Bitwa pod Warszawą i Iwangorodem

Bitwa pod Warszawą i Iwangorodem (Dęblinem)

I wojna światowa, Front wschodni
{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Warszawa i okolice
Terytorium	Imperium Rosyjskie, obecnie Polska
Wynik	zwycięstwo Rosjan
Strony konfliktu
Rosja Cesarstwo Niemieckie Austro-Węgry
Dowódcy
Nikołaj Iwanow Paul von Hindenburg Victor Dankl
Siły
2. Armia 4. Armia 5. Armia 9. Armia Niemiecka 9. Armia Austro-Węgierska 1. Armia
Straty
65 000 żołnierzy 139 567 żołnierzy
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Bitwa pod Warszawą i Iwangorodem (Dęblinem) 28 września - 8 listopada 1914 – bitwy rozegrane w czasie operacji obronno-zaczepnej, wykonanej siłami rosyjskiego Frontu Północno-Zachodniego i Frontu Południowo-Zachodniego w czasie I wojny światowej przeciwko wojskom niemiecko-austriackim.

Plany stron

Klęska w bitwie galicyjskiej postawiła Austro-Węgry na krawędzi wojennej katastrofy oraz dała możliwość uderzenia armii rosyjskiej na Śląsk i Poznań. Armia niemiecka przyszła z pomocą sprzymierzonym, przerzucając część swoich sił na południe - na Śląsk. W celu pokrzyżowania planu Rosjan, tj. uderzenia na Śląsk i Poznań, dowództwo niemieckie postanowiło wykonać uderzenie z rejonu Krakowa, Piotrkowa i Częstochowy na Iwangorod i na Warszawę. Realizację planu natarcia na Warszawę i Iwangorod postanowiono wykonać siłami 1 Armii Austro-węgierskiej i nowo tworzonej 9 Armii niemieckiej pod dowództwem A. von Mackensena (ponad 290 tys. bagnetów, 20 tys. szabel i 1600 dział). Planowano ponadto tymi siłami wykonać uderzenie na północne skrzydło rosyjskiego Frontu Południowo-Zachodniego.

Rosjanie planując wtargnięcie w głąb Niemiec postanowili przegrupować 4, 5 i 9 Armię Frontu Południowo-Zachodniego z Sanu na Wisłę i 2 Armię Frontu Północno-Zachodniego pod Warszawę. Przegrupowanie planowano wykonać rokadami po prawym brzegu Wisły.

Siły strony

Armia rosyjska:

• 2 Armia: 1, 2, 4, 23 KA, 2 Syberyjski i 1 Korpusu Kawalerii, Kaukaska, zborna i Kozacka Dywizja, 79 i 50 Dywizja Piechoty (później 5 Syberyjski Korpus). Łącznie 12 dywizji piechoty i 5 dywizji kawalerii, 148.000 bagnetów, 18.000 szable i 600 dział.
• 5 Armia:1 Syberyjski, 5 i 19 KA, 5 Dońska Kozacka Dywizji i 1 Turkiestańska Brygada Kozaków. Razem 6 dywizji piechoty i półtora dywizji kawalerii, 75.700 bagnetów, 7.500 szabel i 337 dział.
• 4 Armia: 17, 3 Kaukaski, 16 KA, Uralska i Zabajkalska Dywizja Kozaków. Razem 10 dywizji piechoty i 2 dywizje kawalerii: 96.400 bagnetów, 12.000 szabel i 605 dział. Dowódca - gen. Aleksiej Ewert.
• 9 Armia: 25, 18, 14 Korpusy Armijne i Gwardii, 46 i 80 Dywizje Piechoty, 1 Dońska, 2 Kaukaska i 13 Dywizje Kawalerii. Łącznie 12 dywizji piechoty i 3 dywizje kawalerii. Dowódca - gen. Platon Aleksiejewicz Leczicki.
• Warszawski Rejon Umocniony: 2 dywizje piechoty i około pół dywizji kawalerii. Razem 30.000 bagnetów, 1.500 szabel i 216 dział
  • Razem: 470 tys. bagnetów, 50 tys. szabel i 2400 dział. Wojska podchodziły i były wprowadzane etapami.

Wojska niemieckie:

• 9 Armia: 11, 17 i 20 KA, Rezerwowy Korpus Gwardii, Zborny Korpus Frommelya, Korpusu Landwery Woyrsch, dwie Samodzielne Brygady z Twierdzy Thorn i 8 Dywizja Kawalerii. Razem - 135.600 bagnetów, 10.400 szabel i 956 dział. Dowódca - August von Mackensen.

Armia austriacka:

• 1 Armia: 1, 5, 10 KA, 38 i 106 Samodzielne Dywizje, 2, 3, 6, 7 i 9 Dywizja Kawalerii. Razem 155.000 bagnetów, 10.000 szabel i 666 dział. Dowódca - Victor Dankl von Kraśnik.

