41°53′53″N 12°28′42″E/41,898056 12,478333Bazylika Santa Maria sopra Minerva
| |||||||||||||||||||
| Kościół tytularny | |||||||||||||||||||
 Fasada zachodnia | |||||||||||||||||||
| Państwo |  Włochy
| ||||||||||||||||||
| Miejscowość | Rzym 35 Via del Beato Angelico / 42 Piazza della Minerva | ||||||||||||||||||
| Wyznanie | katolickie | ||||||||||||||||||
| Kościół | rzymskokatolicki | ||||||||||||||||||
| Parafia | Santa Maria in Aquiro[1] | ||||||||||||||||||
| Bazylika mniejsza | od niepamiętnych czasów | ||||||||||||||||||
| Wezwanie | Najświętszej Maryi Panny | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Rzymu   Bazylika Santa Maria sopra Minerva | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  Bazylika Santa Maria sopra Minerva | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Lacjum  Bazylika Santa Maria sopra Minerva | |||||||||||||||||||
| 41°53′53″N 12°28′42″E/41,898056 12,478333
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
Bazylika Santa Maria sopra Minerva – bazylika mniejsza w Rzymie, na Piazza della Minerva, w pobliżu Panteonu.
Kościół gotycki, zbudowany na miejscu wcześniejszej świątyni Minerwy, w latach 1280-1370, trójnawowy, na planie krzyża łacińskiego.
Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii Santa Maria in Aquiro oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej[1].
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Kościół znajduje się w IX. Rione Rzymu – Pigna przy Piazza della Minerva.
Historia[edytuj | edytuj kod]
- ok. 50 p.n.e. – Pompejusz zleca budowę świątyni ku czci bogini Minerwy (czyli rzymskiej odpowiedniczki Ateny).
- VIII wiek – papież Zachariasz wydaje zgodę na budowę kościoła na ruinach rzymskiej świątyni.
- XIII wiek – papież Aleksander IV przekazuje kościół zakonowi dominikanów, dzięki czemu kościół zwiększa swój prestiż.
W 1600 roku miała miejsce renowacja kościoła autorstwa Carlo Maderno, powiększono wówczas apsydę, dodano barokowe elementy dekoracyjne we wnętrzu, zniszczono średniowieczny baldachim nad ołtarzem oraz zmieniono fasadę.[2]
W 1627 roku rozebrano pokój, w którym zmarła św. Katarzyna ze Sieny, i ponownie postawiono go obok zakrystii kościoła.[2]
W 1725 roku ukończono fasadę (która nie została wykończona po przebudowie Maderny), jednak ze względów oszczędnościowych nie została ona ozdobiona dekoracjami.[2] Podczas okupacji Rzymu przez Francuzów (w latach 1798-1814) kościół był używany przez nich jako stajnia, co spowodowało jego dewastację.[2]. Restaurację kościoła rozpoczęto dopiero w 1848 roku, prace nadzorował Fra Girolamo Bianchedi.[2] Prace zakończyły się w 1855 roku, kiedy to przeniesiono relikwie św. Katarzyny ze Sieny pod ołtarz główny.[2]
Do XIX wieku bazylika pełniła funkcję kościoła parafialnego.[2]
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Renesansowa fasada zorientowana jest na zachód, znajduje się w niej gotycka rozeta.[2] Na placu przed wejściem stoi pomnik marmurowego słonia dźwigającego na swym grzbiecie egipski obelisk. Rzeźba słonia zaprojektowana została przez Berniniego i wykuta przez Ercole Ferratę w 1667 roku. Słoń jako symbol siły, mądrości i pobożności miał uosabiać te cnoty, uchodzące za bazę chrześcijańskiego wychowania. Łaciński napis na cokole głosi: "Zrozum za sprawą tego oto symbolu, że niewzruszona prawda wymaga krzepkiego rozumu" (Documentum intellige robustae mentis esse solidam sapientiam sustinere).
Kościół ma plan bazylikowy, 3-nawowy, z transeptem szerszym od nawy głównej i naw bocznych; budowlę otaczają kaplice boczne z wyjątkiem fasady i apsydy.[2]
Wewnątrz znajdują się grobowce papieży: Klemensa VII, Leona X, Pawła IV, Urbana VII oraz św. Katarzyny ze Sieny, Doktora Kościoła, patronki Włoch, malarza Fra Angelico i arcybiskupa Toledo Bartłomieja Carranzy. W krypcie spoczywa także Józef Szymanowski (1779-1867), polski generał z okresu powstania listopadowego.
