Barczewko
53°50′59″N 20°35′19″E/53,849722 20,588611| wieś | |
 Warmińska zabudowa wsi z kapliczką | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
648[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-010[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0469719 |
Położenie na mapie gminy Barczewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°50′59″N 20°35′19″E/53,849722 20,588611[1]
| |
Barczewko (dawniej Stary Wartembork, niem. Alt Wartenburg) – wieś warmińska w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo[4][5].
W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Barczewko, po jej zniesieniu w gromadzie Tuławki. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś położona jest nad jeziorem Wadąg. W pobliżu znajduje się grodzisko wczesnośredniowieczne (okolice Biedowa). We wsi znajduje się kościół pw. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1046145 | Orzechówko | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1325 r. wybudowano tu pierwszą w tej części Warmii strażnicę biskupów warmińskich. Budowla została wykonana pod nadzorem warmińskiego wójta krajowego Fryderyka Liebenzella (Libenzella). Zamek wraz z istniejącą przy nim osadą zostały zniszczone w roku 1354 w wyniku najazdu Litwinów pod wodzą Kiejstuta, który uważał Łynę za zachodnią granicę swoich wpływów. W 1364 r. biskup Jan Stryprock odnowił lokację miejscowości, zakładając 7 km dalej na wschód miasto Barczewo. W 1369 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. Na miejscu zniszczonego zamku i osady w roku 1376 wieś o powierzchni 80 włók założył kolejny biskup warmiński Henryk Sorbom. Wieś lokowana była na prawie chełmińskim, a jej pierwszym sołtysem został Henryk z Blanek. Kolejny raz wieś została zniszczona w czasie wojny polsko-krzyżackiej z lat 1519-1521. Kościół w 1583 r. konsekrował biskup Marcin Kromer. Pierwszym proboszczem w Barczewku był Tomasz Bentar. W XVII w. Barczewko zostało zniszczone w czasie wojen szwedzkich. W dokumentach z 1701 r. wieś zapisana pod nazwą Aldenwartberg. W latach 1782-1784 wybudowano nowy kościół, dzięki fundacji ks. Szymona Rapierskiego. Konsekrował ją bp Ignacy Krasicki. W 1783 r. we wsi było 65 domów. W 1818 r. w Barczewku było 323 mieszkańców. W 1861 r. we wsi mieszkało 648 katolików i jeden ewangelik, 638 mieszkańców posługiwało się językiem polskim, a 11 – niemieckim. W 1882 r. powstała w Barczewku biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. Po pożarze w 1893 r. kościół został odnowiony.
W 1912 r. we wsi powstało kółko rolnicze. W czasie plebiscytu w 1920 r. 80 głosów oddano za Polską a 543 za Prusami Wschodnimi. W 1939 r. we wsi mieszkało 830 osób.
W 1945 r. Barczewko było wsią sołecką ze szkołą i poczta. W 1998 r. we wsi mieszkało 545 osób.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Murowany kościół św. Wawrzyńca i św. Katarzyny z II połowy XVI wieku. Kościół został odbudowany w latach 1889–1893. Wyposażenie barokowe. Posiada wieżę o narożnych pilastrach i korpus przedni z 1784 oraz wysoki transept. Tylna część korpusu i prezbiterium powstały w 1892, pierwotnie dach starszej części świątyni pokryto dachówkami pochodzącymi z zamku. Wystrój częściowo barokowy z licznymi rzeźbami[6]
- Kapliczki przydrożne
- zabytkowa zabudowa wiejska
Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- urodził się tu Mateusz Grunenberg (1787-1863) – nauczyciel, autor i wydawca polskich podręczników,
- w Barczewku urodził się ks. Karol Langwald (1886-1945) – działacz narodowy na Warmii, prezes Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, deportowany przez Rosjan, zmarł w obozie pod Czelabińskiem.
- Franciszek Schnarbach (1905-1947) – nauczyciel w polskich szkołach w Giławach i Chaberkowie; po 1945 r. w Buczku pod Złotowem.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2729
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 13 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 85
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- "Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (str. 5)
- Jan Bałdowski, Województwo olsztyńskie, Vademecum turystyczne, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. (str. 35-36 opis wsi)
- Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2002, ISBN 83-914158-5-6 (str. 25-26 – opis wsi)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Barczewo
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
