Przejdź do zawartości

Leon X

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Leon X
Leo Decimus
Giovanni di Lorenzo de Medici
Papież
Biskup Rzymu
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

Państwo Kościelne

Data i miejsce urodzenia

11 grudnia 1475
Florencja

Data i miejsce śmierci

1 grudnia 1521
Rzym

Miejsce pochówku

Bazylika Santa Maria sopra Minerva

Papież
Okres sprawowania

11 marca 1513 – 1 grudnia 1521

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

15 marca 1513

Nominacja biskupia

9 grudnia 1510

Sakra biskupia

17 marca 1513

Kreacja kardynalska

9 marca 1489 (ogłoszona 26 marca 1492)
Innocenty VIII

Kościół tytularny

S. Maria in Domnica

Pontyfikat

11 marca 1513

podpis
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

17 marca 1513

Konsekrator

Raffaele Sansoni Riario

Leon X (łac. Leo X, właśc. Giovanni di Lorenzo de’ Medici, pol. Jan Medyceusz; ur. 11 grudnia 1475 we Florencji, zm. 1 grudnia 1521 w Rzymie[1]) – papież w okresie od 11 marca 1513 do 1 grudnia 1521[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne życie

[edytuj | edytuj kod]

Młodszy syn signora Florencji, Wawrzyńca Wspaniałego oraz Klarysy Orsini, pochodził z rodu Medyceuszy[3]. Był kuzynem Giulia de Mediciego[3]. Od najmłodszych lat był przygotowywany do służby w Kościele; kreowany kardynałem diakonem St. Maria in Domnica w wieku 13 lat, na konsystorzu 9 marca 1489[3]. W tym samym roku rozpoczął studiowanie teologii i prawa kanonicznego w Pizie[1]. W 1492 został oficjalnie przyjęty do Kolegium Kardynałów i brał udział w konklawe 1492[1][3]. W latach 1483–1513 był zarządcą około dziesięciu opactw, m.in. Monte Cassino w latach 1486–1504. Był także biskupem Pesaro w latach 1503–1504 i administratorem diecezji Amalfi w latach 1510–1513[3]. W latach 90. XV wieku, po wygnaniu z Florencji wiele podróżował po Europie i stykał się z wybitnymi osobistościami swojej epoki[2]. Po powrocie do Rzymu został mianowany legatem w Bolonii (1511), a wkrótce potem odzyskał władzę we Florencji[1].

Wybór na papieża

[edytuj | edytuj kod]

W chwili śmierci papieża Juliusza II Jan Medyceusz miał 37 lat i należał do frakcji młodszych kardynałów[4]. Podczas konklawe 1513 był na tyle chory, że trzeba było zanieść[2] go na głosowanie. Dzięki swoim nienagannym manierom potrafił zjednać sobie wielu przyjaciół i ustrzec się wrogów[4], co prawdopodobnie zapewniło mu elekcję bez symonii[1].

Pontyfikat

[edytuj | edytuj kod]
papież Leon X

Podobnie jak jego poprzednik, Juliusz II, Leon X był przeciwnikiem Francji i skupiał swoje działania na sojuszach antyfrancuskich[2]. W 1513 przystąpił do Ligi z Malines, w skład której wchodził Maksymilian I Habsburg, Hiszpania i Anglia[1]. Francja wprawdzie wstrzymała poparcie dla soboru w Pizie, jednak gdy władzę objął Franciszek I Walezjusz, pokonał on wojska Ligi w bitwie pod Marignano i podbił Mediolan[1]. Wówczas Leon X spotkał się z królem francuskim w Bolonii i podpisał porozumienie, na mocy którego Stolica Apostolska zobowiązała się oddać Parmę i Piacenzę, zatrzymując Mediolan. Ponadto papież zawarł konkordat, który ostatecznie unieważnił sankcję pragmatyczną z Bourges[1], nadając królowi Francji prawo powoływania wszystkich wyższych urzędów kościelnych[1]. W 1516 prowadził także drugą wojnę, w której chciał mianować księciem Urbino swojego bratanka Wawrzyńca II, jednak pomimo początkowego sukcesu wojna zakończyła się fiaskiem, zarówno politycznym, jak i finansowym[1]. W tym samym roku miał miejsce zamach na jego życie (miał zostać otruty) zorganizowany przez kardynała Alfonsa Petrucciego[2]. Współpracownikami byli kardynałowie: Bandinello Sauli[5] i Adriano Castello[6]. Petrucci został skazany na śmierć[2], natomiast współdziałających z nim kardynałów pozbawiono godności kościelnych[5][6].

