Marian Jurecki (1911–1941)

Marian Aleksander Jurecki

Ryszard Romanowski

Orawa, Tymon

porucznik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1911 Stróże Wyżne
Data i miejsce śmierci	28 grudnia 1941 Brzozów Stary
Przebieg służby
Lata służby	1939–1941
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	10 Pułk Ułanów Litewskich 10 Szwadron Kolarzy 24 Pułk Ułanów
Stanowiska	dowódca szwadronu, dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Marian Aleksander Jurecki vel Ryszard Romanowski pseud.: „Orawa”, „Tymon” (ur. 10 sierpnia 1911 w Stróżach Wyżnych, zm. 28 grudnia 1941 w Brzozowie Starym) – porucznik kawalerii Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej, pośmiertnie mianowany rotmistrzem, cichociemny.

Mural w Stróżach, Marian Jurecki (z prawej strony)

Życiorys

Był synem Wincentego, maszynisty kolejowego, i Antoniny z domu Wittek. W miejscowości Stróże uczęszczał do szkoły powszechnej. W maju 1930 roku uzyskał świadectwo dojrzałości w Gimnazjum Koedukacyjnym Towarzystwa Gimnazjum Humanistycznego w Grybowie, jako prymus. Pod koniec nauki w szkole był hufcowym Związku Harcerstwa Polskiego i Przysposobienia Wojskowego. W latach 1930–1932 uczył się w Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej, w latach 1932–1933 – w Szkole Podchorążych Lotnictwa, a w latach 1934–1936 w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, otrzymując awans na podporucznika z dniem 15 października 1936 roku. Od października 1936 roku służył w 10 pułku Ułanów Litewskich w Białymstoku.

We wrześniu 1939 roku walczył jako dowódca 10 szwadronu kolarzy w Podlaskiej Brygadzie Kawalerii. Był ranny 4 września pod Skollen (w Prusach Wschodnich). 17 września przez Szczuczyn i Nową Wilejkę wyruszył do Wilna, gdzie dotarł 18 września. Na wieść o agresji Sowietów, ewakuował się w kierunku granicy litewskiej, którą przekroczył 19 września. Został internowany i przyjęty do szpitala w Kownie. Tam przebywał od 20 września do 9 października, kiedy uciekł i przez Wielkiej Brytanię 21 listopada dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Dostał przydział do 10 Brygady Kawalerii Pancernej, w której walczył na stanowisku dowódcy plutonu w szwadronie motocyklowym 24 pułku ułanów. Za udział w tych walkach otrzymał Virtuti Militari. Od czerwca 1940 roku walczył w szeregach tego pułku operującego z Wielkiej Brytanii. Od października 1940 roku służył w 2 Oddziale Rozpoznawczym.

Zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 4 kwietnia 1941 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Lot do okupowanej Polski Jurecki odbył w ramach operacji „Jacket” samolotem który wystartował z lotniska Leconfield, dowódcą operacji był na pokładzie samolotu Halifax był por. nawigator Mariusz Wodzicki z 138 dywizjonu RAF. Po odebranej depeszy z Warszawy ospaleniu placówki zrzutowej, zapadła decyzja zrzutu na "dziko" na teren Generalnej Gubernii, jednak wskutek pomyłki desant skoczków wykonano na terenie Rzeszy, w okolicy Brzozowa Starego. Jurecki był dowódcą grupy skoczków, w tej grupie byli również: kpt. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”, por. Alfred Paczkowski „Wania” i por. Andrzej Świątkowski „Amurat” oraz dwóch kurierów, Tadeusz Chciuk „Celt” oraz Wiktor Strzelecki „Kotwicz”. Jurecki zginął rano w walce z niemieckimi celnikami i strażą graniczną, osłaniając swoich kompanów przed ostrzałem. Kalenkiewicz (ranny w czasie tych walk) i Paczkowski oraz kurierzy przedostali się do Warszawy. Jeden z kurierów, Tadeusz Chciuk opisał to wydarzenie w książkach Koncert. Opowiadanie cichociemnego i Raport z podziemia 1942, w których pisze, że Świątkowski w czasie obławy na miejscu lądowania, znajdując się w beznadziejnej sytuacji, zastrzelił rannego Orawę i siebie. Marian Jurecki był pierwszym cichociemnym, który zginął w Polsce.

Jurecki i Świątkowski zostali pochowani na tamtejszym cmentarzu.

Pomnik rtm. Mariana Jureckiego w Stróżach

Ordery i odznaczenia

• Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 9090 – 6 lipca 1940 roku
• Krzyż Walecznych
• Medal Wojska (dwukrotnie)
• Medal Wojny 1939–1945 (War Medal 1939–1945)

Upamiętnienie

• Szkoła podstawowa w Brzozowie Starym nosi imię „Żołnierzy AK Cichociemnych” i pielęgnuje pamięć o cichociemnych zrzuconych w tej okolicy.
• W miejscowości Stróże 17 czerwca 2015 roku został odsłonięty pomnik ku pamięci dwóch bohaterów: rotmistrza Mariana Jureckiego i majora Romana Proszka ufundowany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a gimnazjum w Stróżach otrzymało imię Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.
• Na budynku przy stacji kolejowej w Stróżach gdzie urodził się i mieszkał Jurecki (oraz mjr. Roman Proszek) w latach 1911 - 1930, od 2015 roku znajduje się tablica pamiątkowa. 7 października 2023 roku w tym samym miejscu został odsłonięty mural upamiętniający rtm. Jureckiego (i mjr. Proszka). Wykonawcą muralu i autorem projektu jest Arkadiusz Andrejkow.

Bibliografia

• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 57. ISBN 83-902499-0-1.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 331. ISBN 83-211-0537-8.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 40.
• Krzysztof A. Tochman. Marian Jurecki, cichociemny, rotmistrz (1911–1941). „Rocznik Sądecki”. 38, s. 509–512, 2010. ISSN 0080-3561. 
• Krzysztof AdamK.A. Tochman Krzysztof AdamK.A., Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego, „Zeszyty Historyczne”, 99, Paryż: Instytut Literacki, 1992, s. 207–211 .

Linki zewnętrzne

• Biogram na stronie elitadywersji.org