Zaurokton

Zaurokton
	Sauroctonus
	Bystrov, 1955
	Okres istnienia: 255–251 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Sauroctonus parringtoni
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	synapsydy
Rząd	terapsydy
Podrząd	gorgonopsy
Rodzina	Gorgonopsidae
Podrodzina	Gorgonopsinae
Rodzaj	Sauroctonus
Synonimy
	Arctognathus progressus Weinberg (1938); Inostrancevia progressa Efremov (1941);
	Arctognathus progressus Weinberg (1938); Inostrancevia progressa Efremov (1941);
Gatunki
	S. progressus Hartmann-Weinberg, 1938; S. parringtoni;
	S. progressus Hartmann-Weinberg, 1938; S. parringtoni;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zaurokton (Sauroctonus) − rodzaj wymarłego terapsyda należącego do podrzędu gorgonopsów.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Choć zamieszkiwał rejony Sokolki w Federacji Rosyjskiej wspólnie z Inostrancevia, zaurokton wydaje się bliżej spokrewniony z pochodzącym z południa Afryki Scylacops, niż z rodziną Inostranceviidae^[2].

Gatunek typowy to Sauroctonus progressus. Obejmujący prawie kompletną czaszkę, a także przednią część szkieletu pozaczaszkowego lektotyp tego gatunku z Tatarstanu oznacza się jako PIN 165,5^[1].

W 1938 Weinberg opisał gatunek jako Arctognathus progressus, jednak trzy lata później Efremov przeniósł go do rodzaju Inostrancevia. Minęło 14 lat, nim Bystrov umieścił gatunek w rodzaju Sauroctonus. W tym samym roku Efremov i V'yushkov powtórnie uwzględnili go w publikacji, podobnie jak Kalandadze i współpracownicy w 1968, Tatarinov, autor najdokładniejszego opisu, w 1974 czy Sigogneau-Russel w 1989^[1].

Kolejny gatunek opisano na podstawie dobrze zachowanego okazu GPIT/RE/7113 wchodzącego w skład zbiorów Institut für Geowissenschaften w Tübingen, który jednak początkowo zaliczono do rodzaju Scymnognathus. Dokonał tego w 1950 von Huene. 20 lat później Sigogneau wyraził odmienny pogląd, klasyfikując znalezisko jako Aelurognathus? parringtoni. Współczesne publikacje, jak dysertacja Evy Gebauer, umieszczają go w rodzaju Sauroctonus, kierując się między innymi budową czaszki^[3].

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Zaurokton przypominał afrykańskiego Scylacops. Był średniej wielkości przedstawicielem swej podrodziny^[1].

Sauroctonus progressus[edytuj | edytuj kod]

Czaszka, zwężona w części tylnej, o niewielkich wymiarach pomiędzy oczodołami, jak i pomiędzy kośćmi skroniowymi, co czyniło węższą, niż w przypadku innych Gorgonopsinae, charakteryzowała się niewielkimi oczodołami. Łuki podoczodołowe i jarzmowe określa się jako wysmukłe. Wyrostek skrzydłowaty kości klinowej w częściach poprzecznych zaopatrzony w zęby. Szczęka poza kłami nosi jeszcze od 4 do 6 zębów^[1].

Sauroctonus parringtoni[edytuj | edytuj kod]

GPIT/RE/7113, oznaczany wcześniej jako IGP U 28), należy do najbardziej kompletnych szkieletów gorgonopsów^[3].

Prawie kompletna czaszka, nieco zmiażdżona bocznie, liczy sobie 25 cm długości, z czego 13,5 przypada na pysk, szeroki na 4,5 cm (zmierzono odległość między kłami), a wysoki na 7 cm^[3].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Sauroctonus progressus pochodzi z Semin Ravin z Tetiyshi, zalicza się do fauny Sokolki. Leżą one nieopodal Kotłasu nad Dwiną (w rejonie kotłaskim obwodu archangielskiego Federacji Rosyjskiej). W czasie późnego lopingu (późny perm) występował również w Tatarstanie, gdzie w rejonie tietiuskim, w Iliinskoe znaleziono lektotypową czaszkę^[2].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Fauna Sokolki, należąca do Lower Vyatskian Gorizont, obejmuje głównie parejazaury, do których zaliczał się największy roślinożerca tej fauny, Scutosaurus karpinskii Leo, 1994 (wyróżniany niegdyś drugi gatunek tego rodzaju Scutosaurus tuberculatus Ivakhnenko, 1987 okazał się być jego młodszym synonimem); anomodonty, do których zalicza się roślinożerny Dicynodon trautscholdi King, 19898, i gorgonopsy, grupa obejmująca zauroktona. Wśród nich wymienia się także Inostrancevia latifrons, a także Inostrancevia alexandrii, stanowiące największe zwierzęta mięsożerne fauny Sokolki, a także mniejsza od nich Pravoslavleria parva. Żyły tak też inne teriodonty, jak terocefal Annatherapsidus petri czy cynodon Dvinia prima Tatarinov, 1968, bazalna przedstawicielka swej grupy. Również liczne, choć rzadsze, były Chroniosuchidae i Seymouriamorpha (Kotlassia czy Karpinskiosaurus). Ponadto zalicza się tutaj temnospondyl Dvinosaurus. Znaleziono też szczątki zwierząt z grupy Parareptilia^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bernard Batbtail, Mikhail V. Surkov: 6. mammal-like reptiles from Russia. W: Michael J. Benton, Mikhail A. Shishkin, David M. Unwin: The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge University Press, 2003, s. 92. [dostęp 2011-07-23].
↑ ^a ^b ^c Sean P. Modesto, Natalia Rybczyński: 2. The amniote faunas of the Russian Permian: implication for Late Permian terrestrial vertebrate biogeography. W: Michael J. Benton, Mikhail A. Shishkin, David M. Unwin: The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge University Press, 2003, s. 25-26. [dostęp 2011-07-23].
↑ ^a ^b ^c Eva V. I. Gebauer: Phylogeny and Evolution of the Gorgonopsia with a Special Reference to the Skull and Skeleton of GPIT/RE/7113 (‘Aelurognathus?’ parringtoni). Würzburg: 2007.

[BS-1] Bernard Batbtail, Mikhail V. Surkov: 6. mammal-like reptiles from Russia. W: Michael J. Benton, Mikhail A. Shishkin, David M. Unwin: The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge University Press, 2003, s. 92. [dostęp 2011-07-23].

[MR-2] Sean P. Modesto, Natalia Rybczyński: 2. The amniote faunas of the Russian Permian: implication for Late Permian terrestrial vertebrate biogeography. W: Michael J. Benton, Mikhail A. Shishkin, David M. Unwin: The Age of Dinosaurs in Russia and Mongolia. Cambridge University Press, 2003, s. 25-26. [dostęp 2011-07-23].

[Gebauer-3] Eva V. I. Gebauer: Phylogeny and Evolution of the Gorgonopsia with a Special Reference to the Skull and Skeleton of GPIT/RE/7113 (‘Aelurognathus?’ parringtoni). Würzburg: 2007.

[1]

[2]

[3]