Pluton (kawa)
Pluton (kawa) – najstarsza polska marka kawy, produkowanej w pierwszej w Polsce profesjonalnej palarni kawy założonej w 1882 roku przez Tadeusza Tarasiewicza w Warszawie. Od 2017 roku właścicielem marki Pluton jest Pluton Kawa Sp. z o.o.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1882 roku Tadeusz Tarasiewicz założył w Warszawie pierwszą profesjonalną palarnię kawy, której nadał nazwę „Pluton”. W tym czasie nabywaną zieloną kawę palono zwykle na patelniach lub w blaszanych bębenkach, co pogarszało jakość produktu. Rozwój przedsiębiorstwa był początkowo powolny i uwarunkowany brakiem świadomości konsumentów, że stosowanie nowej technologii, zapewniającej wyższą jakość palonej kawy, wiąże się z wyższą ceną związaną z utratą podczas palenia 20% wagi. Palenie kawy odbywało się początkowo w domu przy ulicy Świętokrzyskiej 9, następnie, od 1889, na ulicy Chmielnej, gdzie palarnia została powiększona i zmodernizowana, by w 1902 znaleźć się na ulicy Żytniej[1]. Przedsiębiorstwo posiadało własną sieć handlową, w której prowadzono sprzedaż nie tylko kawy, ale również mieszanek zbożowych i cykorii. W 1907 r. „Pluton" posiadał 6 sklepów w Warszawie i 2 w Łodzi. Od kwietnia 1914 roku przedsiębiorstwo stało się spółką akcyjną Towarzystwo Akcyjne „Pierwsza Warszawska Fabryka Palenia Kawy, Cykorii i Surogatów Kawy Pluton T. i M. Tarasiewiczów". 200 akcji wydano bezpłatnie pracownikom firmy, co było nowatorską w owych czasach realizacją idei akcjonariatu pracowniczego.
W okresie I wojny światowej zarządzaniem przedsiębiorstwa zajmował się kupiec i zarazem działacz społeczny Stanisław Hirszel[2]. W przedsiębiorstwie istniała kasa zapomogowo-pożyczkowa, pracownikom-analfabetom zapewniano naukę czytania i pisania. Wysokim płacom towarzyszyły również inne gratyfikacje, np. nagrody jubileuszowe w postaci złotych zegarków przekazywanych pracownikom z 10-letnim stażem pracy[3], a przy ul. Żytniej powstały mieszkania dla pracowników. W 1924 „Pluton” został połączony z konkurencyjnym Towarzystwem Akcyjnym Wiktor Matyjewicz[1], właścicielem marki Kawa Molinari i powstałej ok. 1910 fabryki przy ul. Grzybowskiej 37[4]. Po fuzji firma posiadała w Warszawie ponad 20 sklepów, przy czym 6 z nich znajdowało się na ulicy Marszałkowskiej. Wielki kryzys na przełomie l. 20. i 30. XX wieku spowodował zmniejszenie obrotów firmy, wywołany zmniejszeniem konsumpcji kawy i herbaty; poziom sprzed kryzysu osiągnięto dopiero w l. 1938-1939. W 1934 roku kierownictwo firmy jako najmłodszy dyrektor przedsiębiorstwa w II Rzeczypospolitej objął 24-letni Kordian Tarasiewicz, który prowadził firmę do końca jej działalności w latach 50. Przed 1939 firma posiadała sieć 31 sklepów, rozrzuconych po całym kraju, w których poza kawą sprzedawano mieszanki zbożowe, herbatę oraz kakao. Zatrudnienie wynosiło wówczas ponad 100 osób, a kapitały firmy sięgały 1 mln zł[5]. Mając na celu ograniczenie kosztów pośrednictwa handlowego, nawiązano bezpośrednie kontakty z polskimi plantatorami kawy w Angoli i Kongu Belgijskim. W 1939 przy ul. Marszałkowskiej 98 otwarto bar kawowy, w którym sprzedawano 500 filiżanek kawy dziennie. W tym czasie używano nazwy firmy „Pluton T. i M. Tarasiewiczów”.
W czasie okupacji niemieckiej „Pluton” prowadził hurtownię i sieć detalicznych sklepów artykułów kartkowych, hurtownię sacharyny, rozlewnię win, a także kawiarnię „Fregata” na ul. Mazowieckiej. Zwiększona została produkcja kawy zbożowej, a ponadto rozpoczęto produkcję marmolady i przetworów owocowych w Płudach pod Warszawą. Mimo trudnych warunków nie zaprzestano działalności społecznej - pracownikom zapewniano pomoc medyczną i zakup leków, przebywającym w oflagach oficerom wysyłano paczki, wraz z innymi firmami wspierano schroniska dla dzieci wysiedlonych z Zamojszczyzny. Szeregowi osób, szczególnie wysiedlonych z Wielkopolski, wydano Arbeitskarty (karty pracy), potwierdzające zatrudnienie i zapewniające ochronę przed wywozem na roboty przymusowe. Tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego firma zatrudniała 250 osób. Upadek powstania przyniósł zakończenie działalności przedsiębiorstwa, które po wojnie właściciele próbowali przenieść do Gdańska[1].
