Jan Jęczmyk

Jan Jęczmyk

Jan Jęczmyk
Data i miejsce urodzenia	22 czerwca 1883 Bojszowy
Data i miejsce śmierci	30 marca 1942 KL Auschwitz
Przebieg służby
Lata służby	1919–1920
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Polska Organizacja Wojskowa
Główne wojny i bitwy	Powstania śląskie

Jan Jęczmyk (ur. 22 czerwca 1883 w Bojszowach, zm. 30 marca 1942 w KL Auschwitz) – działacz społeczny, powstaniec śląski.

Życiorys

Młodość

Urodzony w Bojszowach, w rodzinie chłopskiej o tradycjach patriotycznych – dziadek Jana ze strony matki, Marcin Mrzyk brał udział w powstaniu styczniowym 1863 roku. Z powodów materialnych nie ukończył podstawowej szkoły powszechnej i w wieku 16 lat podjął pracę w kopalni „Giesche” (dzisiejsza Kopalnia Węgla Kamiennego Wieczorek). Swą pracę społeczną zaczął od zakładania bibliotek Towarzystwa Czytelni Ludowych w Bojszowach i okolicznych wsiach, przy których otwierał też szkółki wiejskie uczące dzieci języka polskiego i historii. W 1913 roku założył Towarzystwo Śpiewu „Jutrzenka”.

I wojna światowa

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, został zmobilizowany do wojska pruskiego. Podczas wojny zginęli jego dwaj bracia, on sam ciężko ranny wrócił z wojny jako inwalida. W styczniu 1919 roku, założył komórkę Polskiej Organizacji Wojskowej. Z ramienia POW Jan Jęczmyk został komendantem kompanii POW w Bojszowach.

Powstania śląskie

W czerwcu 1919 Jęczmyk dowodził brawurową akcją skierowaną przeciwko oddziałowi Grenzschutzu stacjonującemu we dworze w Bojszowach, podczas której jego 63-osobowa kompania zdobyła broń i amunicję. W nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku bojszowscy powstańcy podjęli atak i do rana opanowali Bojszowy oraz okoliczne wsie. Jednak 19 sierpnia o świcie wieś zdobyły oddziały niemieckiej kawalerii kwaterującej w Pszczynie. Wraz z grupą powstańców Jęczmyk wycofał się do Oświęcimia, na teren Polski. Po amnestii powrócił do rodzinnej wsi i rozpoczął aktywną działalność plebiscytową. W odbytym plebiscycie, 20 marca 1921, większość bojszowiaków (277 na 308 oddanych głosów) oddała głos za Polską.

W III powstaniu śląskim wyznaczony został na dowódcę służby wartowniczej ochraniającej szpital powstańczy w Bieruniu Starym, jednak pod Górą Św. Anny walczyła zorganizowana przez niego bojszowska kompania.

Okres międzywojenny

Po powrocie Śląska do Polski w 1922 roku, Jan Jęczmyk nie zaniedbał aktywności społecznej. Źle się jednak czuł w atmosferze dystansu władzy do powstańców, jawnej wrogości tej władzy do Wojciecha Korfantego. W okresie rządów sanacyjnych, jako zwolennik obozu „korfanciorzy” był szykanowany – został kilkakrotnie zmuszony do zmiany miejsca pracy, co w zamyśle decydentów miało doprowadzić Jęczmyka do rezygnacji ze stanowiska urzędnika skarbowego. Jednak z uporem walczył o zachowanie posady stanowiącej źródło utrzymania wielodzietnej rodziny (ośmiu synów). W okresie tuż przed wybuchem wojny rośnie aktywność Volksbundu, co dotknęło i jego rodzinę.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny Jęczmyk wyjechał aż pod Lwów. Jego nazwisko znalazło się na niemieckiej liście osób przeznaczonych do likwidacji (Einsatzliste). Mimo to wrócił, wkrótce został aresztowany i osadzony w twierdzy w Toruniu.

Ze względu na zły stan zdrowia został warunkowo zwolniony i zmuszony do codziennego meldowania się na policji w Bieruniu Starym. Jego liczna rodzina była prześladowana. Podczas jednej z nocnych napaści bojówkarzy jego żona Katarzyna, w obronie synów, została dotkliwie pobita, wskutek czego po tygodniu zmarła. 24 grudnia 1940 został znów aresztowany i uwięziony w Pszczynie. 26 lutego 1941 r. został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i oznaczony numerem 25548 (P). Zginął zastrzelony 30 marca 1942.

Literatura

• Grzegorzek J., Pierwsze Powstanie Śląskie 1919 r. w zarysie, Katowice 1935.
• Lysko A., Słownik Biograficzny Ziemi Pszczyńskiej, Pszczyna, 1995.
• Encyklopedia Powstań Śląskich, Opole 1982.

Linki zewnętrzne

• JAN JĘCZMYK (1883-1942) Działacz społeczny, bojownik śląski (dowódca III okręgu POW z Bojszów). [dostęp 2006-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].