Edward Pytko

Edward Pytko

podporucznik pilot
Data i miejsce urodzenia	14 września 1929 Wiewiórka pow. Dębica
Data i miejsce śmierci	29 sierpnia 1952 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1949-1952
Siły zbrojne	Ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	Oficerska Szkoła Lotnicza nr 5
Stanowiska	pilot instruktor

Ppor. pil. instr. Edward Pytko z 3 Eskadry Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5

Kwatera „na Łączce”, klepsydra pamiątkowa ppor. pil. Edwarda Pytko z Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5

Kwaterze „na Łączce”. Pomnik symbolizujący literę V wraz z klepsydrami

Grób ppor pilota Edwarda Pytko w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Edward Pytko (ur. 14 września 1929 w Wiewiórce, syn Wojciecha i Zofii z Mikrutów, stracony 29 sierpnia 1952 w więzieniu mokotowskim) – podporucznik pilot ludowego Wojska Polskiego.

25 września 1949 r. ochotniczo wstąpił do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. W lipcu 1951 r. ukończył Oficerską Szkołę Lotniczą nr 5. Był absolwentem pierwszej promocji Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5, która odbyła się 15 lipca 1951 r. w Dęblinie. Został promowany na stopień chorążego jako pilot samolotu myśliwskiego. Aktu promocji dokonał komendant uczelni OSL-4 płk obs. pil. Szczepan Ścibior (zamordowany w okresie stalinowskim 7 sierpnia 1952 r.). Po szkole został skierowany służbowo do 3 Eskadry Pilotażu Bojowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5 w Radomiu na stanowisko pilota instruktora. Z początkiem kwietnia 1952 r., po przebazowaniu eskadry na lotnisko w Izbicku, szkolił podchorążych z Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5 na samolotach Jak-9.

21 lipca 1952 r., jak wspomina rodzina, otrzymał rozkaz pełnienia funkcji niezgodnej z sumieniem. To zapewne było powodem jego dramatycznej próby ucieczki za granicę. 7 sierpnia 1952 r. ok. godz. 15 samolotem Jak-9 wykonał lot na południe, przez terytorium Czechosłowacji, kierując się na Berlin (w tym samym czasie w kazamatach mokotowskiego więzienia został rozstrzelany Komendant OSL-4 płk obs. pil. Szczepan Ścibior). Ścigany po przekroczeniu granicy, zmuszony do kluczenia w chmurach, z braku paliwa został zmuszony do lądowania na najbliższym lotnisku, w Wiener Neustadt, w sowieckiej strefie okupacyjnej Austrii, odległej zaledwie o 2 minuty lotu od strefy amerykańskiej. Natychmiast zatrzymany, odstawiony do Polski.

18 sierpnia 1952 r. Sąd Wojsk Lotniczych pod przewodnictwem majora Aleksandra Filiksa skazał go na podstawie art. 90 Kodeksu karnego Wojska Polskiego na karę śmierci, sygn. akt: S.lot 130/52. W celi śmierci na Mokotowie trzymał się twardo. „Próbowałem, pech, nie udało się – trzeba płacić” – mówił współtowarzyszowi więziennej niedoli Zygmuntowi Walterowi-Jankemu. Prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Został stracony 29 sierpnia 1952 r. w więzieniu mokotowskim. Grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym w Kwaterze „na Łączce”.

1 marca 2015 roku Instytut Pamięci Narodowej potwierdził, że wśród szczątków wydobytych w Kwaterze na Łączce na warszawskich Powązkach Wojskowych zidentyfikowano szczątki Edwarda Pytki.

Bibliografia

• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945–56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991.brak strony w książce zob. też Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• AIPN, Teczki więźniów 1952, Pytko Edward
• Z.W. Janke, Towarzysze z celi śmierci, „Dziennik Polski”, 15–16 VII 1989
• Z. Taranienko, Nasze Termopile..., s. 241
• "Wokanda” 1990, nr 9 (listy)
• Krzysztof Szwagrzyk: Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Warszawa: ABC Future, 2000, s. 231. ISBN 83-86788-46-1.
• Janusz Ziółkowski, Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, 75 lat Dęblińskiej Szkoły Orląt. Toruń-Dęblin: Adam Marszałek, 2001, s. 78. ISBN 83-7174-711-X.
• Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, Zeszyty Naukowe, Radom Zasłużony Ośrodek Wojskowego Szkolnictwa Lotniczego, Materiały z Konferencji Naukowej 15-16 IV 2005r. Dęblin: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych, 2006, s. 26-156. ISSN 1641-9723.