Rokietta
.jpg) Rokietta siewna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
rokietta | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Eruca Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4: s.p. (1754)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
E. sativa P. Miller[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rokietta (Eruca Mill.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje trzy gatunki, z których dwa występują tylko w północno-zachodniej Afryce, a jeden – rokietta siewna Eruca vesicaria – w całym basenie Morza Śródziemnego, południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Azji[3]. Gatunek ten jest też szeroko rozprzestrzeniony na wszystkie kontynenty (z wyjątkiem Antarktydy) jako roślina uprawiana i często dziczejąca[3][5]. W Polsce jest uprawiana[6] i według niektórych źródeł także przejściowo dziczejąca (ma status efemerofita)[7].
Rokietta siewna jest ważną rośliną użytkową o długiej historii uprawy. W starożytności uprawiana była w basenie Morza Śródziemnego jako roślina jadalna, przyprawowa i lecznicza. Z jej nasion w krajach południowo-zachodniej Europy, w Iranie i Indiach wyrabia się musztardę. Także z nasion w różnych częściach Azji pozyskuje się olej wykorzystywany jako jadalny, oświetleniowy i do natłuszczania włosów. Dawniej wykorzystywany był także jako lek i afrodyzjak[8]. Współcześnie liście wykorzystywane są jako jadalne w sałatkach[9].
Nazwa naukowa rodzaju utworzona została z łacińskiego słowa uro znaczącego „palę” w nawiązaniu do ostrego smaku nasion[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, nagie lub owłosione, z włoskami prostymi[5]. Pędy prosto wzniesione, zwykle rozgałęzione[10].
- Liście
- Odziomkowe i łodygowe, ogonkowe lub siedzące, dolne czasem tworzą rozetę przyziemną[5][10]. Liście odziomkowe lirowate lub pierzasto klapowane lub podzielone, rzadko dwukrotnie lub całobrzegie. Liście łodygowe całobrzegie, ząbkowane lub lirowato pierzastodzielne[11].
- Kwiaty
- Zebrane w grona, przynajmniej w dolnej części z przysadkami[5], silnie wydłużające się w czasie owocowania[10]. Działki kielicha podługowate do równowąskich, prosto wzniesione, boczna para woreczkowato rozdęta. Płatki korony cztery, kremowe do żółtych, z ciemnobrązowymi lub fioletowymi żyłkami, jajowate do podługowatych, z paznokciem[10]. Pręcików 6, wyraźnie czterosilnych, z podługowatymi pylnikami, u nasady strzałkowatymi[5][10], ale na szczycie tępymi[11]. Miodniki cztery lub dwa[11]. Zalążnia górna z 10–60 zalążkami zwieńczona jest główkowatym znamieniem[5][11].
- Owoce
- Łuszczyny równowąskie do elipsoidalnych, walcowate lub słabo czterokanciaste, zakończone szeroką, spłaszczoną szyjką słupka[5]. Szypułki owoców tęgie, wzniesione[10], same łuszczyny wzniesione, rzadko przytulone do osi kwiatostanu[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), a w jej obrębie do plemienia Brassiceae[12].
- Wykaz gatunków[3]
- Eruca foleyi (Batt.) Lorite, Perfectti, J.M.Gómez, Gonz.-Megías & Abdelaziz
- Eruca pinnatifida (Desf.) Pomel
- Eruca vesicaria (L.) Cav. – rokietta siewna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-12-14] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-12-14] (ang.).
- ↑ a b c d e Eruca Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-14].
- ↑ Eruca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-12-14].
- ↑ a b c d e f g h Klaus Kubitzki (red.), Flowering plants, Dicotyledons: Malvales, Capparales, and non-betalain Caryophyllales, Berlin: Springer, 2003, s. 126, ISBN 3-540-42873-9, OCLC 49493577.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 78, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 203, ISBN 83-01-14342-8, OCLC 183208377.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 75. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 342, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g Suzanne I. Warwick: Eruca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-14].
- ↑ a b c d Eruca Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-12-14].
- ↑ Genus Eruca Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2021-12-12].