Rataje (województwo świętokrzyskie)
51°03′38″N 21°00′38″E/51,060556 21,010556
| wieś | |
 Rataje – widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
480[2]2021 |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
27-215[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TST |
| SIMC |
0276788[4] |
Położenie na mapie gminy Wąchock  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu starachowickiego  | |
| 51°03′38″N 21°00′38″E/51,060556 21,010556[1]
| |
Rataje – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, w gminie Wąchock[4][5]. Leży na skraju Sieradowickiego Parku Krajobrazowego.
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana w Wąchocku[6].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1019332 | Leśniczówka Rataje | osada leśna |
| 0276794 | Nadleśnictwo Rataje | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie wieś była własnością opatów wąchockich, którzy posiadali tu dworek myśliwski oraz pola uprawne, stąd wcześniejsza nazwa wsi to Zalesie (XVI-XVII w.). W roku 1888 wieś liczyła 18 domostw, 82 mieszkańców, 367 mórg dworskich i 105 mórg włościańskich. W tym czasie folwark Rataje stanowił majorat rządowy, nadany Mikołajowi Miliutinowi[7].
Po kasacie Opactwa Cystersów tutejszy majątek ziemski wraz z dworem zmieniał kilkakrotnie właścicieli: rodzina Miliutinów, skarb państwa, a od okresu międzywojennego rodzina Grotowskich. Część zabudowań dworskich przetrwała do początku lat 90. XX w., kiedy to ostatecznie rozebrano zniszczone już budynki. Obecnie zachowały się jedynie pozostałości dawnego parku dworskiego oraz fragmenty bramy wjazdowej.
We wsi znajduje się modrzewiowa kaplica św. Zofii najprawdopodobniej z połowy XIX w., z późniejszą murowaną zakrystią, spełniająca rolę kościoła filialnego parafii Wąchock. Fundator kaplicy nie jest znany. W ołtarzu głównym znajduje się obraz będący alegorią św. Zofii z jej trzema córkami: Wiarą, Nadzieją i Miłością. Obraz ten wraz z szafą ołtarza to jedyne pozostałości po rozebranym w 1845 dawnym kościele parafialnym pod wezwaniem św. Elżbiety w Wąchocku.
W czasie powstania styczniowego doszło w Ratajach 11 czerwca 1863 r.[8] do potyczki oddziału Dionizego Czachowskiego z wojskami rosyjskimi. Liczące ok. 100 ludzi zgrupowanie, ścigane przez Rosjan w dniach wcześniejszych, zostało tu rozbite[9], a żołnierzom dowódca rozkazał rozproszyć się w okolicznych lasach. Potyczkę z 1863 r., w której zginęło trzech powstańców, upamiętnia okazały krzyż w południowej części wioski. Wzniesiono go w 1973 r. w miejsce pierwotnego, który uroczyście ustawiono 20 maja 1923 r. w miejscu domniemanej mogiły nieznanego powstańca. Pierwotny napis „Tobie Polsko! fundatorowie młodzież wsi Rataje 1863-1923” oraz żelazna tablica z napisem „Cześć Nieznanemu Powstańcowi z 1863 r.” zaginęły[10].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Związani z Ratajami[edytuj | edytuj kod]
W Ratajach urodziła się mieszkała i tworzyła Marianna Wiśnios (1909/14–1996), znana i ceniona malarka ludowa.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przechodzi 
niebieski szlak turystyczny im. E. Wołoszyna z Wąchocka do Cedzyny, 
niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego oraz 
czerwony szlak rowerowy do Starachowic.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty[11]:
- murowano-drewniana kaplica pw. św. Zofii, z końca XVIII w., przebudowana w 1 ćwierci XX (nr rej.: A.829 z 19.01.1973),
- ogród folwarczny z końca XIX w. (nr rej.: A.830 z 9.12.1957).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114812
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2021. Stan ludności 31.12.2021 str. 3 [dostęp 2022-10-12]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1073 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Rataje 1(4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 538.
- ↑ Por. AP Kielce, Archiwum Ordynacji Myszkowskiej; Eligiusz Kozłowski, Od Węgrowa do Opatowa 3.02.1863 - 21.02.1864 Wybrane bitwy z Powstania Styczniowego, Wydawnictwo MON, Warszawa 1962 r.
- ↑ Zob. np. Militär-Zeitung, 16 (1863) z 25.07.1863, https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb10526224_00469_u001?page=6,7&q=rataje
- ↑ Por. AP Radom, zesp. 369. Szczegółowy opis zob. Jerzy Kowalczyk: Rataje, http://powstanie1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=p29
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 62 [dostęp 2018-02-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Winiarczyk Szikce z dziejów Wąchocka i okolicy, Wąchock, PU Compus, 2008 ISBN 978-83-89714-31-2.
- Kazimierz Winiarczyk Rataje i okolice. Zarys dziejów, Wąchock, 2013.
