Ulica Kardynała Augusta Hlonda we Wrocławiu
| Plac Grunwaldzki | |||||||||||||
 ulica Hlonda od strony placu Katedralnego | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
153 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
| 51°06′52,982″N 17°02′59,159″E/51,114717 17,049766 | |||||||||||||
Ulica Kardynała Augusta Hlonda (Kleine Scheitniger Strasse, Prälatenweg, Prałacka[1][2][3]) – ulica położona we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim, obręb Plac Grunwaldzki, w dawnej dzielnicy Śródmieście. Biegnie od placu Katedralnego do ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego[a][1][2][4][5][6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W miejscu dzisiejszego początku ulicy znajdowały się wały obronne po wschodniej stronie Ostrowa Tumskiego[7]. Następnie powstała tu droga od obszaru współczesnego placu Katedralnego, przy czym nie jest znany czas jej powstania[2]. Oddzielała ona Brygidzin od Zatumia[1]. Natomiast pierwszą nazwę ulica – jako całość obejmująca także dwie inne współczesne ulice – otrzymała w 1824 roku kiedy wytyczono i uregulowano pierwszy jej odcinek[1][2]. Byłą to droga bez nawierzchni brukowej, obsadzona topolami, jeszcze do lat 30. XX wieku. Jej pełna zabudowa pojawiła się u schyłku XIX wieku[2]. Zabudowa pierzei północnej powstała w latach 60. XIX wieku, a pierzei południowej w latach 70. XIX[1]. Do około 1874 r. skrzyżowanie z dzisiejszą ulicą Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Benedyktyńską nie miało drogi biegnącej na południe, bowiem od ulicy biegła jedynie droga w kierunku północnym do współczesnej ulicy Henryka Sienkiewicza. Dopiero około tego roku przedłużono ją kierunku Odry po wybudowaniu w 1875 roku mostu (w miejscu dzisiejszego Mostu Pokoju)[8][9][10].
Podczas działań wojennych jakie były prowadzone w czasie oblężenia Wrocławia z 1945 roku ulica i zabudowa doznały znacznych zniszczeń. Zachowały się tylko domy o numerach od 2 do 8 i narożna kamienica przy placu Katedralnym 12[1][2].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy własne:
- Kleine Scheitniger Strasse, do 1915 r.[1][3] (Małoszczytnicka[2])
- Prälatenweg, od 1915 r. do 1945 r.[1][3] (Prałacka[2])
- ulica Prałacka, od 1945 r. do 30.05.1989 r.[1][2][3]
- ulica Kardynała Augusta Hlonda[1][3].
Nazwa pierwotna Kleine Scheitniger Strasse (Małoszczytnicka), nawiązuje do nazwy pobliskiej ulicy Kardynała Bolesława Kominka, która nosiła wówczas nazwę Scheitniger Strasse (Szczytnicka). Obie nazwy dotyczyło osiedla Szczytniki – Scheitnig[2][3][11]. Była to ówcześnie wspólna nazwa (Kleine Scheitniger Strasse) także dla znajdujących się po przeciwnej stronie ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego ulic: Benedyktyńskiej i Ładnej. Odrębne nazwy dla tych ulic nadano w 1915 roku[2][3][12][13]. Natomiast późniejsze obie nazwy z lat 1915–1945 i 1945-1989 nawiązują do słowa prałat: Prälat w języku niemieckim oznacza właśnie prałata[2][3]. Współczesna nazwa została nadana przez Miejską Radę Narodową uchwałą nr VI/36/89 z 30.05.1989 r.[4]
Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Do ulicy przypisana jest droga gminna o długości 153 m[4] klasy dojazdowej[14].
