Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów/Historia Paragwaju

Teren obecnego Paragwaju został odkryty w roku 1524 przez Portugalczyka Aleixo Garcię i Włocha Sebastiano Caboto, działających na służbie Korony hiszpańskiej. Przyszłą stolicę, Asunción, założył w roku 1537 Juan de Salazar y Espinosa. Prowincję zorganizował dla Korony hiszpańskiej pod koniec lat 30-tych XVI wieku Juan de Ayolas. W ten sposób rozpoczęła się długa historia kolonialna Paragwaju - aż do roku 1811, gdy kraj uniezależnił się od Hiszpanii.

Czasy prekolumbijskie

Do przybycia konkwistadorów hiszpańskich, terytorium wschodniego Paragwaju, tzn. obszar między rzekami Parana i Paragwaj, był zamieszkany przez różne ludy indiańskie, będące w stanie ciągłej wojny między sobą. Ludy te dzieliły się na trzy grupy: pámpidos, lágidos i amazónidos. Nie wiadomo, czy teren jako pierwsi zajęli lágidos, czy też pámpidos. Dokumenty mówią, że w wieku XV amazónidos avá, znani szerzej jako Guarani, zdołali zdobyć rejony północne i wschodnie dzięki swojej przewadze liczebnej i rozwiniętej kulturze materialnej - umieli uprawiać maniok jadalny, kukurydzę i orzeszki ziemne. Znajomość techniki orki pozwoliła im wytworzyć nadwyżki potrzebne do utrzymania stałego wzrostu demograficznego i ekspansji terytorialnej.

Przed Guarani na terytoriach Paragwaju mieszkały ludy myśliwsko-zbierackie z grupy lágidos (np. ašé-guayakí) i pámpidos, wśród których znajdowały się ludy nazywane przez Guarani agace i payaguá.

Według źródeł, pierwszym Europejczykiem, który spotkał Guarani, był Aleixo Garcia - odkrywca i podróżnik portugalski na służbie hiszpańskiej, który uczestniczył w licznych ekspedycjach do Ameryki Południowej. Po wyrzuceniu na Wyspę Św. Katarzyny (która obecnie należy do brazylijskiego stanu Santa Catarina) jako rozbitek w r. 1525, przewodził dużemu oddziałowi Guarani, który, poruszając się wzdłuż rzeki Pilcomayo, dotarł do granic państwa Inków (prawdopodobnie w okolicach Cochabamba). Tam stoczył z sukcesem kilka bitew i zdecydował wrócić na wybrzeże atlantyckie z imponującym łupem w postaci przedmiotów ze srebra i złota. Umarł w drodze, ale pozostawił dla Europejczyków przybywających do Ameryki Południowej opis swoich przygód.

Sojusze między Guarani a Hiszpanami powstawały często i były skierowane przeciwko innym ludom indiańskim, głównie Guaycuru i Mbya, wśród których znajdowali się owi agace i payaguá. Ludy te zostały ostatecznie wytępione - częściowo wskutek ciągłych ataków Guarani i Hiszpanów, a częściowo wskutek własnych zwyczajów, które stawiały ich w konfrontacji na słabszej pozycji - np. u payagua rodzina miała zakaz mieć więcej niż jednego syna.

Epoka kolonialna

Pierwsi Europejczycy pojawili się na terenach Paragwaju po niepowodzeniu pierwszej próby założenia Buenos Aires na początku XVI wieku. 15 sierpnia 1537 założyli twierdzę Asunción del Paraguay. Miasto przekształciło się w siedzibę jednej z kolonialnych prowincji hiszpańskich. Zwano je Matką Miast, ponieważ stąd wyruszali osadnicy zakładający nie istniejące już maista Ontiveros, Ciudad Real del Guayrá i Villa Rica del Espíritu Santo w dawnej prowincji Guayrá (obecnie część brazylijskiego stanu Paraná), Santiago de Jerez w dawnej prowincjiItatín (obecnie część brazylijskiego stanu Mato Grosso do Sul), San Francisco de Mbiaza na wybrzeżu Atlantyku (obecnie część brazylijskiego stanu Santa Catarina), a także istniejące nadal Santa Cruz na południu obecnej Boliwii; stąd też pochodzili ważni obywatele Buenos Aires, Corrientes, Santa Fe i nieistniejącego już Concepción de Buena Esperanza, lepiej znanego jako Concepción del Bermejo.

Za rządów gubernatora Hernando Ariasa de Saavedry (zwanego Hernandariasem) do Paragwaju przybyli jezuici, którzy otrzymali zadanie spacyfikowania Indian. Taki był początek misji jezuickich wśród Indian Guarani. Między rokiem 1604 a 1767 jezuici stworzyli wśród Guarani oryginalne państwo teokratyczne. Misje jezuickie miały autonomię względem gubernatorów z Asunción, a praktycznie stały się niepodległe. Misje opiekowały się prawie 300 tys. Indian, nauczając ich religii katolickiej, rolnictwa, rzemiasła i drobnego przemysłu.

Ogółem powstały 32 misje. Pierwotnie instalowano je w regionie Guayrá, potem między rzeką Tebicuary i działem wodnym Niziny La Platy, wraz z mniejszymi nizinami, leżącymi bezpośrednio nad Atlantykiem. Pozwalano na używanie języka Guarani i stworzono jego formę pisaną: powstawały w nim ważne prace teologiczne, drukowane w pierwszej drukarni nad La Platą. Równocześnie Ruy Díaz de Guzmán z Asunción pisał pierwsze prace dotyczące historii tzw. Południowego Stożka (Argentyna, Chile, dawniej także Urugwaj i Paragwaj).

