Jerzy Łojek
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Małżeństwo | |
Odznaczenia | |
Jerzy Adam Łojek ps. „Leopold Jerzewski” (ur. 3 września 1932 w Warszawie, zm. 7 października 1986 tamże) – polski historyk, działacz opozycji w PRL.
Życiorys
Wnuk Adama i Franciszki Łojków, syn lekarza mjra dra Leopolda Łojka (1897–1940, zamordowany w Katyniu) i Eugenii z domu Juszko (1896–1971), miał brata Tadeusza (1935–2009), który został lekarzem[1]. Wychowywał się w Warszawie. Od 1946 chorował na cukrzycę insulinozależną, w tym czasie rozpoczął naukę w gimnazjum górskim przy ulicy Smolnej 30, w którym zdał maturę w 1951[2].
Studia historyczne ukończył na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Emila Kipy w 1956, doktoryzował się w 1961, a w 1967 uzyskał habilitację na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy Studia nad prasą i opinią publiczną w Królestwie Polskim 1815–1830. Od 1969 związany był z Instytutem Badań Literackich PAN.
W 1980 wydał publikację Dzieje sprawy Katynia o zbrodni katyńskiej, opublikowaną w drugim obiegu przez Wydawnictwo „Głos” Antoniego Macierewicza (pracując nad książką odwiedził m.in. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie celem sprawdzenia dokumentów)[3]. Wydanie oficjalne w 1989 miało 16 ingerencji cenzorskich[4].
Wraz z ks. Stefanem Niedzielakiem, Stefanem Melakiem i Andrzejem Szomańskim stworzyli Obywatelski Komitet Budowy Pomnika Ofiar Zbrodni Katyńskiej, na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. 31 lipca 1981 postawili upamiętniający Krzyż Katyński, a 6 grudnia 1981 akt erekcyjny pod planowany pomnik (oba obiekty zostały natychmiast usunięte przez władze komunistyczne)[5].
We wrześniu 1981 podpisał deklarację założycielską Klubów Służby Niepodległości. Za udział w opozycji oraz badanie sprawy zbrodni katyńskiej wielokrotnie szykanowany przez władze komunistyczne, które m.in. sprzeciwiły się nadaniu mu tytułu profesorskiego[6]. W nocy 12/13 grudnia 1981 w chwili wprowadzenia stanu wojennego krótkotrwale aresztowany przez władze komunistyczne[7]. W 1982 zmuszony został do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Przedmiotem jego badań była historia polityczna Polski i Europy XVII–XX w., głównie w zakresie stosunków między Europą a Rosją. Znaczna część badań i publikacji poświęcona jest epoce rozbiorów, głównie okresowi Sejmu Czteroletniego i interwencji dworu petersburskiego w Polsce w 1792 r. oraz powstaniu listopadowemu. W kręgu jego zainteresowań znalazła się historia obyczajów, świadomości społecznej, a także prasy i opinii publicznej. Publikował także poza cenzurą, w wydawnictwach drugiego obiegu. Był jednym z redaktorów naukowych Historii prasy polskiej (t. I–IV, 1976–1980). W 1974 został laureatem nagrody „The Alfred Jurzykowski Fundation Award” za całokształt twórczości.
Zmarł 7 października 1986 w Warszawie. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[8].
Od 1961 żonaty z Bożeną Mamontowicz-Łojek (1937–2010)[9], która po jego śmierci w 1989 ustanowiła Nagrodę im. Jerzego Łojka (następnie finansowaną i wyłącznie zarządzaną przez Fundację im. Jerzego Łojka przy Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku) przyznawaną „dla autorów prac o tematyce niepodległościowej i historycznej z zakresu wypełniania białych plam w historii”[10].
Był stryjem Piotra Łojka[11][12].
Dzieła
Opublikował ponad 350 artykułów i 34 książki, z których wiele zyskało miano bestsellerów i mimo wysokich, jak na literaturę naukową, nakładów i licznych wznowień, szybko znikały z półek księgarskich.