Po zakończeniu okupacji przystąpiono do odbudowy nieruchomości przy ul. Grzybowskiej 37. Uruchomiono również zniszczoną palarnię kawy. Wkrótce potem władze rozpoczęły utrudnianie działalności prywatnych przedsiębiorstw (zakaz korzystania z dostaw UNRRA, ograniczenia w dostawach surowców, utrata koncesji na prowadzenie handlu zagranicznego), zwłaszcza przez stosowanie domiarów podatkowych. W 1950 roku na podstawie dekretu z 1945 r. utracono nieruchomość przy ul. Grzybowskiej, stanowiącą zabezpieczenie udzielonych kredytów bankowych. W tej sytuacji ogłoszono upadłość, jednak cierpliwość syndyka pozwoliła dotrwać do 1956 roku. Na fali odprężenia udało się odzyskać nieruchomości, co pozwoliło uregulować długi, w tym zaległości bankowe i podatkowe oraz koszty syndyka[2]. W 2017 roku spółka „Pluton T i M Tarasiewiczów” sprzedała znak towarowy „Pluton” spółce „Pluton kawa sp. z o.o.” i została jej udziałowcem.
Innowacyjność[edytuj | edytuj kod]
Od początku istnienia firma zainteresowana była innowacjami technologicznymi. Przed 1914 „Pluton” planował rozpoczęcie przy ul. Żytniej produkcji płynnego ekstraktu kawy opatentowaną m.in. w Wielkiej Brytanii, Belgii, Francji i Rosji metodą dr. chemii Wacława Wisłockiego. W tym celu powstało laboratorium i rozpoczęto montaż aparatury, jednakże nie dające się przezwyciężyć trudności z szybkim psuciem się ekstraktu (skądinąd o zachęcających walorach smakowych) spowodowały zaniechanie prac nad jego uzyskiwaniem. Równocześnie rozpoczęto palenie kawy bezkofeinowej, starając się we współpracy z Niemcami o uruchomienie fabryki odkofeinizowania kawy[6]. W 1912 roku rozpoczęto współpracę z doktorem Przemysławem Rakowskim w zakresie pozyskiwania ekstraktu kawy w postaci płynnej, który produkowano w kilku gatunkach: czysty z kawy, z cukrem, z dodatkiem orzeszków coli, z mlekiem, na kawę czarną i na białą z mlekiem. Współpraca ta ustała po śmierci dra Rakowskiego z powodu braku receptur[7].
Współpraca z innymi znanymi polskimi markami[edytuj | edytuj kod]
W zakresie dystrybucji „Pluton” współpracował z szeregiem znanych marek, np. prowadząc w swoich sklepach sprzedaż produktów E. Wedla (z kolei w sklepach Wedla dostępne były produkty Plutona). Klientami firmy były cukiernie A. Bliklego, „Cafe Bristol” i Hotel Europejski.
Opakowania firmowe Plutona[edytuj | edytuj kod]
Opakowania kawy i herbaty projektowane były przez znanych artystów, m.in. Jerzego Hryniewieckiego i Eryka Lipińskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Kordian Tarasiewicz - nestor polskiego biznesu, świadek XX wieku
- ↑ a b Tarasiewicz Kordian, „Firma Pluton. Historia palarni kawy Pluton” (dostęp 17.02.2017)
- ↑ Tarasiewicz Kordian „Kawa po warszawsku. Dzieje firmy Pluton”, Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971
- ↑ Jerzy S. Majewski Grzybowska 37
- ↑ Król przedwojennej Warszawy. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)].
- ↑ Tarasiewicz K., „Kawa po Warszawsku. Dzieje firmy Pluton”, Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971, s. 46-47
- ↑ Tarasiewicz K., „Kawa po Warszawsku. Dzieje firmy Pluton”, Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971, s. 52-53.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tarasiewicz K., „Kawa po warszawsku. Dzieje firmy Pluton”, Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
- Tarasiewicz K., „Dzieje domu przy ulicy Grzybowskiej 37 w Warszawie”, VEDA, Warszawa 2013.
- Tarasiewicz K., „Zapach świeżej kawy”, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa 2013.
- Tarasiewicz K., „Cały wiek w Warszawie”, VEDA, Warszawa 2005.
- Tarasiewicz K., „Przygody z kawą i herbatą”, VEDA, Warszawa 2001.
- Tarasiewicz K., „Kawa i herbata na ziemiach polskich. Handel, konsumpcja, obyczaje”, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.