Na prawym końcu transeptu znajduje się bogato dekorowana freskami kaplica Carafa (nazywana tak od kardynała Oliviero Carafy, fundatora zdobień (wcześniej kaplica należała do rodziny Rustico).[2] Kaplica jest poświęcona Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny i św. Tomaszowi z Akwinu.[2] Została poświęcona 1492 roku.[2] Łuk triumfalny kaplicy przypisywany jest Mino da Fiesole, Andrei del Verrocchio i Giuliano da Maiano.[2] Z kolie Filippino Lippi namalował malowidło do ołtarza, jak i freski na ścianie i sklepieniu.[2] Ściana za ołtarzem przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, w towarzystwie aniołów muzyków i apostołów poniżej (dolna część fresku została uszkodzona podczas wylewu Tybru).[2]
Kardynałowie prezbiterzy[edytuj | edytuj kod]
Bazylika Santa Maria sopra Minerva jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sanctae Mariae supra Minervam)[3]. Tytuł ten został ustanowiony 24 marca 1557 roku[3], pierwszym kardynałem tytularnym był przyszły papież Pius V.
- Antonio (Michele) Ghislieri, O.P. (1557-1561)
- Michele Bonelli, O.P. (1566-1589)
- Girolamo Bernerio, O.P. (1589-1602)
- Francesco Maria Tarugi (1602-1608)
- Filippo Spinelli (1608-1616)
- Ladislao d’Aquino (1616-1621)
- Giulio Roma (1621-1639)
- Giambattista Altieri (1643-1654)
- Jean-François Paul de Gondi (1655-1679)
Philip Thomas Howard (1679-1694)
- José Sáenz de Aguirre (1694-1699)
- Louis-Antoine de Noailles (1701-1729)
- Agostino Pipia, O.P. (1729-1730)
- Philipp Ludwig von Sinzendorf (1730-1747)
- Daniele Delfino (1747-1758)
- Giuseppe Pozzobonelli (1758-1770)
- Scipione Borghese (1770-1782)
- Tommaso Maria Ghilini (1783-1787)
- Vincenzo Ranuzzi (1787-1800)
- Giulio Maria della Somaglia (1801-1814)
- Francesco Fontana (1816-1822)
- Francesco Bertazzoli (1823-1828)
- Benedetto Barberini (1829-1832)
- Giuseppe Maria Velzi, O.P. (1832-1836)
- Antonio Francesco Orioli, O.F.M.Conv. (1838-1850)
- Raffaele Fornari (1851-1854)
- Guilherme Henriques de Carvalho (1854-1857)
- Francesco Gaude (1857-1860)
- Gaetano Bedini (1861-1864)
- Matteo Eustachio Gonella (1868-1870)
- John McCloskey (1875-1885)
- Zeferino González y Díaz Tuñón, O.P. (1887-1894)
- Egidio Mauri, O.P. (1895-1896)
- Serafino Cretoni (1896-1909)
- John Murphy Farley (1911-1918)
- Teodoro Valfré di Bonzo (1919-1922)
- Stanislas-Arthur-Xavier Touchet (1922-1926)
- Giuseppe Gamba (1926-1929)
- Giulio Serafini (1930-1938)
- Eugène Tisserant (1939-1946)
- Clemente Micara (1946); in commendam (1946-1965)
- Antonio Samorè (1967-1974)
- Dino Staffa (1976-1977)
- Anastasio Alberto Ballestrero, O.C.D. (1979-1998)
- Cormac Murphy-O’Connor (2001-2017)
- António Marto (2018-nadal)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Chiesa rettoria santa Maria sopra Minerva w serwisie Diocesi di Roma (wł.). [dostęp 2018-10-24].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Santa Maria sopra Minerva na Churches of Rome (ang.). [dostęp 2018-10-26].
- ↑ a b Bazylika Santa Maria sopra Minerva w bazie catholic-hierarchy.org (ang.) [dostęp 2018-10-27]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Chris Nyborg, "Santa Maria sopra Minerva" (ang.)
- Bazylika Santa Maria sopra Minerva w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)