Makak tajwański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Macaca cyclopis)
Makak tajwański
Macaca cyclopis[1]
(Swinhoe, 1863)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Rodzaj

makak

Gatunek

makak tajwański

Synonimy
  • Macacus cyclopis Swinhoe, 1863[2]
  • Macacus (radiatus) affinis Blyth, 1863[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Makak tajwański[5] (Macaca cyclopis) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1863 roku brytyjski przyrodnik Robert Swinhoe, nadając mu nazwę Macacus cyclopis[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Formoza”[2], ograniczone w 1945 roku przez Remingtona Kellogga do „Jusan (Ape’s Hill), prefektura Takao, Formoza” (tj. Shou Shan, Kaohsiung, Hsien, Tajwan)[6][7][8][9]. Okazami typowymi na których oparł swój opis Swinhoe była para młodocianych zwierząt (samiec i samica) trzymanych w niewoli i przedstawionych menażerii Towarzystwa Zoologicznego w Londynie przez autora[10]. Oba osobniki zmarły w niewoli pomiędzy grudniem 1864 roku a kwietniem 1866 roku, i dostęp do ich szczątków uzyskało Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[10]. W 1913 roku Daniel Giraud Elliot na lektotyp wyznaczył skórę, czaszkę i szkielet pozaczaszkowy samca (sygnatura BMNH Mammals 1866.4.25.8)[11][12][10]. Samiec został zilustrowany w artykule Swinhoe’a z 1863 roku[13], natomiast samica w artykule Philipa Lutleya Sclatera z 1865 roku[14].

M. cyclopis należy do grupy gatunkowej fascicularis[7]. Badania oparte o dane molekularne wykazały rozbieżność tajwańskiego M. cyclopis i japońskiego M. fuscata od ich kontynentalnego przodka M. mulatta, która nastąpiła 0,38–0,44 milionów lat temu[15].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[7].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku[16].
  • cyclopis: gr. κυκλος kuklos „okrąg”[17]; -ωπις -ōpis „oblicze”, od ωψ ōps, ωπος ōpos „twarz”[18].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Makak tajwański jest szeroko rozpowszechniony we wschodnich górach na Tajwanie[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 42–60 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli, 44 cm u jednej dziko żyjącej samicy), samców 47,5–65 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli, 65 cm u jednego dziko żyjącego samca), długość ogona samic 35–41 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli), samców 43,5–50 cm (w tym osobniki żyjące w niewoli); masa ciała samic 5,5–9,5 kg (w tym osobniki żyjące w niewoli), samców 6,3–18,5 kg (w tym osobniki żyjące w niewoli, 8,1 kg u jednego dziko żyjącego samca)[19][20]. Silna małpa o nieco ciężkawym wyglądzie i ogonie średniej długości. Samiec jest większy od samicy. Nieznana jest struktura społeczna stad tych małp.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Makak jawajski w naturze żyje na wybrzeżach morskich, często na urwistych, skalistych brzegach. Ze względu na napór ludzi spotykany jest dzisiaj w głębi lądu na wysokości od 600 do 800 m n.p.m. Może żyć do wysokości 3000 m n.p.m. introdukowany w Japonii.

Żywi się głównie roślinami, poza tym wszystkożerny.

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek od 2008 roku zaliczany jest do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski); wcześniej miał status VU (ang. Vulnerable – narażony na wyginięcie)[4].

Zwierzęta tego gatunku są poszukiwane z uwagi na smaczne mięso i do wykonywania preparatów medycznych. Liczebność słabo znana.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Macaca cyclopis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c Swinhoe 1863 ↓, s. 350.
  3. ↑ E. Blyth: Catalogue of the mammalia in the Museum Asiatic Society. Calcutta: Savielle & Cranenburgh, 1863, s. 8. (ang.).
  4. ↑ a b H.Y. Wu & Y. Long, Macaca cyclopis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-26] (ang.).
  5. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. ↑ R. Kellogg: Macaques. W: S.D. Aberle (red.): Primate Malaria. Washington, DC.: National Research Council, Division of Medical Science, Office of Medical Information, 1954, s. 119. (ang.).
  7. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 222. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  8. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca cyclopis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-26].
  9. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca cyclopis (Swinhoe, 1862). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  10. ↑ a b c J. Fooden & H. Wu. Systematic Review of the Taiwanese Macaque, Macaca cyclopis Swinhoe, 1863. „Fieldiana”. Zoology. New series. 98, s. 32–33, 2001. (ang.). 
  11. ↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 2: Anthropoidea: Aotus to Lasiopyga. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 203, seria: Monograph series (American Museum of Natural History); nr 1. (ang.).
  12. ↑ 1866.4.25.8. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
  13. ↑ Swinhoe 1863 ↓, s. ryc. xlii.
  14. ↑ P.L. Sclater. Notes on the Quadrumana living in the Society’s Menagerie. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 711, 1864. (ang.). 
  15. ↑ J.-H. Chu, Y.-S. Lin & H.-Y. Wu. Evolution and dispersal of three closely related macaque species, Macaca mulatta, M. cyclopis, and M. fuscata, in the eastern Asia. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 43 (2), s. 418–429, 2007. DOI: 10.1016/j.ympev.2006.11.022. (ang.). 
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.). 
  17. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 65.
  18. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  19. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 647–648. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  20. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 145. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Makak_tajwański&oldid=72436829”