Kieś: Różnice pomiędzy wersjami

Kieś
Cēsis
	; Kieś, siedziba muzeum historycznego
Herb	Flaga
Państwo	Łotwa
Gmina	Kieś
Data założenia	1206
Prawa miejskie	1224
Populacja (2012); • liczba ludności	; 17 489
Kod pocztowy	LV-41(01-03)
	Położenie na mapie Łotwy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:town}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 19:29, 30 lis 2015

Kieś (łot. Cēsis, niem. Wenden, ros. Цесис, estoń. Võnnu; dawniej Wenden) – miasto na Łotwie nad rzeką Gaują.

Historia

Miasto założone w 1206. W 1583, po wyprawach inflanckich Stefana Batorego, na sejmiku w Kiesi Stanisław Pękosławski ogłosił w imieniu króla nową konstytucję Inflant. Od 1598 było stolicą województwa wendeńskiego^[1] I Rzeczypospolitej (istniało formalnie do 1660).

Najstarszą zachowaną budowlą miasta jest, obecnie protestancki, kościół św. Jana zbudowany w 1284 przez mistrza krajowego Wilhelma Schaenberga. W roku 1535 zmarł w nim nagle, podczas nabożeństwa wielki mistrz Walter von Pletenberg. Świątynia jest miejscem pochówku kilku dostojników zakonnych i biskupów, m.in. biskupa Andrzeja Nideckiego.

Najstarsza osada ludzka w Kiesi znajdowała się na wzgórzu Riekstu, gdzie plemię Vendów z bałtyckofińskiej grupy językowej wzniosło drewniane grodziszcze (stąd niemiecka nazwa miasta- „Wenden”). 18-metrowej wysokości wzgórze z widocznymi resztkami fortyfikacji można podziwiać w Parku Zamkowym w Kiesi. Gród znajdował się w pobliżu ważnego traktu wiodącego z zachodu na wschód i dominował nad okolicą.

Niemieccy krzyżowcy z zakonu kawalerów mieczowych w roku 1209, w pobliżu grodowego wzgórza, rozpoczęli budowę zamku o nazwie Wenden Już w roku następnym zamek ten był przez trzy dni oblegany przez Estów^[2]. Gdy zamek został rozbudowany i dobrze ufortyfikowany, służył jako siedziba Wielkich Mistrzów zakonu. Była to główna rezydencja inflanckiego mistrza krajowego. W centrum miasta rozplanowano rynek i wzniesiono dominujący nad otoczeniem kościół św. Jana, który powstał w latach 1281-1284. Miasto otoczone było kamiennymi murami, których fragmenty do dziś są widoczne przy ulicach Vaļņu i Palasta. Miasto szybko się rozwijało, dzięki czemu w średniowieczu zostało przyjęte do Hanzy. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego, w 1566 roku miasto zostało włączone do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W roku 1577, podczas wojen inflanckich, garnizon wysadził w powietrze część zamku, by zapobiec dostaniu się w ręce Iwana Groźnego, który został ostatecznie pokonany w serii bitew pod Kiesią (1577–1578)^[3]. W 1584 roku na mocy bulli papieża Sykstusa V, Kieś (Wenden) stała się siedzibą katolickiego biskupstwa inflanckiego, które istniało do 1798 roku.

W roku 1598 Kieś została włączona w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako stolica województwa wendeńskiego, a pięć lat wcześniej król Zygmunt III Waza wyznaczył biskupowi wendeńskiemu^[4] miejsce w Senacie po biskupie kamienieckim. W 1620 Kieś/Wenden zostało zdobyte przez Szwedów. Zamek został odbudowany, ale ponownie zburzony w roku 1703 w czasie Wielkiej Wojny Północnej przez Rosjan i pozostawiony w postaci ruin.

W drugiej połowie XIX wieku budowa drogi bitej Ryga – Psków (1868) i linii kolejowej Ryga – Valka (1889) przyspieszyły rozwój miasta. Ulica Raunas, łącząca dworzec kolejowy ze Starym Miastem, została zaprojektowana jako szeroka, reprezentacyjna arteria z dominującymi budynkami Łotewskiego Domu Ludowego (architekt A. Malvess) i Sądu Obwodowego (architekt P. Mengelis).