Zgodnie z systemem organizacji misji, każda osada była rządzona przez: księdza-rektora o władzy najwyższej, księdza zajmującego się doktryną religijną i wydającego instrukcje w tej materii, księdza zajmującego się ekonomią i administracją oraz księdza pomocniczego, który był łącznikiem między ludnością a rektorem.

W roku 1617, podczas rządów Hernandariasa (i wbrew jego woli) doszło do podziału prowincji na dwie gubernie: Paragwaj i Buenos Aires. W ten sposób Paragwaj stracił dostęp do morza - estuarium La Platy - zachowując Asunción, Ciudad Real i Villa Rica del Guayrá. Strata "okna na świat" w postaci portu w Buenos Aires była odczuwalna jeszcze bardziej po oderwaniu się od Paragwaju strategicznego terytorium zwanego Mbiazá, który odpowiada obecnemu stanowi brazylijskiemu Santa Catarina i na którym znajdował się strategiczny port (założony w 1538 roku) - San Francisco de Mbiazá.

W roku 1717 wybuchła rebelia comuneros. Stanowiła ona pierwszy krzyk o wolność w całej Ameryce, ale klęska w bitwie pod Tovati w roku 1721 spowodowała narzucenie ostrych sankcji na region, które całkowicie spowolniły rozwój gospodarczy.

Zawarty w roku 1750 traktat graniczny między Hiszpanią a Portugalią spowodował stratę przez Paragwaj regionu Guayrá (między rzeką Parana a Atlantykiem), dużej prowincji Itatín i regionu Cuiabá), które zostały oddane Brazylii w zamian za miasto Colonia del Sacramento na wschodnim brzegu La Platy (tzw. Banda Oriental).

W tym samym roku Kortezy hiszpańskie w porozumieniu z koroną portugalską zdecydowały podzielić misje jezuickie między siebie. Jezuici nie pogodzili się z tym, przez co wybuchła tzw. wojna Guarani. Zakonnicy utrzymywali opór do roku 1757.

W roku 1767 jezuici zostali wydaleni z Hiszpanii i jej kolonii na podstawie zarządzenia Karola III. Nad misjami ustanowiono zarząd świecki i religijny, ale same misje zaczęły podupadać.

W roku 1776 król Karol III ustanowił Wicekrólestwo La Platy. Organizm miał jednoczyć pod wspólnym zarządem terytoria Argentyny, Urugwaju, Rio Grande do Sul i Santa Catarina, Paragwaju, Boliwii i północnego Chile. Utworzenie nowego wicekrólestwa rozluźniło związki Paragwaju z Wicekrólestwem Peru. Stolicą nowego organizmu zostało Buenos Aires.

Utworzenie wicekrólestwa wymusiło konieczność lepszego zorganizowania administracji rozległego terytorium, nękanego przez przemytników i nieustanne rajdy Portugalczyków i Brazylijczyków. W roku 1777 prowincja Paragwaj weszła w skład wicekrólestwa i pozostała w nim do roku 1811. W roku 1782 podzielono wicekrólestwo na intendencje. W Intendencji Paragwaj Asunción było jedynym miastem. Strefa na południe od rzeki Tebicuary i na wschód od gór Caaguazú stanowiła zaś tzw. Zarząd Misji Guarani (Gobernación de las Misiones Guaraníes), stworzony z resztek misji jezuickich, pozostających pod kontrolą Hiszpanii.

Uzyskanie niepodległości

W latach 1806 i 1807 miały miejsce liczne najazdy angielskie na regiony Wicekrólestwa La Platy, skupione wokół tzw. Wschodniego Brzegu La Platy (Banda Oriental) i Buenos Aires. Z Asunción i z argentyńskiej Córdoby wyruszyły oddziały, które pokonały najeźdźców, ale najazdy angielskie uświadomiły mieszkańcom wicekrólestwa, że władza hiszpańska jest mało kompetentna, a ludność miejscowa mogłaby rządzić się sama.

W roku 1810 dotarła do Buenos Aires, stolicy wicekrólestwa, wiadomość, że Hiszpania jest okupowana przez wojska francuskie Napoleona Bonapartego. Patrioci argentyńscy zaczęli przygotowywać rewolucję. 25 maja 1810 roku zebrała się w Buenos Aires otwarta rada miejska (tzw. Cabildo Abierto), na której ukonstytuowała się Pierwsza Junta. Celem było sformowanie kongresu wszystkich prowincji Wicekrólestwa La Platy. Wydarzenie to nosi nazwę rewolucja majowa.