Podczas konklawe, w wyniku którego został wybrany na papieża, podpisał: kapitulacje wyborcze, zobowiązując się do kontynuowania soboru laterańskiego V[1], potępienie schizmatycznego soboru pizańskiego, konkordat z Francją i obalenie sankcji pragmatycznej[1]. Wprawdzie na kolejnych sesjach podejmowano próby reformy Kościoła i likwidacji istniejących nadużyć[1], jednak kiedy nadszedł moment realizacji tych planów, okazało się, że nowe przepisy nie różnią się od dotychczas obowiązujących[1]. Wkrótce potem sobór został zamknięty (16 marca 1517), a Leon X ogłosił nową krucjatę przeciwko Turkom i nałożył trzyletni podatek w celu jej sfinansowania[1]. Ponieważ był człowiekiem rozrzutnym, Państwo Kościelne nieustannie borykało się z kłopotami finansowymi[1]. Aby pokryć koszty wygodnego życia, rozlicznych mecenatów sztuki, budowy bazyliki św. Piotra, a także organizacji krucjaty papież był zmuszony do sprzedaży odpustów i urzędów kościelnych, zaciągania pożyczek, zastawiania własnych skarbów[1].

Był ostatnim papieżem, który przyjął święcenia kapłańskie dopiero w chwili wyboru.

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Leon X zmarł 1 grudnia 1521 na malarię[1], podczas gdy Paolo Giovio podejrzewał otrucie[7], w związku z czym kilka osób zostało aresztowanych, a następnie zwolnionych z braku dowodów[7]. Ostatecznie teoria ta została uznana za bezpodstawną[7]. Jego grobowiec znajduje się w rzymskiej bazylice Santa Maria sopra Minerva.

Grobowiec Leona X

Reformacja

[edytuj | edytuj kod]
Spalenie bulli papieskiej przez Marcina Lutra (10 grudnia 1520)

Za czasów Leona X doszło do brzemiennego w skutki wystąpienia reformatora Kościoła, Marcina Lutra[2]. W 1515 Leon X wznowił rozpisane przez Juliusza II na początku wieku odpusty, z których dochody przeznaczone były na budowę nowej bazyliki św. Piotra[1]. Szczególne kontrowersje były związane z faktem, że Albrecht Brandenburski, arcybiskup Magdeburga, arcybiskup Moguncji oraz biskup Halberstadt w jednej osobie, który kupił sobie te urzędy kościelne i musiał w tym celu zaciągnąć kredyt wysokości 29 000 guldenów reńskich w złocie, teraz otrzymał od Leona X dochody z kazań odpustowych w celu zwrócenia zaciągniętej pożyczki bankowi Fuggerów. Wzbudziło to reakcję Lutra, który w 1517 ogłosił 95 tez w Wittenberdze[1]. W 1519 Luter zakwestionował magisterium papieża i wyłożył naukę reformacyjną, na co Leon X odpowiedział bullą Exsurge Domine ogłoszoną 15 czerwca 1520, w której zagroził Lutrowi ekskomuniką[2]. Doszło do niej 3 stycznia 1521, po tym jak Luter dokonał publicznego spalenia bulli[1]. W tym samym roku papież zmarł, nie zdając sobie prawdopodobnie sprawy z doniosłości reformacji i wpływu jaki nauki Lutra miały wywrzeć na dalsze dzieje Kościoła[1].

