okresie od kwietnia do czerwca[5].
Głos[edytuj | edytuj kod]
Wydaje bardzo zróżnicowane dźwięki[10] o niejednostajnym natężeniu i wysokości. Zarejestrowano głosy komunikującej się ze sobą pary; jeden z ptaków rozpoczął nawoływanie przenikliwym clipeee, drugi natomiast wydał z siebie szybkie pupu, pupueeee. Kolejne opisywane dźwięki to powtarzane regularnie clee-clee, dwusylabowe, skrzeczące i podwyższające się w tonacji nawoływanie eeup-eeup-eeup, stosunkowo wysokie i ochrypłe rrrrrr oraz szorstkie, powolne i rytmicznie powtarzane graak-graak-graak. Różnice w brzmieniu nawoływań wynikają prawdopodobnie z tego, że mogą służyć do przekazywania sobie wzajemnie ostrzeżeń między poszczególnymi osobnikami[8].
Status, zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Od roku 2004 klasyfikowany jest w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) ze względu na bardzo szeroki obszar występowania, pomimo obserwowanego trendu spadkowego w rozwoju populacji, do którego przyczyniło się trwające wyniszczanie środowisk zamieszkiwanych przez cierniogony na wyspie Hajnan. Wcześniej, od 1988 roku był klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened). Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Temnurus temnurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Temnurus temnurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 - krukowate - Crows and jays (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-19].
- ↑ a b Temnurus temnurus (sroka kolcosterna). Avibase - Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2018-07-01].
- ↑ a b c d e f g Madge, S.: Ratchet-tailed Treepie (Temnurus temnurus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-19].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2021-01-12]. (ang.).
- ↑ Ratchet-tailed Treepie. Oiseaux.net. [dostęp 2018-07-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Steve Madge, Hilary Burn: Crows and Jays. Princeton University Press, 2001, s. 119. ISBN 978-0-691-08883-9. (ang.).
- ↑ Temnurus temnurus (Ratchet-tailed Treepie). Mark My Bird. [dostęp 2018-07-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e John Mackinnon, Nigel Hicks: Birds of China. Bloomsbury Natural History, s. 129. ISBN 978-1-4729-3213-6. (ang.).
- ↑ a b c d Peter Davidson, Birds of Vietnam, Cambodia and Laos, s. 77, ISBN 978-1-4729-3284-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Notch-tailed Tree Pie – Media. Encyclopedia of Life. [dostęp 2018-07-03]. (ang.).
- Wygląd pióra cierniogona. Featherbase.info. [dostęp 2018-07-03]. (ang.).
- Zapis dźwięków wydawanych przez cierniogona. xeno-canto. [dostęp 2018-07-03]. (pol.).