Bitwa

Na 4 dni przed niemiecką ofensywą w celu przykrycia Wisły 5, 4 i 9 Armie rosyjskie były zdjęte z linii obrony nad rzeką San i zostały przegrupowane na północ i rozmieszczone wzdłuż Wisły, od północy i południa Iwangorodu, a 2 Armia wzmocniona trzema syberyjskimi korpusami stacjonującym do tej pory nad rzeką Narew, skoncentrowana w rejonie Warszawy.

28 września 9 Armia gen. Mackensena rozpoczęła ofensywę na Warszawę i Iwangorod. 8 października wojska niemieckie wyszły na Wisłę na odcinku Sandomierz, Iwangorod, gdzie natknęły się na nowo utworzony Front rosyjski z sił 4 i 9 Armii. Niemcy stworzyli Grupę Operacyjną gen. Mackenzena, która z rubieży Radom, Kalisz była skierowana na Warszawę i Iwangorod. 12 października Niemcom udało się zająć cały lewy brzeg Wisły do Warszawy. Rosjanie na lewym brzegu Wisły utrzymywali tylko przyczółki w Iwangorodzie i Warszawie oraz przyczółek w Kozienicach, który broniła część 3 Kaukaskiego Korpusu 4 Armii, którego Niemcom nie udało się odrzucić za rzekę.

7 października do ataku na Warszawę przeszła 9 Armia niemiecka, pod dowództwem gen. von Mackensena. Po trzech dniach walk pod Grójcem (30 km od Warszawy) 9 armia zaczęła wycieśniać 2 Syberyjski Korpus, który poniósł ciężkie straty. Na pomoc 1 korpusowi skierowano 1 Dywizję Strzelców, która zamknęła Niemcom drogę do stolicy Polski. Pod koniec września grupa Mackensena była okrążona na linii fortów Twierdzy Warszawa.

10 października dowódca Frontu Zachodniego gen. Nikołaj Iwanow zarządził przejście do ofensywy. W czasie gdy walki toczono pod Warszawą, 4 i 5 Armia rosyjska zaczęły forsować Wisłę, a 2 Armia została skierowana na zachód od Warszawy. Paul von Hindenburg, wprowadzając do walki Rezerwowy Korpus Gwardii, próbował w ciągu 10 dni przeciwstawić się forsowaniu Wisły przez 4 Armię, ale 20 października Rosjanie przeprawili 17 i 3 Kaukaski Korpus i rozpoczęli natarcie, czym zaskoczyli Hindenburga. 18 - 23 października armie rosyjskie przechodziły do natarcia, tworząc zagrożenie okrążenia 9 Armii niemieckiej, która była zmuszona do wycofania. To także zmusiło wojska niemieckie do zaprzestania oporu na pozycjach pod Kozienicami.

Próbując zebrać siły, by uderzyć siłami 9 Armii, Hindenburg przekazał kierunek Iwangorodzki 1 Armii austro-węgierskiej. Austriacy próbowali zlikwidować przyczółek Kozienicki, lecz zostali rozbici w boju spotkaniowym. 21 października armia rosyjska wykonywała manewr od Kozienic i Iwangorodu na lewym brzegu Wisły w kierunku na Radom. 26 października Niemcy zmuszeni byli wzmocnić Austriaków rezerwami, które posuwają się do Pilicy. 1 Armia gen. Dunkla została rozbita i zmuszona do wycofania. 27 października rozpoczęto wycofanie na pozycje wyjściowe. W czasie wycofania odsłonięto skrzydło i powstała luka, w którą weszła 9 Armia rosyjska. Niemcom i Austriakom groziło rozgromienie. 8 listopada wojska rosyjskie wyszły na linie: Uniejów, Przedbórz, Miechów, Koszyce, na czym zakończyły operację, ze względu na oderwanie się sił operacyjnych od tyłów na ok. 150 km.

8 listopada 1914 Paul von Hindenburg wydał rozkaz zaprzestania walk i wycofania się na pozycje wyjściowe. Niemiecko-austriackie wojska rozpoczęły pośpieszne wycofanie.

Operacja warszawsko-iwangorodzka była jedną z większych operacji I wojny światowej. Po raz pierwszy w historii sztuki wojennej była operacją przeprowadzoną siłami dwóch frontów. Zerwała plany strategiczne wojsk niemieckich na froncie wschodnim i zmusiła Niemców do ściągnięcia i przerzucenia wojsk z frontu zachodniego na front wschodni, aby nie dopuścić do zajęcia Śląska.

Kilka dni później rozpoczęła się nierozstrzygnięta Bitwa pod Łodzią.

Bibliografia

• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedia t. 4 Moskwa 1971