Mecenat artystyczny

[edytuj | edytuj kod]

Był człowiekiem wykształconym, a także wielkim miłośnikiem sztuki, podobnie jak jego poprzednicy. Zatrudniał znakomitych artystów, takich jak Michał Anioł, Rafael Santi czy Donato Bramante[2]. Za jego pontyfikatu trwały prace przy dekoracji kaplicy Sykstyńskiej, a Rzym stał się centrum kultury, sztuki i architektonicznego postępu[4]. Według relacji weneckiego ambasadora, podczas pontyfikatu Leona X powstało ponad 10 000 nowych budynków[4], nastąpił rozwój nauki, w 1513 odnowiono uniwersytet rzymski[1]. Tymczasem brak dyscypliny w zakresie wydatków doprowadził skarbiec papieski do niemalże całkowitego opróżnienia[4].

Nominacje kardynalskie

[edytuj | edytuj kod]

Leon X mianował 42 kardynałów na 8 konsystorzach[3].

Kontrowersje

[edytuj | edytuj kod]

Szwajcarski historyk protestancki Jean-Henri Merle d’Aubigné(inne języki) stwierdził, że Leon X był ateistą (Co się atoli uczucia religijnego dotyczy, to tego u Leona nie było zgoła ani śladu[8]). Niewiarę papieżowi przypisywał również skonfliktowany z papiestwem Wenecjanin Paolo Sarpi[9]. John Bale(inne języki) w satyrycznej pracy The pageant of Popes (1574)[10] przypisał papieżowi Leonowi X słowa: „Wszystkie wieki mogą poświadczyć jak korzystna była dla nas ta bajka o Chrystusie.”[11]. Wypowiedź ta występuje jednak po raz pierwszy dopiero w tej książce i to bez żadnych odnośników i szczegółowych informacji, dlatego już w XVIII wieku uznano ją za nieautentyczną[12]. Elizabeth Knowles w książce What they didn’t say: a book of misquotations (wyd. Oxford) zalicza cytat do przypisywanych fałszywie[10]. Badacz historii papiestwa, Ludwig von Pastor, uznał tę wypowiedź za nieprawdziwą[11]. Philip Schaff stwierdził, że nie ma dowodów, by Leon kiedykolwiek wypowiedział takie słowa[4].

Leonowi X stawiano także zarzuty o charakterze obyczajowym. We współczesnych i późniejszych paszkwilach o polemicznym charakterze pojawiają się wzmianki o uprawianiu sodomii[13]. Podejrzenie niemoralnego życia w ogólnikowej formie sformułował związany z Medyceuszami historyk Francesco Guicciardini[13]. Wiarygodność tych opinii jest różnie oceniana przez historyków. Za wiarygodne uznawał je włoski biograf Leona X, Cesare Falconi[13], natomiast Ferdinand Gregorovius i Ludwig von Pastor odrzucili je w sposób mniej lub bardziej zdecydowany[11]. Ten ostatni zwrócił uwagę, że o rzekomej rozwiązłości Leona X milczą raporty zazwyczaj dobrze poinformowanych ambasadorów przy Stolicy Apostolskiej, a sam Guicciardini nie był członkiem dworu papieskiego, lecz pracownikiem administracji na prowincji[11]. Ponadto Pastor przytoczył przeciwstawne opinie współczesnych papieżowi autorów, np. Matteo Herculano, bliski przyjaciel Leona X, zapewniał po jego śmierci, że wstrzemięźliwość seksualna była jedną z jego głównych cnót. O „zniesławiających” zarzutach o „niewłaściwą miłość” wobec niektórych ze swych szambelanów pisał także XVI-wieczny historyk Paolo Giovio, który jednak nie przedstawił jednoznacznego stanowiska[14]. Angielski pisarz, Joseph McCabe zinterpretował to jako potwierdzenie zarzutów[15]. Bez względu na to ile jest w nich prawdy, nie ulega wątpliwości, że w najbliższym otoczeniu Leona X byli duchowni prowadzący otwarcie niemoralny tryb życia, np. kardynał Bernardo Dovizi da Bibbiena, z którym pozostawał w relacji przyjacielskiej[16]. O nieuporządkowanym życiu osobistym Bibbieny świadczy zachowana korespondencja, a także obecność erotycznych malunków w jego łazience, jednocześnie brak jakichkolwiek dowodów, by spotykało się to z dezaprobatą Leona X[16].