W tym samym roku, w związku z powstaniem Pierwszej Junty królewski gubernator Prowincji Paragwaj Wicekrólestwa La Platy, Bernardo de Velasco, wysłał do Buenos Aires notę o odłączeniu się prowincji od wicekrólestwa. Velasco i jego współpracownicy utworzyli inną juntę - 24 czerwca - która potwierdziła wierność królowi Hiszpanii Ferdynandowi VII

Pod koniec 1810 roku wojska pod dowództwem gen. Manuela Belgrano wyruszyli na ekspedycję mającą na celu wyzwolenie Paragwaju i przyłączenie go do wcześniej utworzonych Zjednoczonych Prowincji Rio de La Plata, ale wysiłki te nie spotkały się z poparciem ludności i wojska zostały rozbite w bitwie nad rzeką Paraguarí (19 stycznia 1811) oraz w bitwie pod Tacuarí (9 marca 1811) przez wojska monarchistów, którymi dowodzili m. in. generałowie Fulgencio Yegros i Manuel Cabañas, jedni z przyszłych twórców niepodległego Paragwaju. Bitwy te, jak też ucieczka przy najbliższej okazji gubernatora hiszpańskiego Bernardo de Velasco (który myślał, że jego wojska ponoszą klęskę), są uznawane za moment przebudzenia się świadomości swoich sił wśród klasy rządzącej Paragwajem, która skontaktowała się z gen. Belgrano i jego ludźmi w celu zawarcia rozejmu. Świadomość ta doprowadziła 14 maja 1811 roku do powstania ruchu rewolucyjnego, co oznaczało zerwanie z władzami hiszpańskimi - a w następnym roku do ogłoszenia deklaracji niepodległości. Uważa się, że było to jedyne pokojowe oderwanie się od Hiszpanów w całej Ameryce Łacińskiej - pewne jest, że monarchiści i Hiszpanie nie widzieli możliwości ataku, gdyż Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata przeszkadzały w skierowaniu na Paragwaj pełnych sił hiszpańskich. Ruchem rewolucyjnym Paragwaju dowodził militarnie kapitan Pedro Juan Caballero, a politycznie - gubernator Velasco, któremu pomagali Juan Valeriano Zeballos i José Gaspar Rodríguez de Francia. Velasco został jednak zmuszony do rezygnacji jeszcze w tym samym tygodniu.

17 czerwca 1811 Kongres mianował juntę rządzącą, której przewodniczył Fulgencio Yegros. Powstał projekt konfederacji ze Zjednoczonymi Prowincjami Rio de La Plata, ale interesy elit obu krajów stały w sprzeczności z ideami patriotów i ludności, poza tym plany te były torpedowane przez Zjednoczone Królestwo Portugalii, Brazylii i Algarve. 12 października 1811 Kongres podpisał z wysłannikiem Buenos Aires, gen. Manuelem Belgrano, traktat o przyjaźni, współpracy i handlu.

Początek niepodległości

Koniec władzy hiszpańskiej nastąpił w nocy z 14 na 15 maja 1811 roku rezygnacją z urzędu gubernatora Velasco, co było ukoronowaniem spisku, którym kierował Pedro Juan Caballero. Były gubernator wraz z kapitanem Zeballosem i doktorem Rodriguezem de Francia strworzył pierwszy rząd tymczasowy - do momentu, gdy został oskarżony o rozmowy z Portugalczykami w celu obrony władzy królewskiej nawet za cenę zależności od imperium portugalskiego i usunięty z rządu.

Po krótkim okresie Konsulatu (czyli - jak w przypadku instytucji konsula w starożytnym Rzymie - okresie współrządzenia) doktora de Francii i Fulgencio Yegrosa, władzę objął ten pierwszy. Zwołany 3 października 1814 roku Kongres mianował de Francię najwyższym dyktatorem Republiki. Długie i twarde rządy Gaspara Rodrigueza de Francii oznaczały z jednej strony silne wzmocnienie niepodległości Paragwaju, ale z drugiej - izolację kraju, którą dyktator uważał za środek niezbędny do osiągnięcia celów, jakie sobie postawił.

José Gaspar Rodríguez de Francia w roku 1816, po wzmocnieniu się unitarianizmu w Buenos Aires, zwołał Kongres, na którym jego zwolennicy przegłosowali deklarację Nieustającej Dyktatury i samorozwiązanie (w rzeczywistości, "samorozwiązanie" było wymuszone przez de Francię).

Słaby opór wobec stylu rządzenia de Francii ze stron niektórych środowisk, który istniał w pierwszym etapie dyktatury, skupił się wokół osoby Fulgencio Yegrosa. Spisek zakończył się rozstrzelaniem jego przywódców łącznie z Yegrosem w roku 1821. Mimo twardej ręki Dyktatora szacuje się, że w ciągu prawie 30 lat jego rządów absolutnych nie rozstrzelano więcej niż 40 osób - a był to czas, w którym państwa sąsiednie wykrwawiały się w wojnach domowych. De Francia udzielił azylu zbiegłemu przywódcy Urugwaju, José Gervasio Artigasowi, z którym w przeszłości prowadził silne spory. Chronił go przed prześladowaniami przywódcy Republiki Entre Ríos, Francisco Ramíreza (mimo gróźb ataku na Paragwaj) - byłego namiestnika Artigasa.

De Francia wprowadził w kraju autarkiczny model gospodarki. Niczego nie importował, zarządził uprawę roślin do tej pory w Paragwaju nie występujących (np. pszenica, jedwab). Kraj stał się potęgą w eksporcie yerba mate i koni. Izolacja Paragwaju szła dalej - de Francia zakazał wydawania prasy, nie dopuszczał importu idei, wymiany korespondencji z zagranicą, wjazdu obcokrajowcom, wyjazdu za granicę obywatelom. Wjazd i wyjazd wymagał osobistego zezwolenia Dyktatora. Jedynymi obcokrajowcami, jacy mieli kontakt z Paragwajem, byli handlowcy z Portugalii, Brazylii i (częściowo) La Platy, dla których de Francia otworzył port w Itapúa. Nawet dostojników kościelnych de Francia mianował sam.