Bitwa pod Kiesią w czerwcu 1919 roku stanowiła decydujący moment dla estońskiej i łotewskiej walki o niepodległość.

Obecnie siedziba władz administracyjnych okręgu Cēsis.

Zabytki

Zamek gotycki - siedziba polskich starostów. Gdy w roku 1777 zamek wraz z otoczeniem otrzymał hrabia Sievers, w oparciu o wschodnią basztę zamku wzniesiona została nowa rezydencja magnacka, tzw. Nowy Zamek. W 1949 zabudowania stajni i wozowni Nowego Zamku stały się siedzibą Muzeum Historycznego.
Kościół gotycki pw. św. Jana z 1284 r., w którym płytą nagrobną upamiętniony jest biskup Andrzej Patrycy Nidecki
mury obronne - fragmenty
najstarszy browar na Łotwie „Cēsu alus darītava”, wzniesiony w roku 1878 na bazie starszego, pamiętającego czasy wojen inflanckich.

Urodzeni w mieście

Mārtiņš Cipulis – hokeista

Współpraca

↑ Lewandowski, s. 77.
↑ Lewandowski, s. 28.
↑ Lewandowski, s. 76.
↑ Lewandowski, s. 78.

Bibliografia

„Lettland wie wir es lieben”: Nacionālais APGĀDS, Rīga 2008, ISBN 978-9984-26-372-4.
Jan Lewandowski: Historia Estonii, Ossolineum, Wrocław 2002, ISBN 83-04-04528-1.
Michael Müller [wyd.]: Baltische Länder – Reisehandbuch, Erlangen 2008, ISBN 978-3-89953-380-4.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia z Kiesi
Wenden, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 207 .

Zobacz też

Diecezja inflancka

[1] Lewandowski, s. 77.

[2] Lewandowski, s. 28.

[3] Lewandowski, s. 76.

[4] Lewandowski, s. 78.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 38: / Linia 38: @@
 Miasto założone w [[1206]]. W [[1583]], po wyprawach [[Inflanty|inflanckich]] [[Stefan Batory|Stefana Batorego]], na [[Sejmiki ziemskie|sejmiku]] w Kiesi [[Stanisław Pękosławski (Abdank)|Stanisław Pękosławski]] ogłosił w imieniu króla nową konstytucję Inflant. Od [[1598]] było stolicą [[województwo wendeńskie|województwa wendeńskiego]]<ref>Lewandowski, s. 77.</ref> [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]] (istniało formalnie do [[1660]]).
-Najstarszą zachowaną budowlą miasta jest, obecnie protestancki, kościół św. Jana zbudowany w 1284 przez mistrza krajowego Wilhelma Schaenberga. W roku 1535 zmarł w nim nagle, podczas nabożeństwa wielki mistrz Walter von Pletenberg. Świątynia jest miejscem pochówku kilku dostojników zakonnych i biskupów.
+Najstarszą zachowaną budowlą miasta jest, obecnie protestancki, kościół św. Jana zbudowany w 1284 przez mistrza krajowego Wilhelma Schaenberga. W roku 1535 zmarł w nim nagle, podczas nabożeństwa wielki mistrz Walter von Pletenberg. Świątynia jest miejscem pochówku kilku dostojników zakonnych i biskupów, m.in. biskupa Andrzeja Nideckiego.
 Najstarsza osada ludzka w Kiesi znajdowała się na wzgórzu Riekstu, gdzie plemię Vendów z [[Języki bałtyckofińskie|bałtyckofińskiej]] grupy językowej wzniosło drewniane grodziszcze (stąd niemiecka nazwa miasta- „Wenden”). 18-metrowej wysokości wzgórze z widocznymi resztkami fortyfikacji można podziwiać w Parku Zamkowym w Kiesi. Gród znajdował się w pobliżu ważnego [[Droga (transport)|traktu]] wiodącego z zachodu na wschód i dominował nad okolicą.

Miasta	Kieś
Parafie	Vaive