Nebbiolo
Nebbiolo – odmiana uprawna winorośli właściwej (Vitis vinifera) o ciemnej skórce, pochodząca z północnych Włoch, uprawiana obecnie przede wszystkim w Piemoncie.
Pochodzenie i geneza nazwy[edytuj | edytuj kod]
Współczesna ampelografia uważa, że szczep 'Nebbiolo' został wyhodowany na terenie Piemontu, choć badania DNA mogą wskazywać również na Lombardię jako miejsce pochodzenia kultywaru. Nazwa pochodzi od piemonckiego nebbia (mgła)[1]. Podczas następujących w październiku zbiorów winnice Piemontu (zwłaszcza w rejonie Langhe) często okryte są gęstą mgłą. Alternatywna wersja etymologii wywodzi nazwę szczepu od zniekształconego włoskiego nobile (szlachetny)[2]. Wspomniane badania DNA wskazały na bliskie pokrewieństwo genetyczne pomiędzy 'Nebbiolo' a białym szczepem viognier[3]. 'Nebbiolo' było także odmianą rodzicielską dla szeregu włoskich szczepów czerwonych: freisa, bubbierasco, nebbiolo rosé, vespolina, negrera i rossola nera[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pliniusz Starszy w Historii naturalnej wspomina o znakomitej jakości winach z Pollenzo. Jakkolwiek autor nie identyfikuje szczepu, to jednak charakterystyka win zbliżona jest do późniejszych opisów win produkowanych ze szczepu nebbiolo. Także i samo Pollenzo leży w pobliżu obecnego obszaru uprawy tego kultywaru.
Pierwsza wzmianka, która wymienia szczep rosnący w pobliżu Rivoli z nazwy (jako nibiol) pochodzi z 1266[1] (wielokrotnie podawany 1268[4] został obalony)[1]. Inne wczesne wersje zapisu nazwy to nubiola względnie nebiolo. Szczep ten wspomina (i chwali) włoski prawnik Pietro Crescenzi, autor pracy Ruralia Commoda z 1305 roku. Piętnastowieczne statuty piemonckie przewidywały srogie kary za karczowanie krzewów tego szczepu.
Wina produkowane z tego szczepu pozostawały stosunkowo nieznane aż do końca XVIII wieku, kiedy to angielscy kupcy zainteresowali się potencjalnymi alternatywami dla trudnych do pozyskania z uwagi na ówczesne konflikty angielsko-francuskie winami z Bordeaux. Kłopoty z transportem i szybkie wpadnięcie Piemontu w orbitę francuskich wpływów spowodowało, że wyścig o miejsce na angielskich stołach wygrały łatwiej dostępne sherry i porto.
Uprawa 'Nebbiolo' załamała się w drugiej połowie XIX wieku pod wpływem inwazji filoksery. Po opanowaniu epidemii (poprzez wprowadzenie szczepienia na odpornych podkładkach) zastępowano nebbiolo innymi szczepami, głównie barbera.
Charakterystyka win[edytuj | edytuj kod]
Szczep znajduje zastosowanie w produkcji bardzo aromatycznych win czerwonych o jasnej barwie i wysokiej zawartości tanin. Wina zazwyczaj wymagają długiego okresu dojrzewania, niezbędnego dla złagodzenia smaku.
Klony i synonimy[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak pinot noir, 'Nebbiolo' jest szczepem mało stabilnym genetycznie i podatnym na mutacje. Znane jest około 40 klonów 'Nebbiolo', z czego najbardziej popularne są trzy – Lampia, Michet i Bolla. Najpopularniejszym klonem jest Lampia[1]. Michet jest efektem porażenia krzewów nebbiolo wirusem GFLV ma ograniczone plony i wzrost[1]. Bolla cieszył się kiedyś dużą popularnością, ale jest coraz rzadziej spotykany[1]. Nebbiolo rosé okazał się odrębny genetycznie i jest traktowany jako osobny szczep[1].
