Tupinambis

	Tupinambis
	Daudin, 1802
	; Przedstawiciel rodzaju – teju brazylijski (T. teguixin)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Nadrodzina	Gymnophthalmoidea
Rodzina	tejowate
Rodzaj	Tupinambis
	Typ nomenklatoryczny
	Tupinambis monitor Daudin, 1802 (= Lacerta teguixin Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Tutor Goldfuss, 1820; Custa Fleming, 1822; Exypnestes Kaup, 1826; Ctenodus Wagler, 1828; Podinema Wagler, 1830; Ctenodon Wagler, 1830; Teguixin J.E. Gray, 1830; Gymnogomphius Wagler, 1833;
	Tutor Goldfuss, 1820; Custa Fleming, 1822; Exypnestes Kaup, 1826; Ctenodus Wagler, 1828; Podinema Wagler, 1830; Ctenodon Wagler, 1830; Teguixin J.E. Gray, 1830; Gymnogomphius Wagler, 1833;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tupinambis – rodzaj jaszczurek z rodziny tejowatych (Teiidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ekwadorze, Kolumbii, Wenezueli, na Trynidadzie, w Gujanie, Surinamie, Gujanie Francuskiej, Brazylii, Peru i Argentynie^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Tupinambis: plemię Tupinambá, jedna z grup etnicznych Tupi, która zamieszkiwała dzisiejszą Brazylię przed podbojem regionu przez portugalskich osadników kolonialnych^[10].
Tutor: łac. tutor „chronić”^[11]. Gatunek typowy: Monitor americanus Goldfuss, 1820 (= Lacerta teguixin Linnaeus, 1758).
Custa: być może łac. custos, custodis „strażnik”^[12]. Gatunek typowy: Lacerta teguixin Linnaeus, 1758.
Exypnestes: według L. Agassiza nazwa pochodzi od gr. εξυπνιστης exupnistēs „pobudzony”^[13], być może od εξυπνιζω exupnizō „obudzić”^[14]. Gatunek typowy: Tupinambis monitor Daudin, 1802 (= Lacerta teguixin Linnaeus, 1758).
Ctenodus (Ctenodon): gr. κτεις kteis, κτενος ktenos „grzebień”^[15]; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”^[16]. Gatunek typowy: Tupinambis nigropunctatus von Spix, 1825 (= Lacerta teguixin Linnaeus, 1758).
Podinema: gr. ποδηνεμος podēnemos „szybki jak wiatr, chyżonogi”^[6]. Gatunek typowy: Lacerta teguixin Linnaeus, 1758.
Teguixin: epitet gatunkowy Lacerta teguixin Linnaeus, 1758^[7]. Gatunek typowy: Lacerta teguixin Linnaeus, 1758.
Gymnogomphius: γυμνος gumnos „goły, nagi”^[17]; γομφιος gomphios „ząb trzonowy”^[18]. Nowa nazwa dla Podinema.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[9]:

Tupinambis cryptus
Tupinambis cuzcoensis
Tupinambis longilineus
Tupinambis matipu
Tupinambis palustris
Tupinambis quadrilineatus
Tupinambis teguixin – teju brazylijski^[19]
Tupinambis zuliensis

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ F.M. Daudin: Histoire naturelle, générale et particulière, des reptiles, ouvrage faisant suite à l’Histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini. T. 3. Paris: F. Dufart, 1802, s. 5. (fr.).
↑ G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 168. (niem.).
↑ J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 274. (ang.).
↑ J.J. Kaup. Beiträge zur Amphibiologie und Ichthyologie. „Isis von Oken”. Jahrgang 1826, s. 88, 1826. (niem.).
↑ J.G. Wagler. Vorläufige Uebersicht des Geruftes, sowie Untungigung feines Systema amphibiorum. „Isis von Oken”. 21, s. 860, 1828. (niem.).
↑ ^a ^b ^c J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 153. (niem.).
↑ ^a ^b J.E. Gray: A Synopsis of the species of the class Reptilia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. London: G.B. Whittaker, 1831, s. 29. (ang.).
↑ J.G. Wagler. Deutung der in Seba's Thesauro rerum naturalium T. 1. et. 2. enthaltenen Abbildungen von Lurchen, mit kritische Bemerkungen. „Isis von Oken”. Jahrgang 1833, s. 900, 1833. (niem.).
↑ ^a ^b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Tupinambis. The Reptile Database. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).
↑ M.B. Harvey, G.N. Ugueto & R.L. Gutberlet, Jr.. Review of Teiid Morphology with a Revised Taxonomy and Phylogeny of the Teiidae (Lepidosauria: Squamata). „Zootaxa”. 3459, s. 142, 2012. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 245.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. [1].
↑ Reptilia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 18. (łac.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 88.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 63.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 151.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 100.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 98.
↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 391. ISBN 83-01-14344-4.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[Daudin-1] F.M. Daudin: Histoire naturelle, générale et particulière, des reptiles, ouvrage faisant suite à l’Histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini. T. 3. Paris: F. Dufart, 1802, s. 5. (fr.).

[Goldfuss-2] G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. 168. (niem.).

[Fleming-3] J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 274. (ang.).

[Kaup-4] J.J. Kaup. Beiträge zur Amphibiologie und Ichthyologie. „Isis von Oken”. Jahrgang 1826, s. 88, 1826. (niem.).

[Wagler1828-5] J.G. Wagler. Vorläufige Uebersicht des Geruftes, sowie Untungigung feines Systema amphibiorum. „Isis von Oken”. 21, s. 860, 1828. (niem.).

[Wagler1830-6] J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 153. (niem.).

[Gray-7] J.E. Gray: A Synopsis of the species of the class Reptilia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. London: G.B. Whittaker, 1831, s. 29. (ang.).

[Wagler1833-8] J.G. Wagler. Deutung der in Seba's Thesauro rerum naturalium T. 1. et. 2. enthaltenen Abbildungen von Lurchen, mit kritische Bemerkungen. „Isis von Oken”. Jahrgang 1833, s. 900, 1833. (niem.).

[Uetz&Hallermann-9] P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Tupinambis. The Reptile Database. [dostęp 2019-02-14]. (ang.).

[Harvey&inni-10] M.B. Harvey, G.N. Ugueto & R.L. Gutberlet, Jr.. Review of Teiid Morphology with a Revised Taxonomy and Phylogeny of the Teiidae (Lepidosauria: Squamata). „Zootaxa”. 3459, s. 142, 2012. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=275_245]-11] Jaeger 1944 ↓, s. 245.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=]-12] Jaeger 1944 ↓, s. [1].

[Agassiz-13] Reptilia. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 18. (łac.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=118_88]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 88.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=93_63]-15] Jaeger 1944 ↓, s. 63.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=181_151]-16] Jaeger 1944 ↓, s. 151.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=130_100]-17] Jaeger 1944 ↓, s. 100.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=128_98]-18] Jaeger 1944 ↓, s. 98.

[pwn-19] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 391. ISBN 83-01-14344-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]