Szarawary
Szarawary (ukr. шаровари, z węg. salavári, tur. şalvar od pers. szalwār 'spodnie') – szerokie, długie, bufiaste spodnie noszone na Wschodzie i w Polsce XVI–XVIII w.; inaczej hajdawery.
Zakres pojęcia[edytuj | edytuj kod]
Element tradycyjnego stroju męskiego i kobiecego na Bałkanach oraz na szeroko pojętym Oriencie: od krajów arabskich poprzez Azję Centralną po Indie i Azję Południowo-Wschodnią (Indonezja). Zwykle w kolorach jaskrawych, niekiedy czarne, w zależności od przeznaczenia i miejscowych zwyczajów szyte z różnych materiałów.
Szarawary są m.in. elementem stroju bajader. Na Rusi pojawiły się już w XI w. pod wpływem ludów tureckich[1], następnie stały się elementem ukraińskiego stroju ludowego oraz umundurowania wojsk kozackich[2] do II wojny światowej włącznie[3].
W Polsce noszone powszechnie przez mężczyzn w dobie sarmatyzmu pod wpływem silnych w owym czasie wpływów Orientu na strój szlachecki i sztukę wojenną oraz ze względu na to, że były wygodne do konnej jazdy. Były też elementem stroju Karaimek, bałagułów (żydowskich woźniców na Podolu i Pokuciu) i in.
Polskie mundury[edytuj | edytuj kod]
Szarawary znajdowały się m.in. na wyposażeniu następujących formacji polskiego wojska:
- husaria,
- pancerni,
- lekka jazda[4],
- Kozacy zaporoscy – z płótna,
- Kawalerii Narodowej – z karmazynowego lub granatowego sukna, podszywane płótnem, szerokie w biodrach, wąskie u dołu nogawek, wpuszczane w buty[5],
- 1 Pułk Krakusów – szarawary karmazynowe z lampasami,
- strzelcy konni w okresie Księstwa Warszawskiego – do munduru codziennego sukienne zielone lub szare, obszyte skórą czarną wewnątrz i z boku dla ochrony przed przecieraniem[6]
Szarawary noszono także w okresie zaborów w oddziałach paramilitarnych i pożarniczych, m.in. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”[7].
Kultura ludowa[edytuj | edytuj kod]
Wielkanocne "turki" – w kulturze ludowej wielu miejscowości oddziały straży adorujących symboliczne groby Chrystusa od wieczora Wielkiego Piątku do procesji rezurekcyjnej[8].
Krytyka[edytuj | edytuj kod]
Niekiedy błędnie określa się w ten sposób hakamę – szerokie spodnie samurajów, używane w niektórych sztukach walki pochodzących z Japonii, np. w aikido, kenjutsu, kendo, kyūdō i in.
Inne znaczenia[edytuj | edytuj kod]
- W gwarze łowieckiej – długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych, także u zająca i jelenia.
- Żartobliwe określenie wszelkiego rodzaju spodni.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Piotr Niemir Kotowicz, Wczesnośredniowieczny strój słowiański w X- XIII wieku. [dostęp 2006-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-14)].
- ↑ Jarosław Pawłowski, Rola kozaków w działaniach militarnych w kampanii 1812 r.. [dostęp 2002-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-12-06)].
- ↑ Mundur Oberleutnanta z Ostlegionów. [dostęp 2006-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-15)].
- ↑ O znakach lekkich: Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III
- ↑ Wyposażenie kawalerii według przepisów z 1791 roku.
- ↑ Przepisy ubiorów dla woysk i administracyów wojennych Xsięstwa Warszawskiego. arsenal.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-27)]..
- ↑ Z dziejów "Sokoła". leszno.interbit.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-12-23)]..
- ↑ Lubomir Kosiński, Wielkanocne "turki", "Wiedza i Życie" nr 4/1999. archiwum.wiz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-12)].; Wola Rzeczycka – wielkanocne "Turki", Jacek Kałuszko o Turkach z Radomyśla.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zdzisław Żygulski jun., Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 416. ISBN 83-03-01483-8.