Zbigniew Ostroróg-Gorzeński

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbigniew Ostroróg-Gorzeński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 lutego 1869
Lgów

Data i miejsce śmierci

12 czerwca 1926
Tarce

Przyczyna śmierci

ropne zapalenie opłucnej

Zawód, zajęcie

żołnierz, ziemianin, działacz społeczny

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Multimedia w Wikimedia Commons
Pałac w Tarcach, własność hr. Zbigniewa Ostroróg-Gorzeńskiego w latach 1898–1926
Nagrobek Zbigniewa Ostroróg-Gorzeńskiego we Lgowie k. Jarocina

Zbigniew Ostroróg-Gorzeński herbu Nałęcz (ur. 15 lutego 1869 we Lgowie, zm. 12 czerwca 1926 w Tarcach) – major piechoty Wojska Polskiego, powstaniec wielkopolski, ziemianin, działacz społeczny, kawaler Virtuti Militari.

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 15 lutego 1869[1] z ojca Stanisława Gorzeńskiego (syna Hieronima Gorzeńskiego i wnuka Andrzeja Gorzeńskiego) oraz Elżbiety z Węsierskich Gorzeńskiej[2]. Miał brata Ludwika (1875–1916). Był ostatnim potomkiem w linii męskiej rodu Gorzeńskich herbu Nałęcz (młodszy i chorowity brat Ludwik zmarł przedwcześnie)[3].

Po ukończeniu szkoły średniej w Jarocinie, studiował rolnictwo na Uniwersytecie Berlińskim[3]. W 1898, po śmierci ojca, został właścicielem majątku Tarce[4]. W tarzeckim pałacu zamieszkał wraz z matką i bratem. Hrabia Gorzeński systematycznie wzbogacał odziedziczony po ojcu księgozbiór oraz kolekcję obrazów[4]. W dniu 22 kwietnia 1901, w prywatnej kaplicy biskupiej w Poznaniu, zawarł związek małżeński z Anielą z Biegańskich Ostrorożyną-Gorzeńską (1875–1920)[5]. Sakramentu udzielił biskup Edward Likowski[6]. Małżonkowie nie doczekali się potomstwa[2][7].

Gorzeński zaangażował się w działalność organicznikowską, mającą stanowić legalną przeciwwagę dla akcji germanizacyjnej na terenie zaboru pruskiego. Wspierał Towarzystwo Czytelni Ludowych, jarocińskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, współfinansował budowę katolickiej Szkoły Powszechnej w Tarcach (otwartej w roku 1914)[4], zainicjował utworzenie jednostki straży pożarnej w tej samej miejscowości[8]. Był także opiekunem jarocińskiego ruchu skautowego – m.in. udostępniał przyszłym młodym powstańcom wielkopolskim swoje lasy, w których mogli urządzać ćwiczenia strzeleckie[1]. Od 1918 pełnił funkcję przysięgłego w Sądzie Okręgowym w Ostrowie Wielkopolskim. Rozwijał w Tarcach ośrodek sztucznej hodowli zwierząt, tzw. Zwierzyniec, o łącznej powierzchni ponad 200 ha[4]. Był zapalonym myśliwym, udzielał się aktywnie w pracach Towarzystwa Łowczego w Wielkopolsce. Publikował ponadto artykuły w dwutygodniku o tematyce myśliwskiej – Łowca[9].

Służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]

W latach 1902–1903 odbył służbę wojskową w armii pruskiej, w trakcie której został mianowany podporucznikiem. Był żołnierzem w 1 pułku huzarów w Miliczu[7]. Do wybuchu wojny gospodarował w rodzinnym majątku. Stał na czele organizacji konspiracyjnej „Jedność”. Otrzymał awans na kapitana, ze starszeństwem od 1 września 1914[4] W dniu 29 listopada 1918 objął dowództwo nad oddziałem wojskowym stacjonującym w Jarocinie. Pod komendą Gorzeńskiego liczebność tej jednostki zaczęła gwałtownie wzrastać – w dniu wybuchu powstania (27 grudnia tego roku) oddział liczył ok. 600 ludzi[10].