José Gaspar Rodríguez de Francia umarł 20 września 1840.

Po śmierci de Francii na scenę polityczną wkroczył Carlos Antonio López. Został wyznaczony na sekretarza i doradcę szefa rządu tymczasowego, Mariano Roque Alonso, a następnie, w roku 1841, mianowany konsulem razem z Alonso (był to ten sam urząd, który wcześniej sprawowali de Francia i Yegros). W roku 1844 Kongres mianował go prezydentem Republiki na 10 lat.

Carlos Antonio López powoli otwierał kraj na świat, ale podobnie jak de Francia, bronił jego niepodległości - zagrożonej zwłaszcza wtedy, gdy gubernator Buenos Aires, Juan Manuel de Rosas, nie chciał jej uznać, twierdząc, że Argentyna ma prawa do dawnej Prowincji Paragwaj, odziedziczone po dominium hiszpańskim.

Oznaką zmian, jakie zachodziły za rządów Carlosa Lópeza, było utworzenie pierwszego czasopisma paragwajskiego (El Paraguayo Independiente, de la Flota Mercante y del Ferrocarril), rozpoczęcie budowy odlewni w Ybycuí i fabryk broni, a także zakontraktowanie 200 inżynierów europejskich w celu modernizacji stolicy i kraju. Carlos López wspierał także rozwój kultury i edukacji. Doceniając jego starania, Kongres wybrał go na 2. i 3. kadencję - López rządził do śmierci w 1862 roku.

Wówczas, po miesiącu rozmów, na prezydenta wybrano syna Carlosa Lópeza - 36-letniego Francisco Solano. W 1853 roku był on wysłany do Europy jako ambasador swojego ojca na półtora miesiąca w celu uzyskania uznania niepodległości swojego kraju. Podpisał traktaty z kompaniami angielskimi (głównie), dzięki którym można było zakupić technologie potrzebne do rozwoju ekonomicznego i przemysłowego na światową skalę - bez konieczności zwracania się o pożyczkę do kogokolwiek. Był też tym, który zakontraktował owych 200 inżynierów, sprowadzonych do Paragwaju w celu obsługi tych technologii.

Jednak mimo rad swojego ojca, aby ostrożnie i z rozwagą nawiązywać i rozwijać stosunki międzynarodowe, uwielbienie Francisco Solano Lópeza dla Ludwika Napoleona Bonaparte (którego poznał w r. 1853, gdy ten ogłosił się cesarzem) sprawiało, że prowadzona przez niego polityka stawała się coraz bardziej ryzykowna. Jej kulminacją był atak na Cesarstwo Brazylii (grudzień 1864) i Argentynę (inwazja na prowincję Corrientes w r. 1865), który był początkiem katastrofalnej wojny potrójnego sojuszu (1865-1870).

Wojna Potrójnego Sojuszu

Konsekwencje wojny

Konsekwencje wojny potrójnego sojuszu były fatalne. Wojna kosztowała kraj utratę dwóch trzecich populacji dorosłych mężczyzn i większej części terytorium (łącznie z tym, które było sporne z Brazylią). Kraj popadł w stagnację ekonomiczną, która trwała do czasów I wojny światowej.

Niewiele brakowało do tego, aby Paragwaj został zmieciony z powierzchni Ziemi. Liczba ludności, która przed wojną osiągała 1 500 000, spadła do 220 tys. (!), z czego tylko 10% stanowili mężczyźni w sile wieku, przeważały zaś dzieci, starcy i cudzoziemcy.

Przemysł i handel przeżyły potężny cios. Świątynie i domy zostały złupione, a łup odpłynął na statkach argentyńskich i brazylijskich, cumujących w Asunción.

Pierwszymi mężczyznami, którzy wzięli się za odbudowę kraju, byli kombatanci, którym udało się ujść z życiem z zawieruchy wojennej. Ci, którzy podczas konfliktu przebywali za granicą, tworzyli Legion Paragwajski; niektórzy byli na stypendium w Europie, gdy wybuchła wojna, i nie dali rady dostać się do kraju.

Po rozkwitającym państwie epoki Carlosa Lópeza pozostały jedynie ruiny - zniszczone bogactwa publiczne i prywatne, organizmy prawne i kulturalne, ludność zredukowana do minimum.

Wojna potrójnego sojuszu była kosztowna i krwawa dla wszystkich walczących, ale zwłaszcza dla Paragwaju, który stracił ponad połowę terytorium i 5/6 ludności. W roku 1870 Paragwaj był państwem kobiet, dzieci i inwalidów; państwem rozbitych rodzin i beznadziei.

Spośród tych niewielu obcokrajowców, którzy przebywali w Paragwaju, prawie wszyscy ożenili się z Paragwajkami. Byli to mężczyźni w wieku 20-40 lat. Z powodu wojny i małej liczby małżeństw, liczba dzieci była stosunkowo duża. Jednak mimo zmian demograficznych i wielkich poświęceń Paragwajek, w pozycji kobiet nie zaszło wiele zmian. Chłopi zaś zachowali swoją przeważającą pozycję w społeczeństwie.

W roku 1870 Paragwaj trafił pod okupację brazylijską, która trwała 6 lat. Uchwalono nową konstytucję, która przetrwała do roku 1940.