Do ważniejszych prac Jerzego Łojka zaliczyć należy:
- 1960 Dziennikarze i prasa w Warszawie w XVII wieku (Książka i Wiedza, Warszawa)
- 1964 Rok nadziei i rok klęski 1791-1792 (Czytelnik, Warszawa)
- 1966 Szanse Powstania Listopadowego (PAX, Warszawa)
- 1970 Dzieje pięknej Bitynki. Historia życia Zofii Potockiej 1760-1822 (PAX, Warszawa)
- 1972 Wiek markiza de Sade (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin)
- 1979 Wokół sporów i polemik. Szkice historyczne (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin (1979 seria I),(1984 seria II), wyd. łączne uzupełnione 1991)
- 1981 Konstytucja 3 maja – krytyczne wydanie tekstu poprzedzone obszernym wstępem historycznym (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin)
- 1981 Opinia publiczna a geneza Powstania Listopadowego (Czytelnik, Warszawa)
- 1981 Potomkowie Szczęsnego. Dzieje fortuny Potockich z Tulczyna 1799-1921 (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin)
- 1986 Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin)
- 1988 Ku naprawie Rzeczypospolitej. Konstytucja 3 Maja (Interpress, Warszawa 1988)
- 1988 Dzieje zdrajcy. Stanisław Szczęsny Potocki (Wydawnictwo Śląsk, Katowice)
- 1989 Prasa w dawnej Rzeczypospolitej i Prasa w Polsce porozbiorowej (w pracy zbiorowej Dzieje prasy polskiej Interpress, Warszawa)
W „drugim obiegu” opublikował m.in. (pod pseudonimami: Antoni Jałowiecki, Leopold Jerzewski, Łukasz Jodko):
- 1979 Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych (Wydawnictwo „Głos”, ????-liczne wydania; PAX, Warszawa 1990)
- 1980 Dzieje sprawy Katynia (Wydawnictwo „Głos”, 1980)
- 1986 Kalendarz historyczny (Wydawnictwo „Głos”)
- 1981 Orientacja rosyjska w polskiej walce niepodległościowej (Biblioteka Literacka i Historyczna, Warszawa)
Odznaczenia
Zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1990 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[13]. Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 11 listopada 2006 Jerzy Łojek pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych w kraju, za upowszechnianie wiedzy o dziejach Narodu Polskiego[14].
Przypisy
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 89-93.
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 97-98.
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 97-108.
- ↑ Wiadomości - Wiadomości w Onet – Najnowsze i Najważniejsze Wiadomości z Kraju i Świata
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 108.
- ↑ Przechwałki Jaruzelskiego to groteskowa przesada. Rzeczpospolita, 2010.
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 111-112.
- ↑ Miejsce pochówku. [dostęp 2017-07-18].
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 103-104.
- ↑ Stanisławczyk. Ostatni krzyk 2011 ↓, s. 130-131.
- ↑ Trzeci wywiad z Piotrem Łojkiem. elektrycznegitary.pl, 2001. [dostęp 2016-02-25].
- ↑ Czwarty wywiad z Piotrem Łojkiem. elektrycznegitary.pl, 2001-02-19. [dostęp 2016-02-25].
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski z dnia 11 listopada 1990 roku. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 60, Nr 4 z 20 grudnia 1990.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 18, poz. 208.
Bibliografia
- Jerzy Łojek (3 IX 1932-7 X 1986), "Kwartalnik Historii Prasy Polskiej", 26, 1987, nr 1, s. 145-147.
- Jerzy Łojek – niepokorny historyk dylematów niepodległości. Życie, twórczość, nagroda, Warszawa 2006. ISBN 83-60624-02-X.
- Paweł Janowski, Łojek Jerzy, 1932-1986, historyk, publicysta, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin 2006, t. XI, kol. 493.
- Jerzy Łojek: Kalendarz historyczny. Polemiczna historia Polski. Warszawa: Alfa, 1994. ISBN 83-7001-856-4. (notka biograficzna wydawcy)
- Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberg Print, t.36/4 (suplement współczesny) W-wa 2001. ISBN 83-87697-00-1 ISBN 83-87697-62-1.
- Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011. ISBN 978-83-7510-814-9.
- Jerzy Łojek na stronie Paryskiej Kultury
- ISNI: 0000000368489845, 0000000080764748, 0000000368489837
- VIAF: 17236089
- LCCN: n82123628
- GND: 10316930X
- BnF: 120226856
- SUDOC: 028380002
- NLA: 35773827
- NKC: jx20050621019
- NTA: 129835560
- BIBSYS: 90335493
- CiNii: DA00798765
- PLWABN: 9810704181905606
- NUKAT: n93126825
- J9U: 987007272397705171
- PTBNP: 1731251
- NSK: 000021738
- LIH: LNB:V*63623;=BG
- WorldCat: lccn-n82123628
- Absolwenci Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego
- Działacze opozycji w PRL
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Pochowani na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polscy historycy
- Urodzeni w 1932
- Varsavianiści
- Więźniowie polityczni w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1957–1989
- Zmarli w 1986