Powstanie wielkopolskie[edytuj | edytuj kod]

W momencie wybuchu powstania Gorzeński przebywał w Poznaniu, dokąd udał się na powitanie Ignacego J. Paderewskiego[10]. Postępy zrywu w Poznaniu sprawiły, że Gorzeński mógł powrócić do swojego oddziału w Jarocinie już w dniu 29 grudnia. Rankiem 1 stycznia 1919 dwie kompanie z jego oddziału udały się do Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie po połączeniu sił z Batalionem Pogranicznym ze Szczypiorna, brały udział w przejęciu najważniejszych strategicznie punktów miasta – garnizon niemiecki oddał Ostrów bez walki[11]. Jeszcze tego samego dnia Gorzeński wraz z kompaniami powrócił do Jarocina i na tamtejszym Rynku wziął udział w uroczystym przejęciu władzy w mieście. Zawieszona na budynku ratusza polska flaga stała się symbolem powrotu Jarocina do Polski[11]. Resztki garnizonu niemieckiego oraz niemiecka część mieszkańców nie stawiała najmniejszego oporu.

Również tego samego dnia (1 stycznia) brał udział w rokowaniach z garnizonem niemieckim w Krotoszynie. Proporcja sił niemieckich i polskich w Krotoszynie nie była na tyle korzystna dla Polaków, aby przejąć miasto siłą. W wyniku rokowań garnizon niemiecki zgodził się jednak opuścić miasto, zachowując broń indywidualną (sprzęt ciężki pozostał na miejscu). W ten sposób Krotoszyn także znalazł się w rękach polskich[12].

3 stycznia 1919 batalion Gorzeńskiego brał udział w wyzwoleniu miasta Zduny[13]; z kolei atak na opanowany przez Niemców Zbąszyń w dniach 6–11 stycznia nie powiódł się[12].

W dniu 7 stycznia 1919 mjr Stanisław Taczak (przywódca powstania wielkopolskiego) mianował Gorzeńskiego dowódcą VI Okręgu Wojskowego z siedzibą w Jarocinie; po zmianach reorganizacyjnych został komendantem etapu III Okręgu Wojskowego w Jarocinie. Był jednym z twórców 11 Pułku Strzelców Wielkopolskich[14].

W powstaniu Gorzeński szkolił, dostarczał wyżywienia i fundował sztandary żołnierzom. Za udział w powstaniu otrzymał Krzyż Srebrny Virtuti Militari kl. V (2 IV 1921). 

Ostatnie lata życia[edytuj | edytuj kod]

Gorzeński został pierwszym po odzyskaniu niepodległości Honorowym Obywatelem Miasta Jarocina[3]. Imieniem hrabiego nazwano także plac w Jarocinie (później zwany także imieniem Bohaterów Stalingradu[15], następnie Parkiem Zwycięstwa[16], a od dnia 29 listopada 2016 ponownie imieniem Gorzeńskiego[17]; w mieście istnieje ponadto ulica do dziś nosząca imię Gorzeńskiego). Ze względu na zły stan zdrowia, przeniesiony w dniu 24 marca 1920 do rezerwy[7]. Rok później, 28 maja, został awansowany do stopnia majora[4]. Zweryfikowany w tym stopniu ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty. W 1922 był oficerem rezerwy 81 Pułku Piechoty[18]. W następnym roku był oficerem rezerwy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie[19]. W 1924 został ponownie przeniesiony do korpusu oficerów pospolitego ruszenia piechoty i przydzielony do 69 Pułku Piechoty w Gnieźnie[20].

Po wycofaniu się ze służby wojskowej, osiadł w majątku tarzeckim, gdzie zajął się działalnością rolną i społeczną[14], m.in. w 1922 został komendantem jarocińskiego Towarzystwa Powstańców[3].

W 1920 małżonka hrabiego, Elżbieta, w podzięce za szczęśliwy powrót Zbigniewa z powstania, postawiła w parku tarzeckim zachowaną do dziś figurkę Matki Boskiej z Lourdes[21] (w czasie wojny ukrywano ją przed Niemcami).

Hrabia Gorzeński wspomagał finansowo studia seminaryjne późniejszego biskupa pomocniczego poznańskiego – Franciszka Jedwabskiego z sąsiedniej Wilkowyi. Przygarnął także wyrzuconą z sąsiedniego majątku rodzinę Zgorzelaków oraz dwójkę sierot z Cykowa[22]. Brał udział w akcjach pomocy ubogim w rejonie jarocińskim. Zainicjował budowę pomnika powstańców wielkopolskich w Jarocinie[23].

