Nierozłączka czarnolica
| Agapornis nigrigenis[1] | |
| W. L. Sclater, 1906 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
nierozłączka czarnolica |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Nierozłączka czarnolica[3] (Agapornis nigrigenis) – gatunek małego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), występujący w południowej części Afryki. Narażony na wyginięcie, w hodowlach rzadki[4].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany w 1906 r. przez brytyjskiego zoologa Williama Lutleya Sclatera[1]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza nierozłączkę czarnolicą w rodzaju Agapornis oraz nie wyróżnia jej podgatunków[5]. Dawniej traktowano ją jako podgatunek nierozłączki krasnogłowej (Agapornis lilianae)[6][7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Nierozłączki czarnolice mierzą średnio 13–14 cm długości oraz ważą 40–45 g[6]. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W ubarwieniu dominuje kolor zielony[4]. Lica są brązowo-czarne, czoło ma brązowawy odcień. Pierś i okolice gardła są barwy łososiowej[8]. Dziób jest czerwony. Oczy są ciemne, otoczone nagą białą obrączką oczną[4]. Nogi są szare. Młode osobniki przypominają ubarwieniem dorosłe, lecz mają bardziej pomarańczowy dziób z czarną podstawą oraz są ciemniejsze[6].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Nierozłączka czarnolica jest endemitem południowo-zachodniej Zambii. Występuje pomiędzy rzekami Kafue oraz Zambezi. Znane są także obserwacje tych ptaków w Botswanie oraz w północnym Zimbabwe, niektórzy autorzy uznają je jednak za wymarłe na tamtym obszarze[6]. Stare, niepotwierdzone doniesienia pochodzą z Pasu Caprivi w Namibii[7]. Obszar, na którym obecnie występuje ten gatunek, szacuje się na 14 400 km²[9].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Nierozłączki czarnolice zamieszkują przeważnie leśne obszary, często zdominowane przez drzewa gatunku Colophospermum mopane[9], na wysokości od 600 do 1000 m n.p.m.[4] Najbardziej aktywne są wczesnym rankiem oraz późnym popołudniem. Wówczas tworzą największe stada w ciągu dnia[10] liczące do kilkudziesięciu osobników[4]. Z kolei najmniejsze stada są tworzone na czas odpoczynku. Różnice liczebności w stadzie zaobserwowano także w ciągu roku – podczas pory suchej na jedno stado przypada więcej osobników niż podczas pory deszczowej. Nierozłączki czarnolice nie oddalają się daleko od wody, gdyż muszą ją pić co najmniej dwa razy dziennie[10]. Są one bardzo ostrożne, dlatego nie korzystają z wód używanych przez człowieka. Przy jednym źródle wody obserwowanych jest do 175 osobników[11].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Papugi te żywią się nasionami, liśćmi, kwiatami (w tym nektarem), bezkręgowcami, korą, porostami, żywicą[12], jagodami[4] należącymi łącznie do co najmniej 39 różnych gatunków[12]. Najczęściej zdobywają pożywienie poprzez szukanie ich na ziemi[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Lęgi nierozłączek czarnolicych były obserwowane od końca stycznia do początku maja. Najczęściej odchowują jeden lęg w roku[10]. Gniazda zakładają w drzewach Colophospermum mopane. Tworzone one są w luźnych odstępach. Średnia odległość od gniazda do najbliższego drzewa wynosi 6 m oraz są tworzone średnio 8,25 m nad ziemią[13]. Samica składa od 4 do 6 jaj oraz wysiaduje je przez 23 dni[4]. Na podstawie danych z odchowów w niewoli pisklęta wykluwają się pokryte różowawym puchem oraz mają zamknięte oczy przez pierwsze 10 dni[6]. Po 6 tygodniach młode opuszczają gniazdo[4].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2000 r.[9] uznaje nierozłączkę czarnolicą za gatunek narażony (VU – vulnerable)[2]. Wcześniej, od 1994 r. miała status gatunku zagrożonego (EN – endangered). Liczba dzikich dojrzałych osobników jest szacowana na 2500–9999 oraz ma trend malejący. W ostatnim stuleciu największy spadek liczebności spowodował handel dzikimi ptakami, utrata naturalnego środowiska oraz częściowe zastąpienie upraw sorgo i prosa uprawami kukurydzy. Obecnie nierozłączki czarnolice są stosunkowo rzadko odławiane[9]. Gatunek jest postrzegany przez rolników jako szkodnik upraw. Podczas przeprowadzonych badań poniżej 30% całkowitego plonu prosa zostało uszkodzonych przez te ptaki. Metody rolników na złagodzenie wyrządzanych szkód są mało śmiertelne[14]. Od 1950 r. liczba opadów w środowisku tego gatunku się zmniejsza, co przyczyniło się do zmniejszenia liczby naturalnych zbiorników wodnych, a tym samym również zmniejszył się obszar występowania nierozłączek czarnolicych[11]. Wykryto także chorobę dzioba i piór papug (PBFD) u dzikiej populacji, jednak wydaje się nie stanowić poważnego zagrożenia[9]. Gatunek jest wymieniony w II załączniku CITES[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Agapornis nigrigenis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Agapornis nigrigenis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Agapornithini Salvin, 1882 (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-12].
- ↑ a b c d e f g h Black-cheeked Lovebird (Agapornis nigrigenis). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e Black-cheek or Black-cheeked Lovebirds. Beauty of Birds. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
- ↑ a b Black-cheeked Lovebird (Agapornis nigrigenis). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2020-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-07)]. (ang.).
- ↑ Daniel Korbel. O nierozłączkach czarnolicych słów kilka. „Nowa Exota”. XIV (2), s. 13, 2018. Budzów. ISSN 1214-8962.
- ↑ a b c d e Black-cheeked Lovebird Agapornis nigrigenis. BirdLife International. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
- ↑ a b c d Louise Sarah Warburton, The ecology and conservation biology of the Black-cheeked Lovebird Agapornis nigrigenis in Zambia [online], 2003 [dostęp 2020-10-11] (ang.).
- ↑ a b Louise S. Warburton, Michael R. Perrin, Conservation implications of the drinking habits of Black-cheeked Lovebirds Agapornis nigrigenis in Zambia, „Bird Conservation International”, 15 (4), 2005, s. 383–396, DOI: 10.1017/S0959270905000614, ISSN 1474-0001 [dostęp 2020-10-11] (ang.).
- ↑ a b L.S. Warburton, M.R. Perrin, Foraging behaviour and feeding ecology of the Black-cheeked Lovebird Agapornis nigrigenis in Zambia, „Ostrich”, 76 (3–4), 2005, s. 118–129, DOI: 10.2989/00306520509485484, ISSN 0030-6525 [dostęp 2020-10-11].
- ↑ L. Warburton, M.R. Perrin, Roosting requirements and behaviour of the Black-cheeked Lovebird Agapornis nigrigenis (Sclater 1906) in Zambia, „Tropical Zoology”, 18 (1), 2005, s. 39–48, DOI: 10.1080/03946975.2005.10531213, ISSN 0394-6975 [dostęp 2020-10-11].
- ↑ L.S. Warburton, M.R. Perrin, The Black-cheeked Lovebird (Agapornis nigrigenis) as an agricultural pest in Zambia, „Emu - Austral Ornithology”, 106 (4), 2006, s. 321–328, DOI: 10.1071/MU04037, ISSN 0158-4197 [dostęp 2020-10-11].
- ↑ Species+ [online], speciesplus.net [dostęp 2020-10-11].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia nierozłączek czarnolicych. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).