Ulice i place łączące się z ulicą Kardynała Augusta Hlonda:
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Początek ulicy znajduje się przy placu Katedralnym. W tym miejscu znajduje się na placu skwer. Pierzeja południowo-wschodnia obejmuje zachowany budynek z XIX wieku położony przy placu Katedralnym 12 i dalej wolny teren przeznaczony pod zabudowę. Dla tego obszaru przewidziano przede wszystkim szeroko pojętą funkcję usługową związaną z turystyką, administracją, kulturą oraz apartamentami, z możliwością zabudowy całego kwartału, zawartego pomiędzy ulicami: Kardynała Bolesława Kominka, Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Kardynała Augusta Hlonda, po jego obrysie zabudową ciągłą w połączeniu z już istniejącą zabudową przy placu Katedralnym. Na pierzeję północną natomiast składa się w jej początku ciąg kamienic z drugiej połowy XIX wieku pod numerami do 2 do 8, a dalej ogrodzony teren Ogrodu Botanicznego[1][2][5][17][18], przy czym na pewnym odcinku dopuszcza się nową zabudowę powiązaną z już istniejącą[18].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Kardynała Augusta Hlonda podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Ostrowia Tumskiego i wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tumskiej, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 195 z 15.02.1962 r. oraz A/678/213 z 12.05.1967 r.[19][20] Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[21][22]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego „Stare Miasto”, który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[23].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| nr[b] | obiekt | powstanie | nr rej.[c] | foto |
|---|---|---|---|---|
| ul. kardynała Augusta Hlonda | ||||
| 2-4 | Kamienica pierzeja północno-zachodnia |
ok. 1870 r.[5] | mpzp, GEZ[5][24][25] | 
|
| 6 | Kamienica pierzeja północno-zachodnia |
ok. 1860 r.[5] | mpzp, GEZ[5][24][26] | 
|
| 8 | Kamienica pierzeja północno-zachodnia |
ok. 1860 r.[5] | mpzp, GEZ[5][24][27] | 
|
| ul. Henryka Sienkiewicza | ||||
| 23 | Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego pierzeja północno-zachodnia |
zał. 1811 r., proj. 1857 r., l. 1883-1886, 1914 r., l. 1926-1928, 1929 r., odb. 1948 r.[5] (XII-XIV w.[28]) | 7 z 26.11.1947 oraz A/2374/2094 z dn. 05.02.1974[5][28][29] | 
|
| pl. Katedralny | ||||
| 11-12 | Budynki klasztorne (?), ob. budynki mieszkalne pierzeja południowo-wschodnia |
ok. 1820 r., ok. 1928 r.[5] | mpzp, GEZ[5][30] | 
|
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ ZDiUM w swoim zestawieniu podaje, że ulica biegnie od ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego do placu Katedralnego. Jednak nie jest to zgodne z numeracją porządkową budynków przy tej ulicy. Zgodnie z tą numeracją ulica bierze swój początek przy placu Katedralnym i biegnie w kierunku ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego[4][5].
- ↑ "Nr" w tabeli zabytków oznacza numer budynku w rejestrze budynków, odpowiadający także pocztowemu numerowi adresowemu.
- ↑ „Nr rej.” w tabeli zabytków oznacza numer i datę wpisu w rejestrze zabytków. Skróty: mpzp – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, GEZ – Gminna Ewidencja Zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k Harasimowicz 2006 ↓, s. 351 (Hlonda).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Antkowiak 1970 ↓, s. 202 (Prałacka).
- ↑ a b c d e f g h Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 115 (Prälatenweg).
- ↑ a b c d e f ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1310 (Hlonda A.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m SIP 2018 ↓, GEZ.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 636–637 (Ostrów Tumski).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 90-95 (Katedralny).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 279-280 (Wieczorka).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 352 (Wyszyńskiego).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (Most Pokoju).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 126 (Scheitniger Str.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 131 (Schwenckfeldstr.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Selenkestr.).
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 16.
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 1706 (Katedralny).
- ↑ ZDiUM ulice 2018 ↓, poz. 5463 (Wyszyńskiego S.).
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §9 pkt 1, § 25 ust. 35-36, 58-59.
- ↑ a b Uchwała RMWr 2013 ↓, §30.
- ↑ NID 2017 ↓, s. 206.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 5.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b c GEZ 2018 ↓, 3341.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2175.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2176.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2177.
- ↑ a b NID 2017 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2018 ↓, 7839.
- ↑ GEZ 2018 ↓, 2956.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, kwiecień 2018 [dostęp 2018-05-07] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-03-23] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18] (pol.).
- Uchwała XIII/442/99 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 21 października 1999 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru – OSTRÓW TUMSKI – WYSPY – OGRÓD BOTANICZNY we Wrocławiu., „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 26 stycznia 2000 r. Nr 3, poz.24.; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 października 1999 r. Nr 9, poz.401., Wrocław, 21 października 1999 [dostęp 2018-04-16] (pol.).
- Uchwała XXXVII/855/13 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Bolesława Drobnera i Henryka Sienkiewicza we Wrocławiu., „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2013 r. poz.3042. [Data ogłoszenia: 9 maja 2013 r.]; TEKST JEDNOLITY z 2014 r. – Obwieszczenie Rady Miejskiej Wrocławia z 20 marca 2014 r. (Dz.Urz.Woj.Doln. z 2014 r. poz.2105), Wrocław, 17 stycznia 2013 [dostęp 2018-06-21] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Iwanska, sporządziła Jolanta Gac /NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2018-05-14] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Hlonda Augusta, kard., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-06-18] (pol.).
- ul. Hlonda Augusta, kard., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-06-18] (pol.).
- ul. kard. Augusta Hlonda, wikimapia.org [dostęp 2018-06-18] (pol.).