Wiek XX y XXI

Wojna o Chaco

Na początku wieku XX wzmagają się spory między Boliwią a Paragwajem o Gran Chaco. Władze hiszpańskie zaniedbały regulację administracji tym regionem, dlatego zarówno Boliwia, jak i Paragwaj rościły sobie prawa do niego - i argumenty obu stron miały dobrą podstawę w prawie międzynarodowym. W roku 1872 Argentyna uznała, że większa część tzw. Chaco Boreal (tzn. na północ od rzeki Pilcomayo) należy do Paragwaju. Ale w roku 1903 Brazylia zdobyła kosztem Boliwii stan Acre i "na pocieszenie" w ramach rekompensaty "uznała" w traktacie z Petrópolis prawa Boliwii do Chaco Boreal. Wtedy Boliwia zbudowała tam kilka bunkrów, jak np. Camacho - obecne Mariscal Estigarribia. W sumie, do roku 1900 żadne z państw nie sprawowało całkowitej kontroli nad Chaco Boreal z wyjątkiem części pogranicznych. Paragwaj miał tam (obecnie w departamencie Presidente Hayes) twierdze Olimpo, Villa Occidental i Presidio López (obecnie w ruinie). Kilka firm prywatnych miało tam małe przystanie na brzegu rzeki Paragwaj (np. Puerto Sastre). Trudno mówić o penetracji boliwijskiej terytoriów Chaco Boreal należących do Paragwaju. W rzeczywistości była to ziemia niczyja, zamieszkana przez autochtonów, zwanych w języku guarani guaycurúes i mbayás. Najpewniejsze jest stwierdzenie, że ze względów geograficznych Paragwaj miał większe prawa do części wschodniej, a Boliwia - do zachodniej, choć trudno określić konkretne granice, biorąc pod uwagę rzeźbę terenu. Kolejne rządy Paragwaju nie miały siły, aby coś zrobić w tej sprawie, gdyż przez kraj ciągle przetaczały się wojny domowe (np. zamach stanu pułkownika Albino Jara w roku 1911 i pułkownika Adolfo Chirifé w roku 1922).

Wojna stała się nieunikniona, gdy po czterech latach pojedynczych utarczek małych oddziałów boliwijskich i paragwajskich armia Paragwaju zebrała w lipcu 1932 roku 15 tys. mężczyzn z zamiarem zakończenia tych utarczek. Rozpoczęta kampania nosi w historii nazwę bitwy o Boquerón. Boliwia odpowiedziała kilka miesięcy później, ale oficjalne wypowiedzenie wojny nastąpiło ze strony Paragwaju 10 maja 1933 roku.

Przez trzy lata konfliktu Paragwaj zdobył znaczne terytoria, ale wstrzymywał się z uznaniem granicy na rzece Parapiti na zachodzie oraz na rzekach Tucavaca i Bambural na północy - dokąd wojska boliwijskie były zmuszone wycofać się pod naporem wojsk paragwajskich. Dopiero zdecydowane działania argentyńskiego ministra spraw zagranicznych Carlosa Saavedry Lamasa (za co dostał Pokojową Nagrodę Nobla) oraz nacisk USA doprowadziły do wytyczenia w 1939 roku tych granic przez geodetów w takiej postaci, jaka obowiązuje obecnie.

Wojna domowa 1947

W roku 1940 prezydent Higinio Morínigo zawiesił konstytucję i zakazał działalności partii politycznych. Opór przeciwko jego władzy miał charakter wystąpień studenckich i strajków generalnych. Zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej skłoniło Morínigo do liberalizacji reżimu. W roku 1946 usunął z rządu osoby sprzyjające Osi, przywrócił swobodę wypowiedzi, zezwolił na powrót wypędzonych polityków i sformował rząd koalicyjny złożony z Partii Republikańskiej (Asociación Nacional Republicana – Partido Colorado) i Rewolucyjnej (Partido Revolucionario Febrerista). Wydarzenia te znane są jako "demokratyczna wiosna" i trwały 6 miesięcy. Jednak silne poparcie, jakie Morínigo przejawiał wobec Partii Republikańskiej i jej grupy paramilitarnej Czerwony Sztandar, wywołało w grudniu 1946 nieudany roku zamach stanu.

11 stycznia 1947 roku Partia Rewolucyjna wyszła z koalicji i sprzymierzyła się z Partią Liberalną i Partią Komunistyczną przeciw Morínigo. Akcji przewodził Rafael Franco, założyciel Partii Rewolucyjnej i były prezydent Paragwaju. Akcje przekształciły się w wojnę domową, gdy armia Paragwaju, która wcześniej pozostawała lojalna wobec rządu, podzieliła się - cała marynarka wojenna i część piechoty przeszła na stronę rebeliantów. Dowództwo rebeliantów mieściło się w Concepción, które było bezlitośnie bombardowane przez wierne rządowi lotnictwo.

Dysydenci rozpoczęli marsz z Puerto Casado w departamencie Concepción, którego celem była stolica Asunción. Dotarli do Villeta, gdzie zostali zatrzymani przez siły rządowe. Skromne lotnictwo rebeliantów zostało unicestwione przez wojska rządowe.

Mimo, że komuniści nigdy nie stanowili znaczącej siły wśród rewolucjonistów, rząd przedstawiał ich udział w przesadzie, aby zyskać wsparcie od Stanów Zjednoczonych.

