Schinus
 Schinus peruwiański | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
schinus |
| Nazwa systematyczna | |
| Schinus L. Sp. Pl.: 388 (1753)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Pistacia vera L.[4] | |
Schinus (Schinus L.) – rodzaj roślin z rodziny nanerczowatych. Obejmuje 33 gatunki[3][5]. Zasięg rodzaju obejmuje część Ameryki Południowej na południe od Ekwadoru i Brazylii z wyłączeniem Amazonii[3][6]. Dwa gatunki – schinus peruwiański S. molle i S. terebinthifolia uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej i ciepłym klimacie strefy umiarkowanej[6]. Drugi z tych gatunków w wielu miejscach dziczeje i jest inwazyjny (zwłaszcza w Australii, Południowej Afryce, na Maskarenach, w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych i na Hawajach)[5]. W naturze rośliny te rosną w różnych lasach, na terenach skalistych i w dolinach rzek[7]. Zawierają sok mleczny powodujący dermatozy[6].
Schinus peruwiański zwany „drzewem pieprzowym” ma gorzkie, czerwone owoce wielkości pieprzu używane w Peru do doprawiania octu[8], poza tym jako zamiennik pieprzu[5] (tzw. „pieprz peruwiański”[9]). Żywica zwana „mastiksem amerykańskim” służy jako środek przeczyszczający[8] i do kontrolowania płodności[5]. Z nasion Inkowie przygotowywali napój odurzający. Sok mleczny wykorzystywany był leczniczo, a sok z gałęzi do konserwowania lin. Z liści pozyskiwano żółty barwnik[8]. Owoce S. terebinthifolia także wykorzystywane są jako pieprz czerwony. Oba gatunki uprawiane są także jako ozdobne[5]. S. polygama i S. latifolia wykorzystywane są do wyrobu napoju chicha[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewy i niskie drzewa[7], rzadko półkrzewy, rzadko też miewają pędy uzbrojone w ciernie[6], zwykle nagie[7].
- Liście
- Zimozielone lub sezonowe, skrętoległe, ogonkowe, jednolistkowe lub nieparzystopierzasto złożone, rzadko parzystopierzasto złożone. Oś liścia często bywa oskrzydlona. Listki osadzone są na niej naprzeciwlegle lub skrętolegle[6].
- Kwiaty
- Rośliny dwupienne, rzadziej jednopienne, o kwiatach drobnych[7], zebranych w wyrastające z kątów liści lub na szczytach pędów wiechy i kłosy, rzadko zebrane w pęczek[6]. Kwiaty rozwijają się na członowanych szypułkach. Okwiat jest pięciokrotny[6], zwykle biały[7]. Pręcików jest 10 w dwóch okółkach o różnej długości. Dysk miodnikowy 8–10-płatowy. Górna zalążnia z trzech owocolistków, jednokomorowa, z trzema szyjkami zakończonymi główkowatymi znamionami[7][6].
- Owoce
- Kuliste pestkowce, jasnoróżowe do ciemnoczerwonych, nagie lub owłosione. Egzokarp oddzielający się po dojrzeniu od reszty owocni, mezokarp żywiczny i mięsisty, przylega do zdrewniałego endokarpu[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podrodziny Anacardioideae, rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae)[2][10].
- Wykaz gatunków[3]
- Schinus areira L.
- Schinus bumelioides I.M.Johnst.
- Schinus engleri F.A.Barkley
- Schinus fasciculata (Griseb.) I.M.Johnst.
- Schinus ferox Hassl.
- Schinus gracilipes I.M.Johnst.
- Schinus johnstonii F.A.Barkley
- Schinus kauselii F.A.Barkley
- Schinus latifolia (Gillies ex Lindl.) Engl.
- Schinus lentiscifolia Marchand
- Schinus longifolia (Lindl.) Speg.
- Schinus marchandii F.A.Barkley
- Schinus meyeri F.A.Barkley
- Schinus microphylla I.M.Johnst.
- Schinus molle L. – schinus peruwiański
- Schinus montana Engl.
- Schinus myrtifolia (Griseb.) Cabrera
- Schinus odonellii F.A.Barkley
- Schinus pampeana Bordignon & Vog.Ely
- Schinus patagonica (Phil.) I.M.Johnst. ex Cabrera
- Schinus pearcei Engl.
- Schinus pilifera I.M.Johnst.
- Schinus polygama (Cav.) Cabrera
- Schinus praecox (Griseb.) Speg.
- Schinus ramboi F.A.Barkley
- Schinus roigii Ruíz Leal & Cabrera
- Schinus sinuata (Griseb.) Engl.
- Schinus spinosa Engl.
- Schinus terebinthifolia Raddi
- Schinus uruguayensis (F.A.Barkley) Silva-Luz
- Schinus velutina (Turcz.) I.M.Johnst.
- Schinus venturii F.A.Barkley
- Schinus weinmanniifolia Engl.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-04] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-04] (ang.).
- ↑ a b c d Schinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-04].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
- ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 834, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 36. ISBN 978-3-642-14396-0.
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 362. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 307, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
- ↑ Marian Rejewski, Rośliny przyprawowe i używki roślinne, Warszawa: Państwowe Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1992, ISBN 83-09-01484-8, OCLC 749326008.
- ↑ Genus Schinus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-04].