Zbigniew Ostroróg-Gorzeński zmarł 12 czerwca 1926 w Tarcach[4]. Przyczyną śmierci było ropne zapalenie opłucnej[24]. Po uroczystościach pogrzebowych w kościele parafialnym w Wilkowyi, trumnę złożono w kaplicy grobowej Gorzeńskich we Lgowie. Starym zwyczajem szlacheckim nad trumną Gorzeńskiego złamano miecz, tarczę i pieczęć herbową[3] – na znak wygaśnięcia linii męskiej rodu.

Jesienią 1959 szczątki hrabiego (wraz ze wszystkimi trumnami z krypty grobowej) przeniesiono na cmentarz we Lgowie[25], gdzie spoczywają do dziś.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Imieniem hr. Zbigniewa-Ostroroga Gorzeńskiego nazwano park w Jarocinie[15] (przylegający do ulic Hallera i Śródmiejskiej) oraz ulice w Jarocinie i Żerkowie[26]. W tym samym parku, w 150. rocznicę urodzin (tj. 15 lutego 2019 r.), odsłonięto pełnowymiarowy pomnik komendanta[23]. Odczytany został apel poległych, w którym przywołano wszystkich jarociniaków poległych w powstaniu wielkopolskim. Ze względu na trwającą żałobę narodową (po śmierci Jana Olszewskiego), podczas uroczystości orkiestra wojskowa mogła wykonać jedynie Hymn Polski oraz – po apelu poległych – sygnał Wojska Polskiego i utwór "Śpij kolego". Odsłonięcia pomnika dokonał burmistrz miasta – Adam Pawlicki.

We wrześniu 2018 na budynku kręgielni przy ul. Jarocińskiej w Żerkowie, powstał mural upamiętniający 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz wybuch powstania wielkopolskiego[27]. Mural przedstawia m.in. majora Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego. Malowidło wykonali Maciej Tomaszewski i Filip Fajfer – na zlecenie Urzędu Gminy Żerków.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 134.
  2. ↑ a b Marek Jerzy Minakowski, Zbigniew Adam Ostroróg-Gorzeński z Gorzenia h. Nałęcz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2017-10-01].
  3. ↑ a b c d e Jan Jajor: Zbigniew Ostroróg – Gorzeński (1869 – 1926). Historia Żerkowa. [dostęp 2017-10-27]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 212.
  5. ↑ Adam Zbigniew Gorzeński von Ostroróg herbu Nałęcz. Ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2017-10-31]. (pol.).
  6. ↑ Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 215.
  7. ↑ a b c d Polak (red.) 1993 ↓, s. 156.
  8. ↑ 12 czerwiec 1926 r. - Zmarł w Tarcach Zbigniew Ostroróg-Gorz... [online], www.d-w.pl [dostęp 2019-02-18] (pol.).
  9. ↑ Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 228.
  10. ↑ a b Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 135, 136.
  11. ↑ a b Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 138.
  12. ↑ a b Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), Dobrzyca 2010.
  13. ↑ Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 150.
  14. ↑ a b Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 216.
  15. ↑ a b Park Gorzeńskiego w Jarocinie, „Jarocin” [dostęp 2018-03-28] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-29] (pol.).
  16. ↑ Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 217.
  17. ↑ Uchwała nr XXXIX/446/2016 Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 9 listopada 2016 r. w sprawie zmiany nazwy zwyczajowej Park Zwycięstwa na Park im. majora Zbigniewa hr. Ostroroga - Gorzeńskiego w miejscowości Jarocin.
  18. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 82.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 628, 695.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 287, 531.
  21. ↑ Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 219.
  22. ↑ Historia Zbigniewa Ostroroga-Gorzeńskiego i pałacu w Tarcach, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 232.
  23. ↑ a b Jarocin: Zakończenie obchodów [online], samorzad.pap.pl [dostęp 2019-02-18] (pol.).
  24. ↑ Jakub Staszak, Druh komendant. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński jako organizator i dowódca w powstaniu wielkopolskim 1918-1919, „Dobrzyckie studia ziemiańskie” (1), 2010, s. 160.
  25. ↑ Pałac Tarce. Zespół Szkół Przyrodniczo-biznesowych w Tarcach. [dostęp 2017-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  26. ↑ 28 marca 2018 r. - Nowe ulice w Żerkowie [online], zerkow.pl [dostęp 2018-03-28] (pol.).
  27. ↑ Mural z majorem Gorzeńskim na 100 rocznicę Powstania Wielkopolskiego [online], www.zerkow.pl [dostęp 2018-10-11] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbigniew_Ostroróg-Gorzeński&oldid=73473106”