Aloes

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aloes
Ilustracja
Aloe africana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

złotogłowowate

Rodzaj

aloes

Nazwa systematyczna
Aloe L.
Sp. Pl. 319. 1 Mai 1753[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Owoce i nasiona aloesu zwyczajnego

Aloes (Aloe L.) – rodzaj jednoliściennych sukulentów liściowych. Liczy ok. 590[3] gatunków (różnice zależą od ujęcia systematycznego taksonów). Należą do niego formy drzewiaste, krzewiaste, byliny, niekiedy liany. Zasięg występowania roślin z tego rodzaju obejmuje Półwysep Arabski, Afrykę i Madagaskar. Gatunkiem typowym jest Aloe perfoliata L.[4]

W Polsce uprawia się go w doniczkach[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Mają rozgałęzione lub nierozgałęzione pędy zakończone rozetą mięsistych liści zawierających żółtawy lub brązowawy sok mleczny.
Liście
Mięsiste, najczęściej z woskowatym nalotem, brzegiem kolczaste, umieszczone w przyziemnych rozetkach.
Kwiaty
Długi, czerwony, żółty lub pomarańczowy okwiat, bogaty w nektar, zebrany w grono. Zapylany przez ptaki. Niekiedy kwiaty są dwubarwne. Powtarzające się kwitnienie odróżnia aloesy od podobnych do nich agaw, które kwitną raz w życiu i zamierają.
Owoc
Torebka.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju aloes.

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie gatunki aloesów, z wyjątkiem aloesu zwyczajnego Aloe vera, są chronione przepisami CITES[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny uprawne
Aloesy rozmnaża się wegetatywnie i przez nasiona[7].
Rośliny lecznicze
Gorzki sok aloesu zwyczajnego jest wykorzystywany we współczesnej medycynie, często w postaci oleju aloesowego. Sok stosowany bezpośrednio na rany skóry bardzo przyspiesza proces gojenia. U małych dzieci niewskazane jest stosowanie okładów z aloesu w formie czystej, tzn. z części miąższu lub rośliny, gdyż może dojść do poparzenia lub nawet owrzodzenia skóry w miejscu przyłożenia rośliny. U dzieci ze względu na chłonność skóry może dojść także do zaburzenia działania przewodu pokarmowego objawiającego się nudnościami, a nawet wymiotami i biegunką[potrzebny przypis]. Sok pozyskuje się także z aloesu uzbrojonego, Aloe perryi i innych gatunków pokrewnych. Świeże liście A. arborescens i innych gatunków uprawnych służą do otrzymywania wodnych wyciągów. Aloes ma silne działanie przeczyszczające, nieznaczne właściwości bakteriobójcze, wzmaga czynności żółciotwórcze. Niewielkie ilości aktywnych związków przenikają do mleka karmiących matek, działając przeczyszczająco na dzieci[8].
9 maja 2002 amerykańska Agencja Żywności i Leków wydała zakaz stosowania między innymi aloesu jako składnika przeczyszczającego w lekach bez recepty[9].
Rośliny kosmetyczne
Aloes zwyczajny stosowany jest głównie w preparatach do leczenia skóry trądzikowej oraz do pielęgnacji wszystkich typów włosów[10].

Obecność w kulturze[edytuj | edytuj kod]

  • Pochodzące z liści aloesów substancje Żydzi używali do balsamowania ciał. Jest o tym mowa w, na przykład, Ewangelii Jana (19,39-40): Przybył również i Nikodem, ten, który po raz pierwszy przyszedł do Jezusa w nocy i przyniósł ok. stu funtów mieszaniny mirry i aloesu. Zabrali więc ciało Jezusa i obwiązali je w płótna razem z wonnościami, stosownie do żydowskiego sposobu grzebania zmarłych. Używano w tym celu aloesu zwyczajnego i aloesu sokotrzańskiego[11].
  • W czasach starożytnych żywicę aloesu ścierano na proszek i sporządzano z niej pachnidło, używane do skrapiania pościeli i odzieży oraz całunów pogrzebowych[12]. Dodawana była także do stosów, na których palono ciała. Juliusz Słowacki w wierszu Testament mój pisze: „Niech przyjaciele moi w nocy się zgromadzą – i biedne serce moje spalą w aloesie”[11].
  • Rasarnawa, dzieło hinduistycznej alchemii tantrycznej (rasajany) datowane na około XI wiek n.e. zapewnia, że rytuał wielbienia Śiwy z użyciem drzewa sandałowego, aloesu, kamfory i szafranu prowadzi do osiągnięcia śiwaloki – nieba boga Śiwy[13].
  • Aloe variegata w Afryce Południowej sadzono na grobach, by zapewnić zmarłym życie wieczne[14].

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania[edytuj | edytuj kod]

Stosowanie aloesu w postaci maści może w niektórych przypadkach wywołać pokrzywkę, wysypkę, świąd lub inne odczyny alergiczne. Preparatów z zawartością aloesu, szczególnie doustnych, powinny unikać kobiety w ciąży, gdyż mogą one powodować znaczne przekrwienie narządów wewnętrznych, w tym macicy. Zawarte w aloesie antrazwiązki mogą w ten sposób doprowadzić do krwawienia, a nawet poronienia[15].

Galeria gatunków[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-23] (ang.).
  3. ↑ a b Aloe L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-12-25].
  4. ↑ Aloë. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-11]. (ang.).
  5. ↑ aloes, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-01-25].
  6. ↑ Mariola Kukier-Wyrwicka, Hanna Werblan-Jakubiec, Marcin Zych: Rośliny CITES. Warszawa: Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, 2004. ISBN 83-913354-4-5. [dostęp 2008-06-22]. (pol.).
  7. ↑ Jarosław Rak: Pielęgnowanie roślin pokojowych. ISBN 83-7073-089-2.
  8. ↑ Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Aleksander Ożarowski (red.). Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1982. ISBN 83-200-0640-6.
  9. ↑ Status of certain additional over-the-counter drug category II and III active ingredients. Final rule. „Fed Regist”. 67 (90), s. 31125–31127, 2002. PMID: 12001972. 
  10. ↑ Cieślik,E. Turcza,K.(2015). Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L.) Webb. (Aloe barbadensis Mill), Postępy Fitoterapii (16)2.117-124.
  11. ↑ a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  12. ↑ Słownik pojęć biblijnych, Aneks do Biblii Tysiąclecia. Pallotinum, Poznań 1965.
  13. ↑ David Gordon White: 15. Ocean rtęci: alchemiczny tekst z jedenastego wieku. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 344. ISBN 83-88238-68-X.
  14. ↑ Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith: Aloe genus L. PlantZAfrica. pza.sanbi.org, Listopad 2010. [dostęp 2020-12-16].
  15. ↑ Earl Mindell, Biblia witamin, 1993, ISBN 83-85-231-82-X.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aloes&oldid=72985403”