53°51′46″N 20°23′49″E/53,862778 20,396944Barkweda
| ||||
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  warmińsko-mazurskie
| |||
| Powiat | olsztyński | |||
| Gmina | Dywity | |||
| Liczba ludności (2011) | 191[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 89 | |||
| Kod pocztowy | 11 – 001 Dywity | |||
| Tablice rejestracyjne | NOL | |||
| SIMC | 0472928 | |||
Położenie na mapie gminy Dywity  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | ||||
| 53°51′46″N 20°23′49″E/53,862778 20,396944
| ||||
Barkweda (niem. Bergfriede) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość położona jest nad Łyną oraz nad jeziorem Mosąg, na terenie historycznej Warmii[2].
Barkweda jest znana ciężkich walk o przeprawę na Łynie, jakie miały miejsce 3 lutego 1807 roku w trakcie bitwy pod Olsztynem pomiędzy wojskami napoleońskimi a Rosjanami i Prusakami[3].
Przez wieś przepływa stare koryto Łyny, nazywane Starą Łyną[4]. We wsi znajduje się sklep, zabytkowy młyn[5], pozostałości parku dworskiego, dawny cmentarz, zabytkowe aleje przydrożne. W pobliżu mostu położone jest pruskie grodzisko, na którego terenie znajduje się zabytkowy cmentarz oraz trzy zabytkowe dęby.
Osada położona 4 km od Brąswałdu, w szerokiej doliny rzeki Łyny. Przez wieś przebiegają niebieski[6] oraz żółty szlak rowerowy[7]. W Barkwedzie rozpoczyna się także pieszy Szlak Napoleoński, o długości 39 km[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa wsi wywodzi się z języka niemieckiego i oznaczała szaniec, umocnienie. Wskazuje to na obecność dawnego umocnienia lub grodziska Prusów. Na południowy zachód od wsi, na zachodnim brzegu Łyny, znajduje się grodzisko staropruskie (”Zameczek”), świadczące o wcześniejszej obecności osad ludzkich na tym terenie.
Wieś wymieniana w dokumentach z 1425 r., przy okazji wydania przywileju na założenie młyna na rzece Łynie. W 1425 r. nazwa wsi brzmiała: Molendinum in Bergfrede. Później pojawiły się nazwy Bergfride (1576), Bergfrieden (1629), Bergfriede (od 1701 r.)[9].
W 1789 wymieniany w Barkwedzie był majątek szlachecki i folwark z jednym zabudowaniem. Od 1880 wymieniany jest młyn. W 1910 r. majątek szlachecki obejmował 384 ha, a w folwarku znajdowały się cztery zabudowania oraz 19 gospodarstw rodzinnych. W tym czasie we wsi mieszkało 80 osób, w tym 26 Polaków i 54 Niemców[9].
W dniach 3–4 lutego 1807 r. miała miejsce bitwa pod Olsztynem znana też jako bitwa pod Jonkowem lub bitwa pod Barkwedą. Było to starcie wojsk napoleońskich z wojskami rosyjskimi i pruskimi, między innymi o przeprawę na rzece Łynie[9].
Okazały dąb, rosnący przy cmentarzu i kaplicy, został nazwany przez ludność miejscową „dębem Napoleona”. Według tradycji cesarz Napoleon miał pod drzewem swój punkt dowodzenia, a nawet miał nocować w obszernej dziupli[10]. Według pomiarów z 1897 r., wykonanych przez ks. Barczewskiego z pobliskiego Brąswałdu, dąb miał 9 m obwodu (tak zwana pierśnica, czyli na wysokości „piersi”, – 1,3 m). W dębie znajdowała się obszerna dziupla o wysokości 4 m i średnicy 1,75 m[10]. Jako pomnik przyrody przetrwał do 1922 r.[11], (spalony w wyniku pożaru). Obecnie w pobliżu, na terenie grodziska, nadal rosną trzy inne okazałe dęby, będące być może potomstwem tamtego. Najokazalszy z nich ma 6 metrów obwodu. Obecnie one również zwane są „dębami Napoleona”[12][13].
W okresie PRL wieś PGRowska z młynem (działał jeszcze w 1993 r., obecnie nieczynny). Dawny staw młyński obecnie jest suchy i zarośnięty krzakami.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Współczesna kapliczka w Barkwedzie, przykład żywej tradycji i warmińskiej religijności
Kapliczka w Barkwedzie
Most na Starej Łynie
Na terenie Barkwedy znajduje się przystanek kolejowy Bukwałd
Tablica informacyjna z opisem szlaku napoleońskiego
Skwer z tablicą Napoleona przy moście w Barkwedzie
Grodzisko pruskie w Barkwedzie
Dęby Napoleona w Barkwedzie na terenie grodziska
Plan bitwy pod Olsztynem 3 lutego 1807 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ BIP, Dane statystyczne z dnia 31.12.2011 r.. [dostęp 19-07-2012].
- ↑ ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii, str.6
- ↑ Inscenizacja bitwy napoleońskiej w Barkwedzie!, strona gminy Dywity, 04.10.2018
- ↑ Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 13. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ Zabytki techniki / Gmina Dywity. www.domwarminski.pl. [dostęp 2012-03-16].
- ↑ Rowerowy szlak niebieski: Cerkiewnik – Barkweda – Cerkiewnik. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ Rowerowy szlak żółty: Dywity – Barkweda – Dywity. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ Szlak Napoleona. www.szlaki.mazury.pl. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ a b c Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 5. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ a b Plan Odnowy Miejscowości Barkweda w Gminie Dywity na lata 2009–2015. www.dywity.nowoczesnagmina.pl (strona Biuletynu Informacji Publicznej). s. 6. [dostęp 2010-07-25].
- ↑ według innych opracowań dąb spłonął w 1992 r., być może błąd literowy w opracowaniu: D. Lewicka, R. Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.,
- ↑ Atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur, strona CEiK, Olsztyn
- ↑ Inscenizacja bitwy napoleońskiej w Barkwedzie!, strona gminy Dywity, 04.10.2018
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 83-84
- Daniela Lewicka, Ryszard Tomkiewicz, 1994. „Gmina Dywity. Teraźniejszość i przeszłość”, Wyd. OBN w Olsztynie, Olsztyn, 85 str.
- Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5
- ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii
- Anna Pospiszyłowa Toponimia południowej Warmii. Nazwy miejscowe. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1987.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Barkweda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 108.
| ||||||||