Dywity
53°50′03″N 20°28′24″E/53,834167 20,473333| wieś | |
 Kościół św. Szymona i Judy Tadeusza Apostołów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
2315[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-001[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0472963 |
Położenie na mapie gminy Dywity  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°50′03″N 20°28′24″E/53,834167 20,473333[1]
| |
Dywity (dawniej niem. Diwitten) – wieś w Polsce na Warmii, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Dywity. Po reformie w 1973 r. miejscowość jest siedzibą gminy Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Liczy ok. 3 tys. mieszkańców.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś wzmiankowana w 1354. W 1355 r. kustosz katedry w Olsztynie, za zgodą kapituły warmińskiej, wykupił wszelkie dochody czynszowe ze wsi Dywity na rzecz nabożeństw w katedrze. W tym samym roku kapituła warmińska mianowała Fryderyka z Dobrego Miasta na sołtysa. Otrzymał on 4 wolne od czynszu włoki oraz 40 włok czynszowych na założenie wsi na prawie chełmińskim. Kolejnych 5 włók przeznaczono na utrzymanie kościoła, a 10 włók lasu (między rzeką Wadąg a Jeziorem Dywickim) wieś otrzymała do wyrębu. Wieś lokowana w 1366. Nazwa wsi pochodzi od pruskiego słowa z języka plemienia Warmów – Dywitzen, co oznacza „Góra Boga”, część historyków wywodzi ją od litewskiego słowa Dievytis, co oznacza staw[4].
Dywity znacznie ucierpiały w czasie wojen w XV i XVI w. i od związanych z nimi klęsk głodu. W 1519 Mikołaj Kopernik przydzielił tu opuszczoną ziemię miejscowemu proboszczowi i sołtysowi. Odnowiony dokument lokacyjny wystawiono w 1688 roku, wystawiony dla sołtysów: Jana Mleczeka (Mleczka) i Michała Maruna. Kolejny raz, w 1765 r., wystawiono odnowiony dokument lokacyjny wsi, tym razem na prośbę sołtysa Jana Kurowskiego. W 1770 r. wieś liczyła 45 włók ziemi. W 1772 r. wieś zamieszkiwała wyłącznie ludność polska wyznania katolickiego. Do połowy XIX w. głoszono tu kazania wyłącznie w języku polskim.
W dniu 10 września 1863 r. w dywickim zajeździe zatrzymał się Wojciech Kętrzyński, konwojujący transport broni dla wojsk powstania styczniowego.
W 1913 r. na terenie Dywit o powierzchni 111 hektarów utworzono „stację balonów wojskowych”. Powstała hala na dwa sterowce o wymiarach 200 m długości, 44 m szerokości i 34 m wysokości. Dowódcą jednego z zeppelinów korzystających w 1915 r. z hali był Ernst Lehmann, znany później jako kapitan sterowca pasażerskiego „Hindenburg”.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół neogotycki z 1894–1897, wybudowany na miejscu średniowiecznego (proj. Fritz Heitmann). Bryła bogata w zdobienia, tylne szczyty nawy i prezbiterium. Wieża w dolnych kondygnacjach gotycka z XIV w., nadbudowana w XIX w., wystrój kościoła jednolity, neogotycki[5].
- Kapliczka z dzwonniczką z 1888 r.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Działalność drużyn sportowych: siatkarski LZS Dywity, który uczestniczy systematycznie w turniejach na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Od 2009 do 2013 działał klub piłkarski Iskra Dywity, grający w klasie B[6][7]. Od 2014 r. istnieje uczniowski klub sportowy o nazwie Frendo Dywity[8].
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa im. Marii Zientary-Malewskiej z Oddziałami Dwujęzycznymi.
- Przedszkole Samorządowe nr 1.
- Powiatowa Szkoła Muzyczna (otwarcie 1 września 2010). Muzyczną edukację rozpoczęło w niej 80 uczniów, którzy będą uczyć się gry m.in. na akordeonie, klarnecie, fortepianie, gitarze i flecie.
Osoby związane z Dywitami[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Borkowski
- Piotr Bałtroczyk
- W Dywitach urodził się Franciszek Kwas (1871–1948), działacz warmiński, pisarz ludowy i kolekcjoner folkloru.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 83
- Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27929
- ↑ Wieś Dywity w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 242 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 73
- ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 136
- ↑ Iskra Dywity. 90 minut. [dostęp 2017-10-02]. (pol.).
- ↑ Iskra NIEzgłoszona. KS Iskra Dywity, 2013-07-15. [dostęp 2017-10-02]. (pol.).
- ↑ Uczniowski Klub Sportowy Frendo Dywity. Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2017-10-02]. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dywity, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 259.