Morínigo przeprowadził kontratak z poparciem Partii Republikańskiej, w której znalazł się najmłodszy generał Ameryki Południowej - Alfredo Stroessner. Republikanie, wykorzystując duże nierówności społeczne, zapewnili sobie poparcie klasy niższej (tzw. pynandi - bosonogich). Pynandi zebrali się w Asunción i sformowali 20-tys. wojsko, w pełni uzbrojone (i to całkiem nieźle - wszak Paragwaj wygrał niedawno wojnę o Chaco), posiadające nawet kilka statków odebranych marynarce i stacjonujących w Clorinda. Pynandi zdobyli Concepción, zanim rebelianci znaleźli się w Asunción.

Perón wysłał z Argentyny dwa okręty dla Partii Republikańskiej do obrony Asunción: Granville'a i Drummonda. Dysydenci zostali otoczeni przez bataliony z Asunción i te, które wróciły z Concepción w sierpniu 1947 roku - i tak skonczyła się wojna domowa.

Wojna kosztowała życie 30 tys. cywilów i żołnierzy. Bank Centralny Paragwaju ocenia, że była ona główną przyczyną wielkiej inflacji, rozpoczętej w 1947 roku. Od tego czasu zaczyna się też pełna hegemonia Partii Republikańskiej, która do 1962 roku była jedyną legalną partią w kraju, a do 2008 roku - partią rządzącą.

Dyktatura gen. Stroessnera

4 maja 1954 roku generał Alfredo Stroessner przeprowadził zamach stanu w celu "utrzymania porządku". Ponieważ w interesie partii rządzącej (Republikańskiej) leżało zalegalizowanie tego posunięcia, Junta Rządząca uznała za konieczne poinformowanie dotychczasowego prezydenta Federico Chavesa o konieczności rezygnacji z urzędu (co nastąpiło), desygnowania gen. Stroessnera na kandydata na prezydenta z ramienia tej partii na okres pozostały do zakończenia kadencji (do 1958 roku) i ustanowienia 15 sierpnia jako daty objęcia urzędu przez nowego prezydenta. Tego dnia Zgromadzenie Narodowe, obsadzone w całości przez Partię Republikańską, jednogłośnie zatwierdziło kandydaturę i Stroessner formalnie objął urząd. 9 lutego 1958 roku został wybrany ponownie jako jedyny kandydat.

W roku 1959 Stroessner rozwiązał Izbę Reprezentantów, obsadzoną wyłącznie przez Republikanów, i rozpisał nowe wybory. Do roku 1989 system władzy przechodził powoli do ograniczonego pluralizmu. W roku 1967 generał zwołał Konwent Narodowy w celu uchwalenia nowej konstytucji. Do Konwentu dopuścił też Partię rewolucyjną i Partię Liberalną. W roku 1963 Stroessner otrzymał mandat na trzecią kadencję, w 1968 - na czwartą. System wyborczy w roku 1963 przyznawał 2/3 miejsc w parlamencie partii, która zdobyła zwykłą większość głosów. W roku 1977 była konieczna poprawka w konstytucji, aby prezydent mógł być wybierany permanentnie i dożywotnio. W roku 1983 odbyły się wybory generalne, zakończone triumfem Stroessnera, który zdobył 90% głosów.

Przez cały rok 1986 i pierwsze miesiące 1987 radykalne skrzydło Partii Republikańskiej wielokrotnie manifestowało swoje poparcie dla pomysłu, aby gen. Stroessner, mimo swych 73 lat, kandydował ponownie na następną kadencję, która zaczynała się w roku 1988. Inne skrzydło partii proponowało kandydaturę jego syna Gustavo (42 lata, podpułkownik lotnictwa). 14 lutego 1988 roku gen. Stroessner został wybrany ponownie siódmy raz.

Kluczem sukcesu generała był pogląd, prezentowany już przez jego poprzedników (Franco, Estigarribia, Morínigo), aby stworzyć szeroki wachlarz władzy obejmujący Zgromadzenie Narodowe, wojsko i rząd, gdzie prezydent jest w centrum - jako szef rządu, dowódca Sił Zbrojnych i honorowy przewodniczący Partii Republikańskiej. W ciągu całego okresu rządów Stroessner eliminował zarówno w armii, jak i w partii wszelką opozycję wobec swojej osoby. Kraj znajdował się w sytuacji, gdzie korupcja i klientelizm były na porządku dziennym.

Rozwój ekonomiczny skupiał się głównie na modernizacji infrastruktury, gdzie uruchomiono kolosalne i niepotrzebne projekty, które jdnakowoż dawały dużo zarobić osobom w nie zaangażowanym (np. tama w Itaipú); na sprzedaży ziemi obcokrajowcom w celu utrzymania rolniczo-eksportowego modelu gospodarki; na poszerzaniu sektora finansowego kosztem przemysłu. Ze społecznego punktu widzenia skutki dyktatury były szczególnie ciężkie: zubożenie wsi, wzrost marginesu społecznego w centrach miast, alarmujące zniszczenie środowiska, silne represje społeczne i polityczne.

Powrót do demokracji

thumb|Panteón Nacional de los Héroes en Asunción. thumb|Salto Cristal - Ciudad de Ybicuí.

W nocy z 2 na 3 lutego 1989 roku miał miejsce zamach stanu, przeprowadzony przez gen. Andrésa Rodrígueza przeciwko Stroessnerowi. Zakończył on najdłuższą dyktaturę paragwajską. Po rozwiązaniu parlamentu, obsadzonego ludźmi wiernymi Stroessnerowi, Rodríguez ogłosił wybory na 1 maja i zalegalizował wszystkie partie, z wyjątkiem komunistycznej.