Leon X w otoczeniu dwóch kuzynów-kardynałów pędzla Rafaela Santiego

Zarzuca się mu nepotyzm, marnotrawstwo dóbr kościelnych i rozrzutność[2], jednak główne ostrze krytyki skierowane pod adresem Jana Medyceusza dotyczy bierności w kwestii reformy Kościoła, która doprowadziła do protestu Lutra[1]. Ludwig von Pastor zarzuca papieżowi, którego określa mianem „prawdziwego dziecka renesansu”, że pozostawał głuchy na głosy płynące z Niemiec, nawołujące do naprawy papiestwa[17]. Twierdzi jednocześnie, że świeckość Leona X była groźniejsza od rozwiązłości Aleksandra VI[17].

Zarzut wystawnego życia i marnowania pieniędzy potwierdza także Ferdinand Gregorovius[7]. Krytykuje także jego makiawelizm i władczość, pozostające w sprzeczności z postawą należną duchownemu[7]. Określając Leona X mianem podłego i nieznośnego papieża, równocześnie wyraża podziw dla jego umiejętności dyplomatycznych i manier włoskiego księcia[7]. Do negatywnych ocen przyłączył się także Philip Schaff, który stwierdził, że papież był osobą przebiegłą, choć nie był niegodziwcem, za jakiego Schaff uznał Aleksandra VI[4].

Ważniejsze dokumenty dogmatyczne

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x John N.D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 358–360. ISBN 83-06-02633-0.
  2. a b c d e f g h i j Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 129–130. ISBN 83-7006-437-X.
  3. a b c d e f Medici, Giovanni de. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-04-25]. (ang.).
  4. a b c d e f g The Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521. W: Philip Schaff: History of the Christian Church. T. VI: From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517. Christian Classics Ethereal Library. (ang.).
  5. a b Sauli, Bandinello. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-04-21]. (ang.).
  6. a b Castello, Adriano di. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-04-19]. (ang.).
  7. a b c d e f Ferdinand Gregorovius: History of the City of Rome in the Middle Ages. T. VIII. Londyn: George Bell & Sons, 1902, s. 287–292. (ang.).
  8. Dr J. H. Merle d’Aubigné, Historya reformacyi szesnastego wieku, Cieszyn 1886; T. 1, s. 201.
  9. Paolo Sarpi: Historia del Concilio Tridentino. Londyn, 1619. [dostęp 2013-03-09]. (wł.).
  10. a b Elizabeth Knowles: What they didn’t say: a book of misquotations. Nowy Jork: Oxford University Press, 2006, s. 110. ISBN 978-0199203598.
  11. a b c d Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. VIII. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1908, s. 79–81.
  12. Pierre Bayle: An historical and critical dictionary. T. 2. s. 396–397.
  13. a b c Robert Aldrich, Garry Wotherspoon: Who’s Who in Gay and Lesbian History. 2001.
  14. Paulus Jovius: Vita De Leonis X. [dostęp 2013-05-20]. (łac.).
  15. Joseph McCabe: A History Of The Popes. Londyn: Watts & Co., 1939, s. 409.
  16. a b Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. VIII. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1908, s. 110–114.
  17. a b Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. VIII. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1908, s. 458–461.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Pope Leo X. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-04-25]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]