Bilard

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bile – kule bilardowe.

Bilard (ang. billiards, pool) – rodzaj gier rozgrywanych na pokrytym suknem stole. Najczęściej gra polega na uderzaniu bil, czyli kul wykonanych z odpowiedniego materiału o określonych parametrach, za pomocą kija i wbijaniu ich do łuz (zwanych czasem kieszeniami), czyli otworów w stole, choć istnieją też odmiany bilardu rozgrywane na stole pozbawionym łuz. Istnieje wiele gier bilardowych, które różnią się zasadami, rozmiarami stołu, liczbą używanych bil, ich oznaczeniami (np. kolorami i numerami) itp. Zazwyczaj w grze uczestniczą dwie osoby, rozgrywające bile na przemian, wykonujące ruchy do popełnienia pierwszego błędu.

Istnieją trzy główne rodzaje gier bilardowych:

Istnieją również gry podobne do bilardu, które wykorzystują dodatkowe przeszkody i cele, a także rozgrywane przy pomocy krążków zamiast bil (np. novuss).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Bilard ma długą i bogatą historię rozciągającą się od jego powstania w XV wieku. Początkowo grano na stołach bez otworów, ograniczonych całkowicie bandami, z czasem wprowadzono łuzy. Od tej pory głównym celem gry było trafianie bilami do łuz.

Kije[edytuj | edytuj kod]

Kije bilardowe są wykonywane najczęściej z drewna (głównie klonu) poprzez toczenie. Kij jest okrągły w przekroju i zwęża się, aby uzyskać odpowiednie właściwości. Są lakierowane i mogą być bogato zdobione, np. intarsją.

W przypadku standardowego kija do gier typu pool wyróżnia się następujące części (od grubszego końca):

  • odbijak (bumper) – gumowa albo plastikowa część opierająca się o podłogę; chroni także kij przed uderzeniami o ściany w małym pomieszczeniu; może posiadać gwint do mocowania elementów przedłużających kij;
  • rączka (butt) – najgrubszy element; połączona stalowym albo drewnianym gwintem ze szczytówką;
  • oplot (wrap) – wykonany z grubej nici, gąbki albo nylonu; nakładany w miejscu, w którym trzyma się kij ręką wykonującą uderzenie;
  • gwint (pin) – drewniany albo stalowy; łączy rączkę i szczytówkę; każdy producent kijów bilardowych stosuje swoje własne charakterystyczne gwinty;
  • szczytówka (shaft) – górna, węższa część kija o średnicy ok. 11–13 mm;
  • ferrula (ferrule) – pierścień, najczęściej z tworzywa, łączący szczytówkę z kapką;
  • kapka (tip) – element kija mający kontakt z bilami; wykonana z jednej lub wielu sprasowanych ze sobą warstw skóry; przyklejana lub przykręcana do ferruli.

Kije snookerowe są na ogół jednoczęściowe, posiadają kapkę o mniejszej średnicy oraz metalową ferrulę.

Istnieją także kije przeznaczone specjalnie do rozbijania bil i wykonywania skoków. Są one krótsze i lżejsze od standardowych kijów oraz bywają wykonane z materiału innego niż drewno (często aluminium lub włókno węglowe). Kapka wykonana jest najczęściej z żywicy fenolowej i stanowi jedną część z ferrulą.

Gracze używają kredy, którą pokrywają kapkę kija, by zwiększyć przyczepność przy kontakcie z bilą podczas uderzenia.

Bile[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Bila.

Początkowo bile były wykonywane m.in. z gliny, bakelitu, celuloidu, krystalitu, kości słoniowej, stali i drewna. Głównym materiałem od 1627 aż do początku XX wieku była kość słoniowa. Pogoń za jej substytutem nie brała się z motywacji ekologicznych, lecz ekonomicznych. Była ona też w części pobudzana przez nowojorskich producentów bil, którzy ogłosili nagrodę 10000 dolarów za wynalezienie substytutu kości słoniowej. Pierwszym opłacalnym materiałem okazał się celuloid, wynaleziony przez Johna Wesleya Hyatta w 1868 roku, ale był łatwopalny i groził eksplozją podczas produkcji[1][2]. Obecnie bile wykonuje się głównie z żywic fenolowych. Są to tworzywa sztuczne o wysokiej odporności na pękanie i odpryskiwanie.

Stoły[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Stół bilardowy.

Stoły do gry w bilard są zazwyczaj prostokątne, o stosunku boków 1 do 2. W stołach z łuzami, znajdują się one najczęściej w rogach oraz pośrodku każdej z dwóch długich band (łącznie 6 łuz). Stoły standardowo mają wielkości 6, 7, 8, 9, 10 oraz 12 stóp (długość dłuższej krawędzi).

Schemat standardowego stołu do gry w bilard amerykański (pool)[edytuj | edytuj kod]

American pool table-diagram.png

Oznaczenia:

  • kitchen – pole bazy;
  • foot spot – punkt główny stołu;
  • head string – linia bazy.

Trójkąt[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Trójkąt (bilard).

Ramka w kształcie trójkąta, zazwyczaj wykonana z tworzywa, metalu lub drewna. Służy do ścisłego ustawienia bil na stole przed początkiem rozgrywki. Występuje również "trójkąt" do gry w dziewiątkę o kształcie rombu, oraz do gry w siódemkę o kształcie sześciokąta. W grze turniejowej zamiast standardowego trójkąta bywają wykorzystywane cienkie szablony z tworzywa, na których ustawia się bile. System otworów w szablonie zmusza bile do ścisłego przylegania do siebie.

Zagrania[edytuj | edytuj kod]

Gry bilardowe[edytuj | edytuj kod]

  • Bilardy angielskie – podobne do bilardu amerykańskiego, jednak używa się stołu o długości 12 stóp (356 х 178 cm) i innego zestawu bil.
  • Bilardy rosyjskie – używa się bil o rozmiarach 60,3 mm lub 68 mm (w zależności od wielkości stołu). Rozmiary stołów oraz rozmieszczenie łuz jest podobne jak w bilardach amerykańskich i angielskich. Łuzy są tylko 2–4 mm większe od bil.
  • Inne
    • kelly – gra ze skórzaną butelką;
    • pokerball – inaczej poker pool; gra z wykorzystaniem kart;
    • bottle pool – gra bilardowa z użyciem specjalnego rekwizytu – skórzanej butelki;
    • skittle pool – gra z pionkami;
    • gałganduch – dawna odmiana bilardu; na środku stołu stawiano "kręgiel z dzwonkiem" (również zwany gałganduchem);
    • zoneball – odmiana bilardu na sześciokątnym stole;
    • bumper pool;
    • bilard barowy;
    • bagatelle;
    • crud – gra bez kijów, rękami;
    • Carrom[[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] (bilard indyjski)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael Ian Shamos: The Illustrated Encyclopedia of Billiards. New York, NY: Lyons & Burford, 1993, s. Pages: various. ISBN 1-55821-219-1.
  2. ↑ The New York Times Company (September 16, 1875). Explosive Teeth. Retrieved January 2, 2007.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilard&oldid=67941603”