Do chwili zamachu gen. Andrés Rodríguez był dowódcą 1. Korpusu Armii, stacjonującego na przedmieściach stolicy. Był drugą najsilniejszą po Stroessnerze osobą w państwie i prawą ręką dyktatora; córka Rodrígueza i syn Stroessnera były małżeństwem.

1 maja 1989 kandydat Partii Republikańskiej, tymczasowy prezydent gen. Andrés Rodríguez, zdobył 74,1% głosów w wyborach prezydenckich. W wyborach parlamentarnych zaś Partia Republikańska zdobyła 66,4% głosów, co dało jej większość absolutną (2/3) w parlamencie. W 1992 roku uchwalono konstytucję, na kształt której silny wpływ miała osoba prezydenta. Konstytucja ustanawiała system demokratyczny i gwarantowała obronę praw podstawowych.

Prezydentura Juana Carlosa Wasmosy'ego

W roku 1993 odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył ponownie kandydat Partii Republikańskiej, Juan Carlos Wasmosy. Po 40 latach rządów wojskowych, był on pierwszym cywilnym szefem państwa, choć legalność zwycięstwa w prawyborach wewnątrz Partii Republikańskiej nad Luisem Argañą była kwestionowana.

Prezydentura Wasmosy'ego nie odcisnęła swojego piętna na historii Paragwaju - wręcz przeciwnie: była jedną z najsłabszych. W jej trakcie miały miejsce dwa poważne kryzysy finansowe, w r. 1995 i 1997, w których upadły prawie wszystkie firmy lokalne, a które przetrwały prawie wyłącznie firmy pochodzenia zagranicznego. Jednak w latach następnych i te firmy zaczęły wycofywać się z Paragwaju. Kryzys ten dotknął najbardziej klasę średnią i jeszcze do tej pory kraj musi sobie z nim radzić.

Złe wyniki ekonomiczne przełożyły się na kłopoty polityczne organizatorów zamachu stanu z r. 1989. Tarcia między Wasmosym a jego dotychczasowym głównym politycznym promotorem, gen. Lino Oviedo, dowódcą sił zbrojnych, którego Wasmosy oskarżył o przygotowywanie zamachu przeciwko sobie, spowodowały, że poparcie dla Wasmosy'ego wewnątrz Partii Republikańskiej spadło, i wywołały kryzys polityczno-prawny, który mógł mieć poważne konsekwencje.

W r. 1996 Wasmosy wydalił z armii gen. Oviedo, który był prawą ręką gen. Rodrígueza podczas zamachu z r. 1989. Powodem było oskarżenie o przygotowywanie zamachu stanu, choć generał nie poniósł z tego powodu żadnej odpowiedzialności karnej. Jednak w r. 1997, przed prawyborami w Partii Republikańskiej, trybunał wojskowy uwięził go pod tym właśnie zarzutem, co uniemożliwiło Oviedo startowanie w prawyborach i ubieganie się o prezydenturę.

Skazanie gen. Oviedo i wycofanie go z prawyborów spowodowało, że - według prawa - kandydatem na prezydenta został dotychczasowy kandydat Oviedo na wiceprezydenta - inżynier Raúl Cubas Grau, zaś nowym kandydatem na wiceprezydenta - dr Luis María Argaña, rywal polityczny Oviedo, który właśnie przegrał z nim prawybory - a więc sojusznik Wasmosy'ego. Ten dziwaczny system prawny doprowadził do tego, że na prezydenta startował Cubas, a na wiceprezydenta - jego główny wróg Argaña, ponieważ był tym startującym w prawyborach, który zdobył drugie miejsce.

Prezydentura Raúla Cubasa

Cubas otrzymał w wyborach 54% głosów i wygrał. Trzy dni po objęciu urzędu ułaskawił Oviedo i uwolnił go z więzienia, pomimo ustawy zatwierdzonej w ostatnich dniach urzędowania poprzedniego prezydenta, która miała zapobiec tej możliwości. To, oraz ciągła walka frakcji Luisa Argañii z frakcją gen. Oviedo wewnątrz partii, spowodowało, że nowy rząd prawie nie przyznał tej pierwszej frakcji żadnych stanowisk. Wywoływało to w niej oczywiście silne niezadowolenie. Frakcja Argañii, co prawda, przegrała prawybory (niewielką liczbą głosów), ale w parlamencie stanowiła połowę głosów Partii Republikańskiej. Wraz z tą częścią opozycji, która nie popierała gen. Oviedo za samo bycie wojskowym oraz za domniemany zamach stanu, "arganiści" skierowali wniosek do Sądu Najwyższego o anulowanie ustawy ułaskawiającej Oviedo - i uzyskali wyrok pozytywny, ale Cubas go nie uznał. Również nie dawały skutku (z powodu wielomiesięcznego braku quorum) próby postawienia sprawy w parlamencie. Jednak w marcu 1999 sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej.