W północnej Lombardii 'Nebbiolo' znane jest pod nazwą chiavennasca, od miasta Chiavenna[1], w Dolinie Aosty zaś jako picotendro lub picoutener[1]. W niektórych rejonach Piemontu używana jest nazwa spanna[1].
Warunki uprawy[edytuj | edytuj kod]
'Nebbiolo' jest szczepem o długim okresie wegetacji - jako jeden z pierwszych kultywarów rozwija pąki, a dojrzewa po połowie października, jako jeden z ostatnich. Z tego względu bywa sadzony na najkorzystniejszych klimatycznie częściach winnic, na stanowiskach osłoniętych od wiatru a jednocześnie silnie nasłonecznionych. Szczep, zwłaszcza w warunkach deszczowego końca maja i czerwca ma tendencje do tworzenia luźnych gron, o nierównomiernej wielkości owocach (fr. millerandage). 'Nebbiolo' bardzo źle znosi również deszczową jesień. Najlepiej udaje się w lata ciepłe i suche, kiedy rośliny mogą wytworzyć dostateczną ilość cukrów w gronach dla zbalansowania wysokiej kwasowości i wysokiego stężenia tanin.
Nebbiolo rośnie najlepiej na podglebiu wapienno marglowym, choć udaje się również na glebach piaszczystych, porfirowych, granitowych i łupkowych.
Rejony uprawy[edytuj | edytuj kod]
Piemont[edytuj | edytuj kod]
W swojej ojczyźnie szczep wchodzi w skład win produkowanych we wielu apelacjach DOC i DOCG. Najbardziej znane z nich to Barolo, Barbaresco, Gattinara, Carema, Ghemme i Roero. Obecnie szczep uprawia się na około 3%[5] powierzchni winnic Piemontu, czyli około 5000 ha.
Inne regiony Włoch[edytuj | edytuj kod]
Niewielkie ilości 'Nebbiolo' uprawia się w Lombardii (apelacja DOC Valtellina wymaga min. 90% nebbiolo dla win czerwonych[6])[1] i Dolinie Aosty (apelacja DOC Carema)[7].
Austria[edytuj | edytuj kod]
W rejonie Mittelburgenland istniały na przełomie XX i XXI wieku eksperymentalne nasadzenia nebbiolo.
Nowy Świat[edytuj | edytuj kod]
Szczep trafił do Stanów Zjednoczonych wraz z włoskimi imigrantami w XIX wieku, lecz został wyparty przez merlota i cabernet sauvignon. Obecnie uprawiany jest na niedużą skalę w stanie Waszyngton i Dolinie Kalifornijskiej (61 ha)[1], a także w kilku innych stanach[1]. Trwają próby znalezienia odpowiednich siedlisk dla nebbiolo w Australii (nasadzenia od lat 80. XX wieku, pierwsze wina w 1990)[1]. W 2008 w Australii było 106 ha obsadzonych nebbiolo[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz, Wine Grapes, HarperCollinsPublishers, 2012, s. 701-707, ISBN 978-0-06-220636-7 (ang.).
- ↑ Jancis Robinson: The Oxford Companion of Wine. Oxford University Press, 2006, s. 470-471. ISBN 0-19-860990-6.
- ↑ Kerin O'Keefe: Decanter Magazine - Nebbiolo is viognier cousin, conference hears. [dostęp 2009-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 kwietnia 2009)]. (ang.).
- ↑ Oz Clarke: Encyclopedia of Grapes. Harcourt Books, 2001, s. 155-162. ISBN 0-15-100714-4.
- ↑ Klub Wina - Nebbiolo. [dostęp 2009-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 lutego 2009)]. (pol.).
- ↑ Tutto vino. Guida complete ai vini d'Italia. Florencja: Giunti Editori, 2008, s. 273-274. ISBN 978-88-440-3610-2. (wł.).
- ↑ Mario Crosta: Nieśmiertelna władza granitu. Carema DOC. [dostęp 2009-02-23]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
Mariusz Kapczyński: Narodzone we mgle (Nebbiolo). 4 sierpnia 2009. [dostęp 2009-02-24]. (pol.).