Paragwajski Marzec i prezydentura Gonzáleza Macchi

Wydarzenia znane pod nazwą Paragwajskiego Marca (El Marzo Paraguayo) mają swój początek w zabójstwie wiceprezydenta Luisa Maríi Argañi przez oddziały paramilitarne 23 marca 1999 roku. Silnie zdominowana przez rodzinę i przyjaciół Argañi opozycja zrzuciła winę na gen. Oviedo, który wielokrotnie wcześniej twierdził, że nikt nie ma prawa pozbawić go wolności i nie uznawał autorytetu sądów Paragwaju. Opozycja i stronnicy Oviedo zebrali się na placu przed parlamentem. Znaleźli się tam również manifestujący przeciw rządowi oraz za rządem, a w tym czasie Trybunał Stanu kontynuował proces przeciw prezydentowi Cubasowi i przesłał do Izby Deputowanych uchwałę o postawieniu Cubasa w stan oskarżenia - która miała być głosowana następnego dnia i były duże szanse na jej przejście.

Co gorsza, w tych samych dniach na placu przed parlamentem demonstrowali ludzie, domagający się umorzenia pożyczek, które zaciągnęli w Narodowym Banku Pracowniczym (państwowym), a których nie byli w stanie spłacić. Jeden z deputowanych, popierających wniosek Trybunału Stanu, wynegocjował umorzenie tych spłat w zamian za pozostanie tych ludzi na placu i popieranie Trybunału.

Sytuacja ta wytworzyła kryzys polityczny, który trwał około tygodnia. Opozycja czyniła odpowiedzialnym za śmierć Argañi zarówno prezydenta Cubasa, jak również "silnego człowieka" Paragwaju, gen. Lino Oviedo. Śmierć Argañi wywołała serię demonstracji przeciwników i zwolenników Oviedo i Cubasa, w których zginęło 7 osób - przeciwników rządu. Stało się to w przeddzień głosowania o odwołanie Cubasa ze stanowiska prezydenta. Wniosek Trybunału przeszedł głównie za sprawą tego wydarzenia, a Cubas uciekł natychmiast za granicę.

Osłabienie napięć nagromadzonych podczas roku walk politycznych, charakteryzujących się podłością ciosów z obu stron, ale i silnym udziałem młodzieży, wytworzyło silną atmosferę ruchu obywatelskiego i nadzieję wobec władz, które wyłoniły się w wyniku tego procesu. Ale w krótkim czasie rząd Gonzáleza Macchi zawiódł wszystkie te oczekiwania, czemu był winien wysoki poziom skorumpowania jego administracji.

Nieudana próba zamachu stanu w maju 2000 roku - nigdy dokładnie nie wyjaśniona - była ostatnią akcją wojskową, która miała wpłynąć na życie polityczne Paragwaju.

Rząd Gonzáleza Macchi nie polepszył stanu gospodarki Paragwaju. Zapisał się w historii ciągłymi skandalami korupcyjnymi i nowym kryzysem finansowym.

Prezydentura Duarte Frutosa

W wyborach w roku 2003 wygrał Nicanor Duarte Frutos, kandydat Partii Republikańskiej. Jeszcze jako elekt doprowadził do zgody z opozycją w celu reformy Sądu Najwyższego i reformy państwa, ale ta zgoda szybko została zniszczona, gdyż struktura państwa nie została zmieniona, a korupcja była nadal obecna w życiu w tej samej postaci, jak za rządów Gonzáleza Macchi.

W początkach roku 2006 wynikł nowy kryzys polityczny, którego przyczyną była kontrowersyjna rezolucja Sądu Najwyższego, która uprawomocniała Frutosa jako przewodniczącego Partii Republikańskiej - a zgodnie z konstytucją prezydent nie mógł być jednocześnie szefem partii. Już po tym fakcie Frutos zainicjował kampanię w celu zmiany konstytucji po to, aby mógł ponownie startować w wyborach - co zostało jasno odebrane przez opozycję jako chęć objęcia dyktatury. Mając w pamięci "permanentną dyktaturę" dra de Francii, "dynastii" Lópezów i próbę ustanowienia takowej przez Stroessnera, który forsował kandydaturę swojego syna Gustavo (jak też modyfikacje konstytucji dokonywane przez Stroessnera w celu umożliwienia mu reelekcji), społeczeństwo Paragwaju jest szczególnie wyczulone na tego typu próby.

Wybory w roku 2008, zwycięstwo Sojuszu Patriotycznego

Wybory przeprowadzone 20 kwietnia 2008 roku dały zwycięstwo byłemu biskupowi Fernando Lugo, który zdobył o 10 punktów procentowych głosów więcej, niż kandydatka Partii Republikańskiej, Blanca Ovelar. Tym samym, po 61 latach nieprzerwanej władzy Partia Republikańska straciła stanowisko prezydenta.

Od tego czasu odnotowano kilka działań przeciw rządowi, nie mieszczących się w kanonach cywilizowanej gry politycznej. Były to np. trzy skargi o ojcostwo przeciw prezydentowi. Na północy kraju natomiast działa grupa rebeliantów, nazywających się Ludową Armią Paragwaju (Ejército del Pueblo Paraguayo) i dowodzoną przez Osvaldo Villalbę, która dokonuje aktów terroryzmu i zagraża miejscowej ludności.

Bibliografia

[[Kategoría:Historia Paragwaju| ]] [[bn:প্যারাগুয়ের ইতিহাস]] [[da:Paraguays historie]] [[de:Geschichte Paraguays]] [[en:History of Paraguay]] [[fr:Histoire du Paraguay]] [[he:היסטוריה של פרגוואי]] [[lt:Paragvajaus istorija]] [[no:Paraguays historie]] [[pt:História do Paraguai]] [[ru:История Парагвая]] [[sr:Историја Парагваја]] [[sv:Paraguays historia]] [[uk:Історія Парагваю]]